Hlăm sa boh sang prŏng siam ti ƀuôn hgŭm Lang Biang – Đà Lạt, Păng Ting Sin, djuê ana K’ho dôk kriê dlăng kdrăp krih êa hlăm đang mnga mơ̆ng kbưi hŏng kdrăp đĭng blŭ kreh knhâo. Ñu yăl dliê, êlâo adih krĭng lăn anei dôk dleh dlan, jih thŭn mlan pla mdiê kuê, kphê ƀiădah hnư hrui wĭt kăn djăp hdĭp. Hlăm thŭn 2009, hlăk ñu mbĭt hŏng dŭm čô mnuih ƀuôn sang jhŏng bi mlih ba pla mnga rose.

“Êlâo adih mnuih ƀuôn sang knŏng pla mdiê kuê, pla ktơr mnơr, sa wưng ăt pla kphê mơh ƀiădah hnư hrui wĭt amâo hơĭt. Mơ̆ng thŭn 2009, dŭm gŏ sang mnuih djuê ƀiă ti gŭ jơ̆ng čư̆ Lang Biang anei bi mlih leh hdră mkŏ dăp mnơ̆ng pla, mnơ̆ng rông, boh nik ba pla mnga rose. Boh tŭ hdră dlăng kriê ana mnga rose mâo leh klei đĭ kyar, ba yua hdră mnêč mrâo. Mnga rose mtah mda, siam, djŏ hŏng klei čiăng blei yua mơ̆ng mnuih ƀuôn sang”.

Mơ̆ng dŭm sao lăn lông pla, truh kơ ară anei, gŏ sang Păng Ting Sin pŏk mlar, krơ̆ng leh kjăp ênhă pla mjing 2 ha mnga rose. Hŏng ênoh čhĭ mơ̆ng 1.200 – 1.500 prăk/dhan, grăp mlan gŏ sang Sin mâo leh hnư hrui wĭt dŭm êtuh êklăk prăk.

Ti ƀuôn hgŭm Lang Biang- Đà Lạt, čar Lâm Đồng, amâo djŏ knŏng gŏ sang Sin, lu gŏ sang mkăn ăt mđĭ kơ mdrŏng mơ̆ng bruă pla mnga bi êdah kơ klei khăp anei. Lương Văn Tuấn, sa čô mă bruă pla mnga sui thŭn brei thâo:

“Ana mnga rose mâo hnư hrui wĭt kjăp hĭn mkă hŏng bruă pla ana boh kroh, pla kphê, mnga cúc amâo dah ya mta mnga mkăn. Ñu pla kphê snăn kreh ngă dŭm ha. Bi tơdah pla mnga rose ñu knŏng pla hlăm brô 3 sao, 5 sao snăn mâo hnư hrui wĭt jăk leh. Ênoh čhĭ mnga rose tinei mâo mmông truh 5.000, 6.000, 4.000  prăk”.

Krĭng ƀuôn hgŭm Lang Biang- Đà Lạt, čar Lâm Đồng dưi lač jing “Ƀuôn prŏng pla mnga rose mơ̆ng Lăn dap kngư”. Kluôm ƀuôn hgŭm ară anei mâo êbeh 3.000 ha ênhă pla mnga djăp mta, hlăm anăn knŏng hjăn mnga rose mâo truh 800ha. Nguyễn Thị Cẩm Giang, kơiăng khua bruă Đảng ƀuôn hgŭm Lang Biang – Đà Lạt brei thâo, alŭ wăl dôk bi mklă mnga rose jing mnơ̆ng pla phŭn, siă suôr hŏng hdră mđĭ kyar bruă duh mkra gŏ sang lehanăn anăn knăl alŭ wăl:

“Hmei mkŏ mjing hdră mtô mblang, mtrŭt mjhar mnuih djuê ƀiă mđing kơ bruă pla mnga rose čiăng mđĭ kyar bruă duh mkra gŏ sang lehanăn krơ̆ng kjăp bruă djuê ana đưm mơ̆ng alŭ wăl siă suôr hŏng anăn mnga mnga rose Lang Biang. Hmei bi mklă čiăng kơ mnuih djuê ƀiă lŏ dơ̆ng pŏk mlar ênhă pla djam mtam, mnga hlăm anăn mâo mnga rose snăn bruă Đảng, bruă knŭk kna alŭ wăl mđing dlăng, đru kơ mnuih ƀuôn sang boh nik ba jao hdră mnêč kreh knhâo, mrâo mrang, đru čan prăk čiăng kơ mnuih ƀuôn sang duh bi liê sang ală kĭng pŏk mlar ênhă, mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk mnga rose.

