Ayŏng Nguyễn Đức Thành brei thâo, thŭn 2017 ayŏng lông rông hdang krông mtah hlăm ênao êa ti tluôn sang hŏng klei čang hmăng mđĭ ênoh mâo ba wĭt. Khă snăn, kyua ka mâo klei thâo, dua gưl rông tal êlâo amâo tŭ dưn, ênoh hdang hdĭp knŏng ti gŭ 10% ngă kơ ñu luič liê jih. Amâo êdu ai, ñu lŏ duh blei 30.000 drei hdang mjeh lŏ rông lehanăn kreh nao ti anôk rang hdang čar Tiền Giang êmuh hriăm kơ hdră rông. Tui ksiêm lehanăn mă klei hriăm, ayŏng Thành ba wĭt leh boh tŭ dưn. Ară anei hŏng 6 ênao êa rông, ênhă 10.000m2, grăp gưl rông 200.000 drei, ayŏng mâo hrui wĭt 400 êklăk prăk, tĭng tla jih prăk bi liê, ñu dôk prăk mnga hlăm brô 50%. Hluê si Thành, čiăng rông hdang krông mtah tŭ jing hlăm ênao êa kba, brei mđing kơ hdră ruah mjeh, rơ̆ng phŭn mkăp mnơ̆ng ƀơ̆ng lehanăn rơ̆ng mkăp êa doh kơ ênao rông hdang.

“Tơdah hdang mâo êđai brei drei mă rông hlăm êa kba, hnơ̆ng msĭn hlăm brô 7 – 15/1.000. Tơdah drei mă hdang ba wĭt rông ti Dak Lak hnơ̆ng msĭn brei giăm bi knar amâo dah bi knar hŏng êa kba, rông hdang srăng hdĭp. Mta phŭn mkăn jing phŭn êa, brei drei msir mghaih nanao. Si tô hmô êwa jhat brei rơ̆ng kjăp ti hnơ̆ng 0, hnơ̆ng PH mơ̆ng 6,5 – 7,5 jing jăk hĭn. Phŭn mkăp êa rơ̆ng djăp nanao.

Jing sa hlăm dŭm gŏ sang rông hdang krông mtah mâo ayŏng Thành đru mơ̆ng 4 thŭn êlâo, Nguyễn Xuân Hùng, să Dak Sôr, kdriêk Krông Knô, čar Dak Nông ară anei dôk rông 500.000 drei hdang mprăp ba čhĭ ti 3 ênao êa hŏng ênhă 35.000 m2. Hùng brei thâo, klei găl mơ̆ng hdang krông mtah jing hdĭp jăk hŏng yan adiê, lăn ala ti Lăn dap kngư. Hdang krông mtah đĭ prŏng pral, kđeh kjăp, mâo lu mta vitamin B12, omega 3, axit prăi lehanăn jing mta mnơ̆ng rông hlăm êa mâo boh tŭ bruă duh mkra lu. Klei dleh mơ̆ng hdră rông hdang anei jing prăk duh bi liê lu, hdră rông kjăp lehanăn ênưih kruh rai tơdah mnuih rông amâo hluê ngă djŏ hdră. Hluê si Nguyễn Xuân Hùng, brei hdang ƀơ̆ng lu đei kăn jăk mơh.

“Brei hdang ƀơ̆ng mnơ̆ng hlăm ưm aguah amâo dah akŏ tlam. Brei drei bi mưng mčiêm hlăm dua mmông anei. Mnơ̆ng ƀơ̆ng, êngao kơ mnơ̆ng drei blei ti anôk arăng čhĭ, drei ăt dưi tŭk mkra mnơ̆ng mơ̆ng ktơr, êtak praĭ, kwă bi ƀhĭ lehanăn dưm wăt hbei tao mtah khăt êpih đ’điêt. Êngao anăn, 2 hruê/blư̆ brei hdang ƀơ̆ng kan, drei kčoh ƀhĭ čiêm aguah ưm. Drei hdơr amâo brei hdang ƀơ̆ng lu đei ôh, ƀơ̆ng man dưn, man djăp, đăm lui mnơ̆ng ƀơ̆ng êbeh ngă čhŏ êa.

