Jing sa hlăm dŭm ƀĭng ngă lŏ hma ba akŏ lông ngă gru hmô pla mdiê bi hrŏ êwa jhat ti Dak Lak, gŏ sang Lê Như Hùng ti să Bình Hòa, kdriêk Krông Ana ba pla leh 4,2 ha mdiê hluê hdră pla mdiê msah – thu mbĭt, mguôp hŏng bruă ba yua chế phẩm lehanăn hluê ngă hdră hâo mdah bi mklă klei bi hrŏ kbiă êwa jhat mơ̆ng Anôk bruă Net Zero Carbon. Leh êbeh 3 mlan, gru hmô anei ba wĭt leh boh tŭ dưn klă sĭt mkă hŏng hdră pla mjing mơ̆ng đưm êlâo. Klă klơ̆ng, hnơ̆ng mâo kah knar giăm 11,7 ton/ha, đĭ êbeh 0,93 ton/ha, ênoh bi liê hrŏ giăm 3 êklăk prăk; prăk mnga đĭ êbeh 15,5 êklăk prăk mkă hŏng hdră pla êlâo. Lê Như Hùng brei thâo: hluê ngă gru hmô anei đru leh kơ gŏ sang ñu mkiêt mkriêm 30% hnơ̆ng hbâo pruê, bi hrŏ mkrah wah hnơ̆ng êa krih ƀiădah hnơ̆ng mâo mdiê lu hĭn mkă hŏng hnơ̆ng kah knar mơ̆ng kdriêk.

 “Ngă gru hmô anei kâo ƀuh anôk bruă đru lu êdi, ksiêm dlăng nanao, mơ̆ng hdră rah pla truh kơ hrui êmiêt. Dlăng kluôm hlăm thŭn êgao, dưi mâo leh boh tŭ dưn hŏng gru hmô lông ngă anei”.

Amâo djŏ knŏng đru bi hrŏ ênoh duh bi liê, mđĭ hnơ̆ng boh mnga lehanăn prăk hrui wĭt, gru hmô pla mjing anei lŏ đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma bi mlih klei mĭn pla mjing, mkra mđĭ kdrăn lŏ lehanăn bi hrŏ klei čhŏ djhan hlăm wăl hdĭp mda. Boh tŭ lông ngă hdră pla mdiê anei mơ̆ng Lê Như Hùng brei ƀuh, gru hmô đru bi hrŏ leh êwa jhat giăm 4 ton/ha êwa jhat sang ală kĭng. Mơ̆ng boh tŭ anei, Anôk bruă Net Zero Carbon blei leh giăm 17 ton êwa jhat mơ̆ng gru hmô hŏng ênoh 20 USD/ton.

Hŏng boh tŭ dưn mơ̆ng gru hmô anei, čar Dak Lak bi mklă lŏ pŏk mlar ênhă pla mdiê hluê hdră pla mjing msah – thu mbĭt. Hluê anăn, hlăm yan puih mnga 2024 – 2025 anăp anei, kluôm čar srăng pla 500 ha hluê hdră mrâo anei, ênhă ƀiă êdi ti grăp krĭng pla mâo 5 ha lehanăn mâo 1 ha kăp ksiêm dlăng hluê hdră pla mơ̆ng êlâo. Nguyễn Văn Hà - Kơiăng khua knơ̆ng bruă Lŏ hma lehanăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Dak Lak, brei thâo:

 “Hmei srăng gĭt gai anôk mtrŭt mjhar bruă ngă lŏ hma, Knơ̆ng bruă pla mjing lehanăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing srăng bi hgŭm kjăp hŏng phung knuă druh anôk bruă čiăng nao truh ti grăp alŭ wăl lehanăn bi mklă grăp krĭng čiăng ngă hdră anei, ktrâo lač kơ mnuih ƀuôn sang, êpul hgŭm bruă hluê ngă djŏ hdră, dưi mâo mta kñăm mơ̆ng hdră anei.

Hluê si Trần Minh Tiến, Khua knơ̆ng anôk bruă Net Zero Carbon, anôk bruă mprăp bi hgŭm hŏng anôk bruă lŏ hma čar Dak Lak lehanăn ƀĭng ngă lŏ hma čiăng pŏk ngă lehanăn mđĭ lar gru hmô pla mdiê bi hrŏ êwa jhat. Êpul ƀuăn srăng hrui blei jih hnơ̆ng carbon hlăm ênhă 500 ha mơ̆ng čar pla mjing hluê hdră mrâo mbĭt anăn ƀuăn srăng hrăm mbĭt hŏng ƀĭng ngă lŏ hma dăl hlăm wưng hluê ngă gru hmô anei.

