Ayŏng Rơ Châm Uy lehanăn 13 gŏ sang mnuih djuê ana Jrai ti ƀuôn Phung, să Ia Mơ Nông, kdriêk Čư̆ Pah jhŏng lông ba pla boh durian hluê hnơ̆ng čuăn VietGAP. Ayŏng Rơ Châm Uy lač, ngă lŏ hma ênuk mrâo anei brei mjing dŭm mta mnơ̆ng djăp hnơ̆ng tŭ jăk mđing truh kơ klei êđăp ênang hŏng mnuih blei yua.

"Nao hlăm gru hmô VietGAP, hmei dưi mjuăt bi hriăm kơ hdră pla lehanăn dlăng kriê mnơ̆ng pla, ba yua hbâo brŭ lehanăn êa drao sinh học bi hrô kơ êa drao hóa học, jăk kơ wăl hdĭp mda ăt msĕ mơh klei suaih pral kơ mnuih ƀuôn sang. Boh nik êdei anei drei čhĭ mnơ̆ng mâo boh tŭ yuôm mơh”.

Čiăng pla mnơ̆ng hơĭt kjăp, jăk hŏng wăl hdĭp mda, lu ƀĭng ngă lŏ hma ti Gia Lai amâo mdei mlih mrâo lehanăn ba wĭt klei tŭ jing hlăm bruă pla mnơ̆ng. Phan Văn Vĩnh ti wăl krah Ia Kha, kdriêk Ia Grai jing sa klei bi hmô êdah êdi hlăm bruă čŏng ksiêm hriăm lehanăn ba yua tŭ dưn mta chế phẩm sinh học kơ đang boh durian 350 ana lehanăn 5 sào čêñ hruê̆. Hŏng klei thâo ngă bruă, ñu mjing leh dŭm mta kpei vi sinh tŭ dưn mơ̆ng mnơ̆ng čŏng mâo msĕ si kan krông Sê san mguôp hŏng mta mmih.

 “Kâo ăt mâo mơh klei mĭn blei kan ti krông Sê san mbĭt hŏng dŭm mta chế phẩm leh kơnăn ba tram, kâo mkra čiăng krih kơ mnơ̆ng pla. Lehanăn kâo blei thiăm mta kpei sinh học mđam mbĭt hŏng mta mmih leh kơnăn kâo krih mdjiê kman ti mnơ̆ng pla. Kâo ƀuh jăk hŏng wăl hdĭp mda, ba wĭt boh tŭ dưn lu mơh, ênoh gơ̆ ênưih.

Ƀuh klei găl mđĭ kyar mơ̆ng anôk bruă anei, čar Gia Lai mđing duh bi liê hlăm anôk bruă mkra mjing boh kroh. Ară anei, čar Gia Lai mâo êbeh 100 anôk bruă duh mkra mnia mblei lehanăn êpul hgŭm bruă dôk bi hgŭm hŏng ƀĭng ngă lŏ hma čiăng mđĭ kyar krĭng pla mjing, hlăm anăn mâo giăm 10.000 ha dưi mkăp mrô krĭng pla. Boh nik, 38 anôk mkra mjing hŏng hnơ̆ng 1.500 – 1.700 ton/hruê ngă bruă tŭ dưn, mjing anôk hrui blei hơĭt kjăp kơ mnơ̆ng lŏ hma alŭ wăl. Anôk bruă mguôp hnư Nafoods Tây Nguyên jing sa hlăm dŭm anôk bruă duh mkra ba akŏ hlăm bruă bi hgŭm anei. Hồ Hải Quân, Khua anôk bruă brei thâo:

 “Hmei mkŏ hdră bi hgŭm hluê bruă mkŏ mjing krĭng pla mơ̆ng pô, mâo klei ksiêm dlăng hdră bi hgŭm hŏng dŭm êpul bruă, dŭm anôk bruă mnia mblei mnơ̆ng lŏ hma ti alŭ wăl. Hdră bi hgŭm anei đru kơ hmei dưi kriê dlăng hnơ̆ng tŭ jăk lehanăn bi mklă phŭn agha anôk pla mnơ̆ng dhơ̆ng tŭ dưn hĭn./.