Thŭn 2021, anăn knăl “Mnga rose Lang Biang” klă klơ̆ng dưi bi mklă hdră răng mgang, mñă klă kơhưm anăn knăl mơ̆ng krĭng lăn čư̆ čhiăng dap kngư anei. Anei amâo djŏ knŏng jing sa klei tŭ yap hnơ̆ng tŭ jăk, ƀíădah lŏ jing klei ktưn hưn mơ̆ng dŭm êbâo gŏ sang – mnuih đru mguôp, mjing leh “Êa mil siam” kơ krĭng ƀuôn sang. Mnga rose Lang Biang ară anei amâo djŏ knŏng sa mta mnơ̆ng bruă lŏ hma, ƀiădah lŏ jing klei bi êdah kơ klei đăo knang, ai hdĭp lehanăn klei čang hmăng kpưn đĭ mơ̆ng krĭng lăn anei./.

Čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang lŏ dơ̆ng pŏk mlar ênhă, mđĭ hĭn ênoh yuôm, prăk hrui wĭt mơ̆ng mnga rose, ƀuôn hgŭm Lang Biang-Đà Lạt mâo leh hdră tă, hdră msir hlăm wưng kơ anăp. Ti tluôn anei, Hồ Công Định, Khua Êpul hgŭm ƀĭng lŏ hma ƀuôn hgŭm Lang Biang-Đà Lạt srăng hâo hưn klă mngač hĭn.

-Akâo kơ ih brei thâo, si ngă klei duh bi liê kơ gru hmô pla mnga rose ară anei, boh nik hŏng dŭm gŏ sang mnuih djuê ƀiă?

 Hồ Công Định: Sa sao mnga rose mâo ênoh duh bi liê lu êdi, amâo mâo djăp klei găl kơ dŭm gŏ sang, boh nik jing gŏ sang mnuih djuê ƀiă dưi bi mlih. Alŭ wăl ăt mâo lu klei đru, sitôhmô đru kơ ênoh prăk mơ̆ng keh prăk đru kơ phung ngă lŏ hma, lĭng čan mơ̆ng knơ̆ng prăk, phung mâo ai tiê kmah ti alŭ wăl, mbĭt hŏng dŭm hdră kreh knhâo - mrâo mrang mơ̆ng dŭm anôk bruă bi mguôp hdră mnêč, mjeh, ana grep, kriê dlăng.

- Ya hdră đru alŭ wăl mâo leh hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm klei bi mlih pla mnga rose anei?

Hồ Công Định: Hlăm klei duh bi liê êbeh 1.000m2 wưng ară anei mâo wăt sang ñuăl, kdrăp yua, mjeh ăt msĕ mơh klei krih êa, hbâo pruê, ênoh duh bi liê hlăm brô 700 êklăk truh sa êklai prăk hlăm sa sao. Hŏng ênoh prăk lu msĕ sơnăn, phung ngă lŏ hma ăt msĕ mơh Bruă sang čư̆ êa mkŏ mjing klei găl, tal 1 jing knơ̆ng prăk đru ba ala ƀuôn đru ƀiă êdi jing 100 êklăk prăk. Bi keh prăk đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma, êjai ƀĭng ngă lŏ hma mâo dŭm hdră, êpul khua êpul čih hdră êlan srăng đru kah knar kơ grăp gŏ sang mơ̆ng 50 - 200 êklăk prăk hluê si hnơ̆ng pla mjing.

Mbĭt hŏng klei anăn, êpul ăt bi mguôp hong dŭm anôk bruă mkăp brei mjeh, kdrăp yua, ana pla mjing, hbâo pruê, ăt msĕ mơh brei čan dŭm kdrăp yua leh anăn hbil phung ngă lŏ hma mâo prăk srăng tla amâo mâo mă prăk mnga. Anăn jing sa hdră êlan  čiăng kơ drei dưi mkŏ wĭt ana pla mjing, boh nik hŏng mnuih djuê ƀiă.

