Leh êbeh 15 thŭn dôk ksiêm duah, lehanăn bi lar lu hdră duh mkra hlue hdră êlan djŏ hŏng klei bhiăn čŏng jing mơ̆ng bruă mnơ̆ng hlăm êa ksĭ truh kơ bruă đang bưn, ênao êa, war êning, kỹ sư ngă bruă kdrăp hâo hưn Bùi Ngọc Châu čuăl mkă bruă mkra đang hma mâo anăn pia Xứ Tiên êbeh 2ha ti să Hoài Đức, kdriêk Lâm Hà (Lâm Đồng), jing leh anôk truh jăk, pioh bi hriăm êmuh, mă klei bi hriăm mơ̆ng lu mnuih ngă lŏ hma, phung duh mkra hlăm alŭ wăl lehanăn kluôm ala.

Êngao kơ bruă pla mjing djam mtam, hbei mtei, mkra ênao kan, pla mjing kphê, đang čê, anôk pla mjing ana êa drao, rông phưi mnŭ hlăm čư̆, rah mjing êđai mjeh mnơ̆ng pla... Đang hma lŏ thâo ba yua dŭm mta djah mơ̆ng bruă pla mjing, djah mơ̆ng bruă rông mnơ̆ng pioh lŏ mkra mjing hbâo brŭ mjing hbâo jăk pla mjing hlue hdră êlan doh.

Tui si kỹ sư Bùi Ngọc Châu, čiăng kơ bruă pla mjing mâo klei tŭ jing hĭn, đang hma lŏ mđing duh mĭn mkŏ mkra phần mềm hlăm computer pioh kơ bruă kiă kriê jih jang bruă dơ̆ng mơ̆ng duh mkra pla mjing, bi čhĭ mnia boh mnga, lehanăn ba jao mnơ̆ng čhĭ. Kyuanăn, jih jang grăp kdrêč bruă duh mkra mnia mblei mâo tĭng yap hŏng klei klă mngač lehanăn djŏ, lehanăn hmao dưi thâo ƀuh lehanăn mâo hdră mghaih msir hŏng klei pral.

“Ară anei hmei hlăk duh kơ bruă mkra mjing ênao kan, war êning, ba yua hŏng kdrăp mă bruă mrâo mrang, mơ̆ng anăn mơh lu mnuih ngă bruă dơ̆ng bi tui ngă lehanăn pral thâo ba yua. Hmei ba jih jang kdrăp mă bruă msĕ si masin, kdrăp mkra mjing hbâo vi sinh, lehanăn lu kdrăp mă bruă mkăn čiăng kơ jih jang bruă ngă mâo ba wĭt klei tŭ dưn, lehanăn hŏng klei jăk. Đru kơ mnuih ngă bruă lŏ hma mđĭ boh mnga mâo, mđĭ hnơ̆ng jăk, lehanăn čhĭ mâo ênoh hĭn mơh”.

Amâo mâo djŏ knŏng đang hma war bưn Xứ Tiên, truh kơ ară anei, Lâm Đồng lŏ mâo leh êbeh 170 krĭng pla mjing doh, hŏng ênhă pla mjing anăn dưi mâo leh hră tŭ yap jing êbeh 1.580 ha. Kluôm čar ară anei mâo truh 90 Êpul hgŭm bruă, đang hma ba yua kdrăp mrô hlăm klei duh mkra pla mjing, mkŏ mjing truh 182 klei bi hgŭm jih jang bruă mâo leh êbeh 200 phung duh mkra, êpul hgŭm bruă lehanăn giăm 17.000 gŏ êsei phung ngă lŏ hma nao hgŭm... Mơ̆ng anăn, dưi yua jih klei găl, ba bruă lŏ hma mâo hdră êlan mđĭ kyar hluê ênuk mrâo, mâo anăn knăl lehanăn mâo hnơ̆ng jăk. Ară anei mâo lu đang hma pla mjing doh ti Lâm Đồng mâo ba wĭt ngăn prăk mơ̆ng 5 - 8 êklai prăk/ha/thŭn, boh nik hŏng dŭm anôk duh mkra pla mjing hlue hdră êlan kreh knhâo hĭn mâo ba wĭt truh 24 êklai prăk/ha/thŭn.