Hmei mâo klei kuôl kă hŏng êpul hgŭm bruă, hŏng alŭ wăl, hlăm anăn bi mklă klei đua klam lehanăn bruă čuăn mơ̆ng grăp tĭng. Hmei rơ̆ng hnơ̆ng mâo boh mnga kơ ƀĭng ngă lŏ hma, amâo luič liê ôh mkă hŏng hnơ̆ng kah knar mơ̆ng kdriêk. Tal 2 jing hmei ƀuăn hrui blei jih. Tinei, ka tĭng klă klơ̆ng ôh ƀiădah knŏng hưn mthâo klei bi hrŏ kbiă êwa carbon. Čiăng tĭng klă klơ̆ng lŏ brei găn 1 kdrêč dơ̆ng hŏng ênoh prăk bi liê lu, ƀiădah hmei srăng hrui blei hŏng ênoh yuôm hĭn./.

Čiăng kơ mnuih ƀuôn sang thâo săng hĭn kơ hdră pla mjing mdiê bi hrŏ djah, pô čih klei mrâo mâo klei êmuh Nguyễn Thành Hưởng, Khua bruă hdră mnêč, Knơ̆ng bruă Net Zero Carbo:

Ơ Nguyễn Thành Hưởng, si ngă boh tŭ dưn mơ̆ng bruă pla mjing mdiê hŏng hdră bi hro êwa čhŏ hŏng wăl hdĭp mda?

Nguyễn Thành Hưởng: Ară anei ti čar Dak Lak jing mrâo, ƀiădah ti krĭng dap mnai krông Cửu Long phŭn bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang hluê ngă leh hdră “Sa êklăk hecta mdiê lŏ hnơ̆ng tŭ jăk, êwa čhŏ ƀiă”, jing mjêč êdi leh, kyua truh ti thŭn 2028 jing dŭm mta bruă mâo lu êwa čhŏ Cacbonic srăng bi mbŏ, êjai anăn bruă pla mjing mdiê ăt jing sa bruă mâo êwa čhŏ lu. Hmei nao hgŭm hlăm bruă anei leh anăn hmei đru kơ mnuih ƀuôn sang pla mjing mdiê thâo mĭn hĭn, boh nik jig bi hrŏ êwa čhŏ. Êpul hgŭm hmei mâo Net Zero Carbon, Spiro Carbon, BSB Nanotech. Hmei srăng blei leh anăn bi hrŏ êwa čhŏ kơ ƀĭng ngă lŏ hma.

-Sơnăn, ya boh tŭ ƀĭng ngă lŏ hma dưi dưn êjan nao hgŭm hlăm klei bi hmô anei?

Nguyễn Thành Hưởng: Êjai mnuih ƀuôn sang nao hgŭm hlăm klei bi hmô anei hmei mâo phung kỹ sư leh anăn hmei srăng đru kơ grăp čô mkŏ mjing hdră pla mjing mdiê lŏ. Tal 2 jing hmei srăng đru kơ mnuih ƀuôn sang jing dưn yua app, hŏng app anei mnuih ƀuôn sang mâo klei dưi leh anăn hluê ngă msĕ app hlăm grăp gưl thu leh anăn msah srăng mă ruo mơĭt kơ vệ tinh. Leh wiă mdiê mâo 3 hruê kăm, hmar hĭn jing 2 hruê kăm vệ tinh srăng hưn klei bi hrŏ êwa čhŏ wưng mrâo anei kơ mnuih ƀuôn sang nao hgŭm.

- Sơnăn drei lač lu leh kơ bruă bi hrŏ êwa čhŏ. Klă klơ̆ng bi hrŏ êwa čhŏ tinei jing ya mta bi hrŏ?