Ti kdriêk Krông Knô, čar Dak Nông lehanăn dŭm kdriêk Êa Sup, Čư̆ Mgar, wăl krah Ƀuôn Hô lehanăn ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt čar Dak Lak, ară anei mâo 20 gŏ sang rông hdang krông mtah, hŏng ênhă hlăm brô 200.000m2, hnơ̆ng mâo grăp thŭn truh 45 ton. Ênoh anei ăt ƀiă mkă hŏng klei čiăng truh dŭm êtuh ton grăp thŭn ti Dak Lak. Ară anei, ayŏng Nguyễn Đức Thành mkŏ mjing leh Êpul hgŭm rông Hdang krông mtah ti Lăn dap kngư, đru kơ mjeh, hdră mnêc rông, mnơ̆ng čiêm lehanăn hri blei jih dang ba čhĭ./.

Trần Ngọc Sơn, Kơiăng Khua Anôk bruă kan hdang čar Dak Lak kah mbha thiăm dŭm hdră mnêč kơ hdră ruah răng kriê êđai mjeh, mnơ̆ng ƀơ̆ng leh anăn dŭm mta klei ruă kơ hdang krông mtah čiăng kơ mnuih ƀuôn sang thâo, rơ̆ng kơ bruă rông mâo klei tŭ dưn kơ bruă duh mkra:

-Akâo kơ ih brei thâo kơ klei găl leh anăn klei hmăng hmưi rông hdang krông mtah ti čar Dak Lak ară anei?

Trần Ngọc Sơn: Hlăm dŭm thŭn hŏng anei, bruă rông hdang krông mtah ti čar Dak Lak đĭ kyar jăk, rông lu hĭn ti dŭm kdriêk Čư̆ Mgar, Ea Sup, Ƀuôn Đon leh anăn wăl krah Ƀuôn Hồ. Ară anei klei čiăng hlăm anôk mnia mblei jing lu sơnăk, ƀiădah hnơ̆ng mâo hlăm čar ka dưi djăp ôh, ăt blei hdang mơ̆ng dŭm alŭ wăl mkăn. Ênoh ênil msĕ hŏng hmei thâo dôk mâo mơ̆ng 170.000 – 180.000 prăk hlăm sa kg, anei jing mâo ênoh leh anăn mâo prăk mnga hŏng phung rông kan hdang.

-Čiăng dưi rông tŭ jing hdang krông mtah, yua bruă drei srăng ngă tal êlâo hĭn, leh anăn si srăng mprăp kơ bruă anăn?

Trần Ngọc Sơn: Êlâo kơ mŭt hlăm wưng rông mrâo phung rông kan hdang srăng bi doh ênao rông, bi doh ênao rông srăng mđoh ih êa hlăm ênao, mă jih mnơ̆ng ngă kơ hdang leh anăn kơh lŏ pŏk bi mŭt êa mrâo. Drei srăng rơ̆ng kơ hnơ̆ng kiềm leh anăn PH. Ti čar Dak Lak hlăm klei ktuê dlăng hmei ƀuh hnơ̆ng kiềm hlăm đa đa ênao êa ti dŭm krĭng knŏng ƀiă, kyuanăn drei čiăng pruê čur čiăng mđĭ hnơ̆ng kiềm, rơ̆ng kơ anôk hdĭp jăk hĭn kơ hdang. Hlăm bruă kriê dlăng, mñă kơ mnuih ƀuôn sang srăng mdưm thiăm kdrăp pom êwa osi čiăng mâo djăp osi hlăm ênao leh anăn mdưm thiăm dŭm anôk brei hdang dôk êjai tuh suôr, nĕ kơ klei hdang bi ƀơ̆ng hdơ̆ng diñu, drei srăng mđing kơ klei anei.