Nguyễn Văn Châu, K’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Lâm Đồng brei thâo, klei ba yua kdrăp mrô hlăm bruă pla mjing doh, jing leh klei yuôm bhăn mkŏ wĭt bruă lŏ hma pla mjing tui nao hlăm hdră kluôm ênŭm, hŏng klei kjăp lehanăn ba yua hdră mrâo mrang sơăi. Kyuanăn yơh hlăm klei gĭr mkŏ wĭt jih jang bruă, dơ̆ng mơ̆ng bruă mjuăt bi hriăm, ba yua hdră êlan mrâo, truh kơ klei brei čan prăk kơ phung ngă lŏ hma, êpul hgŭm bruă lehanăn phung duh mkra ngă bruă lŏ hma hlăm čar. Nguyễn Văn Châu, lač:

 “Klei ba yua hdră mă bruă mrâo mrang bi mlih mrô, jing leh sa hdră êlan brei ngă yơh. Amâo mâo dưi lŏ bi krưi, ƀiădah ngă mtam hlŏng ba yua kdrăp mrâo mrang dơ̆ng mơ̆ng bruă pla mjing, dlăng kriê, hlŏng truh kơ bruă mkra mjing boh mnga, kiă kriê lehanăn ba čhĭ hŏng bruă bi klă phŭn agha bruă knuă anôk pla mjing. Mơ̆ng klei ba yua kdrăp mrô mâo leh dŭm boh tŭ dưn klă mngač, mđĭ bruă lŏ hma hlăm čar mâo sa hdră êlan đĭ kyar kjăp”.

Tui si Đào Thanh Vân, K’iăng khua êpul hgŭm bruă pla mjing doh Việt Nam, klei dưi lehanăn klei găl ti Lâm Đồng hlăm bruă mđĭ kyar lŏ hma doh jing prŏng êdi. Lŏ dơ̆ng ngă bruă hŏng klei tŭ jing, ba yua kdrăp mrô hlăm jih jang bruă knuă, dơ̆ng mơ̆ng pla mjing, dlăng kriê, hrui boh mnga lehanăn mkra mjing boh mnga truh kơ bruă răng kriê, ba čhĭ boh mnga. Kyuanăn boh mnga mơ̆ng bruă pla mjing doh ti Lâm Đồng, knư̆ hĭn mơh ba wĭt klei tŭ dưn, djŏ hŏng mnuih blei yua čiăng hlăm ala čar pô lehanăn ba čhĭ kơ ala tač êngao:

 “Lâm Đồng jing čar mâo klei găl kơ yan adiê lehanăn lăn ala pla mjing čăt jing, guôp snăk hŏng bruă pla mjing doh, boh nik hŏng djam mtam, boh kroh. Hlăm klei hâo mdah mâo giăm 1.600ha nao leh hlăm klei pla mjing doh. Hlăm anăn nao kơ bruă bi mlih mrô ba yua kdrăp mrâo mrang hlăm klei pla mjing, mâo leh boh tŭ dưn jăk êdi. Anei mơh jing klei găl prŏng hŏng Lâm Đồng pioh mkăp djăp mta mnơ̆ng ƀơ̆ng doh, lehanăn mâo hdră êlan răng mgang wăl hdĭp mda, răng mgang klei suaih pral kơ anak mnuih jing phung ngă bruă lehanăn mnuih yua”.

Lâm Đồng ktưn truh kơ thŭn 2025, mâo ƀiă êdi 50% ênoh boh mnga mâo čhĭ mnia hơĭt, kyua hlăm anăn lu jing pla mjing doh, djăp ênoh čuăn pioh ba čhĭ kơ ala tač êngao, tĭng ênoh dưi ba wĭt êbeh 600 êklăk USD. Čiăng dưi bi sĭt ênoh čuăn anăn, čar mâo mkŏ mjing leh êpul tă hdră, lehanăn kiă kriê bruă bi mlih mrô hlăm klei pla mjing, mkra mjing, lehanăn hrui blei boh mnga djŏ ênoh čuăn pla mjing doh. Ktưn bi mâo ƀiă êdi truh 50% phung pla mjing mâo mjuăt bi hriăm hdră mă bruă hŏng kdrăp mrâo, 50% Êpul hgŭm bruă, lehanăn phung duh mkra mnia mblei hlăm čar ngă klei bi mnia mblei hŏng elektronik, ba yua bruă lŏ hma thâo mĭn kơ klei duh mkra mnia mblei./.