Nguyễn Thành Hưởng: Êjai pla mjing mdiê lŏ mâo 3 mta êwa čhŏ bi êpil gưl Ozon leh anăn bi mlih yan adiê. Tal 2 jing êwa Cacbonic mâo mơ̆ng klei čuh djah.  Êjai nao hgŭm hlăm hdră hmei amâo mâo breih čuh lŏ. Tal 2 jing êwa mêtan. Êwa anei mâo hlăm klei mpla mjing mdiê msĕ hŏng đưm, hlăm sa wưng 3 mlan amâodah 3 mlan mkrah, tơdah drei amâo mâo mđuê̆ êa jing klei găl kơ kman bi mâo êwa mêtan. Kyuanăn hmei srăng yua hdră bi thu, bi msah pluă mbĭt, msah 3 leh anăn thu mơ̆ng 3 – 4. Tơdah sơnăn hmei dưi bi hrŏ jih hnơ̆ng êwa metan. Tal tlâo jing N2O jing hbâo pruê, N2O mâo êjai pruê hbâo hjăn, boh nik jing Urê. Hdră anei ăt mtă leh anăn hmei ăt mgô̆ mnuih ƀuôn sang yua hbâo pruê thơ̆ng kơ bruă.

- Si ngă hdră êlan thu – msăh pluă mbĭt ơ Nguyễn Thành Hưởng?

Nguyễn Thành Hưởng: Msah jing pruê hbâo, anei jing sa hdră bhiăn yuôm bhăn, drei srăng ngă djŏ 3 msah, 3 thu, 1 êlâo leh anăn 1 êdei. Jing êjai bi klă lŏ čiăng kơ vệ tinh mkă srăng hưn mdah êlâo. Leh lŏ rah leh hmei amâo lŏ tŭ ư nao hgŭm ộ, 1 êlâo jing sơnăn. Leh anăn srăng mâo 3 msah jing 3 blư̆ pruê hbâo. Bi 3 thu jing drei srăng ngă msĕ hŏng êlâo jing mđoh 90% êa, 90% êa anăn srăng ngă klei găl kơ kman bi mâo êwa metan. Kyuanăn yơh kâo mâo 3 blư̆ thu  srăng bi hrŏ lu êdi. Leh anăn klei mkă tĭng mơ̆ng Spiro hmei ăt dưi bi hrŏ hlăm brô 3,96 tôn kơ sa ha hlăm sang wưng.  Leh wiă mdiê hmei srăng kđal hĕ, jing srăng hưn mdan leh anăn mă rup kdrăn lŏ. Mmông anăn Spirô srăng ksiêm dlăng leh mkă kơ klei bi hrŏ êwa čhŏ.

- Dưi thâo hlăm wưng pla mjing yan puih mnga thŭn 2024 – 2025, knơ̆ng bruă siñê hrăm mbĭt hŏng bruă lŏ hma čar Dak Lak blei hră tŭ yap carbon hlăm ênhă 500ha, hnơ̆ng hnơ̆ng čuăn ênhă pla mjing ƀiă hĭn grăp krĭng pla jing 5ha, ăt msĕ mơh wưng nao hgŭm mơ̆ng ƀĭng ngă lŏ hma srăng ƀuăn jing 5 thŭn. Yă ngă drei mâo dŭm klei čuăn msĕ sơnăn?

Nguyễn Thành Hưởng: Hră tŭ yap anei knŏng mâo mă sa leh anăn hlăm sa anôk mơ̆ng lăn anăn. Êjai mnuih ƀuôn sang amâo mâo nao hgŭm lu wưng ƀiădah knŏng nao mă sa thŭn leh anăn amâo lŏ čiăng ngă ôh, lŏ anăn srăng mâo klei arưp aram lŏ lăp hŏng dŭm anôk leh mkă mkăn.

Bi kơ ênhă ƀiă hĭn 5ha. Klă sĭt anei jing sa ênhă điêt ăt dưi ngă mơh, ƀiădah mâo lu anôk lŏ leh anăn ênoh dưi mă hlăm dŭm kdrăn lŏ ăt ƀiă. Klă sĭt, 5ha ăt kăn jing ênhă mgô̆ lei. Năng ai 2ha hmăi ăt dưi ngă mơh tơdah mnuih ƀuôn sang ngă djŏ hŏng klei čuăn mơ̆ng hmei.

Bi kơ wưng 5 thŭn. Klă sĭt hmei hmăng hmưi  jing lă lar amâo djŏ knŏng 5 thŭn ôh. Ƀiădah ai tiê bruă klam mơ̆ng mnuih ƀuôn sang jing srăng nao hgŭm mbĭt, bi knŏng nao hgŭm mă 2;3 wưng hmei ƀuh ênoh prăk čiăng mă rup lŏ anăn jing lu êdi, leh sa wưng hmei lŏ bi liê čiăng bleĭ dŭm hră anăn ƀiădah mnuih ƀuôn sang knŏng ngă mă sa wưng đuč hmei amâodưi tŭ ư diñu ôh.

-Lač jăk kơ ih lu!