Ti tluôn anei mâo klei bi trông mơ̆ng pô čih klei mrâo hŏng Lưu Trung Nghĩa, Khua Knơ̆ng bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Gí Lai kơ klei găl, klei lông dlăng leh anăn hdră kñăm mđing mđĭ kyar ana boh kroh ti Gia Lai hlăm wưng kơ anăp.

-Lač jăk kơ ih Lưu Trung Nghĩa, Khua  knơ̆ng bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Gia Lai hriê leh hŏng klei blŭ hrăm anei. Tal êlâo hĭn, akâo kơ ih hưn mdah klah čŭn kơ bruă mđĭ kyar ana ƀơ̆ng boh mơ̆ng čar Gia Lai hlăm dŭm thŭn giăm anei?

- Lưu Trung Nghĩa: Gia Lai jing čar mâo klei găl leh anăn ênhă prŏng, ênhă lăn lŏ hma mơ̆ng čar grăp thŭn hlăm brô 600.000ha, yan adiê, lăn pla mjing găl guôp hŏng ana ƀơ̆ng boh. Dlông kah knar 600 – 700m, yan adiê găl hŏng dŭm mta ana ƀơ̆ng boh. Bruă Đảng čar Gia Lai ăt mâo leh hdră mtrŭn kơ mđĭ kyar djam mtam, mnga, boh kroh hlăm alŭ wăl. Bruă sang čư̆ êa čar ăt mkŏ mjing hdră êlan 107, bi klă dŭm klei găl, ai ktang mơ̆ng grăp alŭ wăl, mơ̆ng kluôm čar, tă hdră srăng mđĭ kyar hlăm brô 40.000ha djam mtam, 80.000 ha ana ƀơ̆ng boh. Hŏng ênhă msĕ sơnăn amâo srăng bi kpăk hŏng dŭm ana pla mjing mkăn, hmei srăng mlih dŭm ênhă lăn amâo mâo tŭ dưn leh anăn pla dŭm ana ƀơ̆ng boh găl guôp čiăng mđĭ ênoh, bi hơĭt hdră duh ƀơ̆ng kơ mnuih ƀuôn sang. Čar mâo dŭm mta ana pla mjing phŭn msĕ si mtei, kruê̆ hruê̆, boh bơr, durian, teinan…anăn jing dŭm ana pla mjing phŭn dưi ba mkra mjing.

-Mơ̆ng dŭm klei găl hlăm alŭ wăl, si ngă dhar bruă lŏ hma čar Gia Lai ngă bruă mđĭ kyar anak ƀơ̆ng boh hlăm alŭ wăl?

- Lưu Trung Nghĩa: Klei tă hdră mơ̆ng Phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang, knŭk kna bi klă dŭm hră mtrŭn čiăng ba čhĭ êlan phŭn, anei jing klei găl kơ čar Gia Lai lŏ mkŏ wĭt bruă lŏ hma, klă klơ̆ng jing pla mjing djam mtam hŏng hdră jăk, bi djăp ênŭm klei čuăn anôk mnia mblei. Hlăm wưng êgao kyua klei nao hgŭm mơ̆ng dŭm knơ̆ng bruă leh anăn mnuih ƀuôn sang đru leh kơ bruă pla mjing djam mtam mơ̆ng mâo knŏng ƀiă ară anei mâo 150 êklăk dolar Mi hlăm sa thŭn. Tơdah ngă jăk, mkŏ mjing klă nik, mâo klei čuăl mkă, mâo klei tă hdră mơ̆ng gưl dlông, klei nao hgŭm gĭt gai ktang phĭt mơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar ăt msĕ mơh dŭm knơ̆ng bruă prŏng čiăng mđĭ kyar sa krĭng hơĭt kjăp kơ krĭng pla mjing, mâo knơ̆ng bruă ktang čiăng duh bi liê leh anăn ba anăp čiăng mkŏ mjing klei ngă bruă. Boh klei mkăn jing knơ̆ng kơh dưi truh hlăm anôk mnia mblei. Hmăng hmưi Gia Lai srăng mâo dŭm klei găl đĭ kyar hơĭt kjăp, mnia mblei srăng ba wĭt dŭm êklai dolar Mi kơ mơ̆ng bruă pla djam mtam.