-Ti čar Dak Lak ară anei ka mâo ôh anôk mkăp brei mjeh hdang krông mtah, phung rông srăng blei mơ̆ng dŭm čar Yŭ Dhŭng, ih mâo mơ̆ klei mtă kơ phung rông hdang êjai mblei mjeh ăt msĕ mơh mdiăng wĭt hlăm ênao rông?

Trần Ngọc Sơn: Ti čar Dak Lak ară anei ka mâo ôh anôk čhĭ mjeh hdang krông mtah, drei knŏng blei mơ̆ng dŭm čar Tiền Giang, Long An. Hmei mâo klei mtă kơ phung rông hdang srăng ruah dŭm anôk čhĭ mjeh mâo kơhưm, mâo anôk bruă kriê dlăng mơ̆ng knŭk kna kơ kan hdang mkăp brei hră tŭ yap ênŭm klei găl mkra mjing mjeh. Bi kơ klei dŭ mdiăng mjeh hdang, hmei mtă kơ phung rông êjai ba wĭt truh srăng tram kdô hdang mjeh mơ̆ng 10 – 15 mnĭt čiăng kơ hnơ̆ng h’uh hlăm klŭng leh anăn ti tač mâo klei bi kna kơh dưi phưi hdang. Tơdah mâo klei găl, pô rông srăng blei hdang điêt leh anăn wĭt rông hlăm wưng mơ̆ng 15 – 30 hruê, leh hdang prŏng leh anăn dưi găl guôp hŏng anôk rông srăng phưi hlăm êlan, sơnăn hnơ̆ng dưi hdĭp leh anăn boh tŭ bruă duh mkra srăng lu hĭn.

-Ih mrâo lač kơ bruă di doh ênao rông, ruah mjeh, bi klei čiêm hdang si srăng ngă, čiăng kơ hdang prŏng hmar leh anăn amâo mâo luč liê?

Trần Ngọc Sơn: Mnơ̆ng ƀơ̆ng yơh jing sa mta yuôm bhăn hlăm klei rông hdang, kyua ênoh blei mnơ̆ng čiêm mâo truh 70% ênoh bi liê hlăm bruă rông hdang. Hmei mta kơ phung rông srăng yua dŭm mta mnơ̆ng čiêm kreh yua. Srăng blei mnơ̆ng ƀơ̆ng kơ hdang hlăm dŭm anôk đăo knang, mâo hră tŭ yap leh anăn ăt mđing mơh kơ hruê mmông dưi yua mơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng. Hdang krông mtah jing mnơ̆ng kreh duah ƀơ̆ng mlam, kyuadah čiêm sa hruê dua blư̆ aguah leh anăn mmăt. Mmăt pô srăng brei ƀơ̆ng 70% mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm sa hruê, hdang krông mtah duah ƀơ̆ng mlam lu hĭn, yan hruê knŏng ƀiă.

            -Sa boh klei mkăn mâo phung rông hdang uêñ mĭn jing klei ruă hlăm hdang, akâo kơ ih brei thâo kơ mta phŭn anei?

Trần Ngọc Sơn: Ti čar Dak Lak, klei rông hdang krông mtah mâo dŭm mta klei ruă mâo mơ̆ng êa. Lu jing klei ruă êjin tôk leh anăn kreh mâo hlăm wưng mlih yan. Êjai mâo hjan ngă kơ hnơ̆ng PH hlăm êa hrŏ hĭn, bi toh hroh ai dưi kdơ̆ng mơ̆ng hdang, mtă kơ phung rông srăng lŏ pruê čur čiăng mđĭ hnơ̆ng kiềm leh anăn Ph brei kơ hdang hdĭp ktang leh anăn đĭ hriê. Hnơ̆ng PH găl guôp  hlăm yan hjan mơ̆ng 6,5 – 8 jing jăk hĭn leh anăn hnơ̆ng kiềm jing mơ̆ng 80 – 120 čiăng kơ hdang đĭ hriê jăk, bi tơdah hnơ̆ng kiêm ti gŭ hnơ̆năn anăn hdang ênưih djiê leh anăn luč liê.

-Lač jăk kơ ih lu!