- Hlăk knhal jih thŭn2024, China lŏ bi wĭt dŭm ênoh boh durian leh blei mơ̆ng Việt Nam kyua djŏ Auramine O (mta kñĭ O). Si ih ƀuh kơ klei anei, lehanăn si êpul hgŭm boh durian Daklak srăng ngă čiăng răng mgang k’hưm pô hlăm bruă mnia mblei boh durian?

Vũ Đức Côn: Êlao kơ Tết hmei mâo leh klei bi kƀĭn êpul khua kiă kriê knơ̆ng čar Daklak. Hmei mâo leh klei mtă kơ anôk bruă kiă kriê bruă pla mjing mâo klei bi kƀĭn mbĭt. Leh kơ anăn bi tŭ ư kơ dŭm mta bruă srăng ngă. Tal êlâo, ksiêm dlăng kơ klei soh duah mplư mrô knăl krĭng pla mjing, lehanăn anôk đŭng hruh. Tal dua, jing djŏ tuôm hŏng cadimin lehanăn mta kñĭ O, dôk đuôm mta kim loại ktrŏ yơh hlăk jing klei dôk mghaih msir. Tal tlâo hyuă kjăp hĭn klei ksiêm dlăng hnơ̆ng tŭ boh mâo. Tĭng kơ Việt Nam pô mâo leh klei tŭ yap, lehanăn tĭng kơ pô blei diñu tŭ ư leh mơh, snăn hlăm dŭm mta bruă truăn lehanăn gưl dlông mâo klei hlue ngă kjăp dŭm klei leh bi ƀuăn.

-Ti anăp klei ksiêm dlăng ktang anei hlăm klei bi mnia mblei, tui si ih ti jing hdră djŏ čiăng kơ boh durian Daklak, hlăm anăn jing boh durian Việt Nam ăt dưi krơ̆ng kjăp nanao klei tŭ dưn bi mnia mblei?

Vũ Đức Côn: Bruă knơ̆ng jing amâo mâo dưi kƀah ôh anăn jing mkăp bi kjăp mrô knăl krĭng pla mjing, lehanăn mrô knăl anôk đŭng hruh. Tui si ƀuh ară anei, knŏng ƀiă đuič anôk mâo mkăp leh mrô knăl, mkă hŏng boh sĭt boh kroh mâo čhĭ mnia, kyuanăn kreh amâo mâo tlaih ôh mâo dŭm bruă bi mjhua, ngă klei amâo mâo djŏ. Mbĭt anăn lĕ klei ksiêm dlăng čiăng kơ thâo klă hnơ̆ng jăk boh durian pô, lehanăn ngă djŏ tui si ênoh čuăn mơ̆ng pô bi mnia mblei, sĭt nik drei amâo mâo srăng rŭng ôh. Tal dua anăn jing tơdah, kơ mta cadimin lehanăn kơ mta kñĭ O, klei dôk đuôm dŭm mta kim loại ktrŏ srăng mghaih msir hŏng klei ktang mtam. Anôk bruă knŭk kna ngă bi mngač jih ya mta klei amâo mâo djŏ dơ̆ng mơ̆ng akŏ mtam, ngă êjai ară anei, kơ ya mta mnơ̆ng dưi ba yua lehanăn amâo mâo dưi yua êjai dôk dlăng kriê đang boh. Êjai drei dôk ka dưi mghaih msir ngă bi pral bruă mkăp mrô knăl krĭng pla mjing, snăn bi ngă hĕ mtam dua mta bruă lač leh anăn êlâo. Tal 3, bruă leh dưi mâo čhĭ truh kơ ala tač êngao anăn jing bruă djŏ tuôm hŏng gưl dlông, lehanăn dŭm knơ̆ng dhar bruă, kyuadah jing bruă bi mnia mblei hŏng ala tač êngao. Ƀiădah čar ăt jih ai tiê mơh bi êdah k'hưm pô, jing sa boh čar mâo hnơ̆ng boh durian prŏng hĭn, snăn amâo mâo dưi dôk guôn tui si hdră êlan kluôm ôh.

-Boh sĭt ară anei, si hnơ̆ng klei hluê ngă djŏ hŏng mta mtrŭn kơ hnơ̆ng jăk bruă knuă, mơ̆ng phung čhĭ mnhia boh durian hŏng ala tač êngao?

Vũ Đức Côn: Kâo knŏng thâo kơ dŭm mta boh klei mơ̆ng phung duh mkra dôk hlăm êpul hgŭm đuič. Phung duh mkra mnia mblei drei mâo leh mơh klei thâo săng hŏng dŭm bruă anăn mơ̆ng sui leh, lehanăn dăl jih wưng mă bruă, diñu čŏng păk kjăp hdră êlan mă bruă, lehanăn amâo mâo djŏ guôn ară anei ôh, ƀiădah brei drei ngă nanao čiăng bi djŏ hŏng klei doh siam hlăm klei bi mnia mblei, păn kjăp klei leh kuôl kă hlăm klei bi mnia mblei.

- Bruă mkŏ mjing dŭm anôk kăp ksiêm kơ hnơ̆gn jăk ti Daklak mtam, dưi yap jing hdră êlan jăk hĭn đru kơ phung druh mkra čŏng tui duah mkăp djăp boh durian pioh čhĭ kơ ala tač êngao. Ăt mâo mơ̆ đa đa phung duh mkra akâo klei bi mguôp mđrăm mbĭt hŏng yang ƀuôn ngă bruă anei. Snăn si ih mĭn kơ klei anei, lehanăn êpul hgŭm si klei diñu akâo kơ dhar bruă djŏ tuôm?

Vũ Đức Côn: Anăn jing klei dôk hmăng hmưi mơ̆ng sui leh, mâo dŭm klei akâo klă klơ̆ng mơ̆ng anôk bruă truăn kơ bruă lehanăn bruă sang čư̆ êa. Jih jang čiăng mă bruă hlăm klei pral, mđrăm mbĭt hŏng jih jang, snăn brei bi mâo klei bhiăn mă bruă mơ̆ng gưl dlông, mơ̆ng phŭn bruă snăn kơh dưi nao mđrăm mbĭt mă bruă hŏng yang ƀuôn hlăm bruă anei. Msĕ si bruă ngă klei kăp tŭ yap êlâo dih, knŭk kna yơh jing phung mă bruă, ƀiădah ară anei mâo mbĭt hŏng yang ƀuôn leh, dưi bi mđĭ ai klei djuê anăn. msĕ si anôk bruă đŭng hruh, sang mkra mjing mâo leh hdră êlan. Ƀiădah klei anei brei mâo nanao klei mđĭ ai, mâo klei thâo bi đru, snăn kơh djăp mta bruă dưi mă bruă hŏng klei pral. Si srăng ngă čiăng kơ jih 3 anôk bruă, wăt hlăm kơ klei hdĭp mda mâo klei bi mđing, lehanăn mghaih msir klei anei, snăn bruă boh durian dưi mâo klei đĭ kyar kjăp.

- Lač jăk kơ ih lu!