- Bi kơ mjeh leh anăn hdră mnêč pla mnga rose, ya hdră êlan alŭ wăl mâo čiăng hrŏng ruah, bi lar dŭm mjeh mnga hnơ̆ng jăk, bi kdơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă?

Hồ Công Định:  Bi kơ mjeh, drei srăng duah anôk mkăp mjeh čiăng rơ̆ng hnơ̆ng jăk kơ mnơ̆ng dhơ̆ng mâo anôk ba čhĭ leh anăn bi mdrơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă. Dŭm klei ksiêm duah ti alŭ wăl ƀuôn hgŭm ăt msĕ mơh ti čar Lâm Đồng mâo lu mta phŭn djŏ tuôm hŏng boh klei anei. Ăt mâo đa đa anôk bruă nao mbĭt hŏng Êpul phung ngă lŏ hma, Bruă sang čư̆ êa alŭ wăl. Hlăm klei hrŏng ruah, nao čuă ti dŭm đang pla mjing bi hmô, leh anăn dŭm đang pla djăp ênoh čuăn mơ̆ng dŭm anôk bruă mkăp brei ăt hưn mdah đa đa anôk bruă kơ dŭm gŏ sang. Tal êlâo hmei srăng hưn mdah hŏng dŭm gŏ sang mâo klei găl čiăng diñu lông pla êbeh 1ha amâodah êbeh 1000m2, boh tŭ dưn leh anăn drei srăng ruah mjeh jăk hĭn dưi bi mdrơ̆ng hŏng mnơ̆ng ngă čiăng mkăp brei kơ dŭm gŏ sang.

- Êngao kơ duh bi liê kơ hdră pla mjing, anôk ba čhĭ mnga rose si ngă dưi uêñ mĭn čiăng đru kơ phung ngă lŏ hma amâo mâo phung hrui blei mjuă ênoh?

Hồ Công Định: Dŭm klei bi hmô mkra mjing êlâo dih, lu phung ngă lŏ hma drei mâo phung hrui blei mjuă ênoh, amâo mâo djŏ ênoh sĭt. Bruă êpul leh anăn hdră bruă phung ngă lŏ hma mâo leh anôk ba čhĭ, mkŏ mjing pla mjing truh kơ jing mnơ̆ng dhơ̆ng, rơ̆ng kơ ênoh čhĭ bi hơĭt klei hdĭp mnuih ƀuôn sang. Dŭm gŏ sang amâo lŏ mâo arăng mjuă ênoh ôh êjai ba čhĭ kơ anôk mnia mblei. Lu gŏ sang pla mjing mâo klei hdĭp hơĭt, đa đa jing mdrŏng. Hnư hrui wĭt kah knar hlăm 1000m2 jing hlăm brô 1 êklai prăk sa thŭn mâo đa đa gŏ sang dưi mâo leh.

Đà Lạt mơ̆ng êlâo dih jing krĭng êbâo mnga, dŭm knơ̆ng bruă mkăp brei, ngă bruă mnga jing lu êdi leh anăn dŭm anôk bruă mâo bruă phŭn. Čiăng dưi rơ̆ng boh tŭ kơ mnuih ƀuôn sang jing klei kuôl kă jing yuôm bhăn hĭn. Phung ngă lŏ hma diñu kpă, diñu amâo mĭn ôh, knŏng dưi ba čhĭ dưi leh, bi bruă klam mơ̆ng bruă êpul jing pô dôk ti krah, rơ̆ng kơ klei mkăp brei leh anăn hnư hrui wĭt kơ phung ngă lŏ hma.

-Hlăm klei mđĭ kyar bruă duh mkra ala ƀuôn mơ̆ng ƀuôn prŏng Lang Biang - Đà Lạt, ya bruă klam mơ̆ng êpul hlăm bruă bi mlih ana pla mjing, mnơ̆ng rông leh anăn mkŏ mjing anăn knăm bruă lŏ hma alŭ wăl?

 Hồ Công Định: Hlăm hdră mtrŭn Klei kƀĭn kluôm bruă Đảng ƀuôn hgŭm Lang Biang - Đà Lạt gưl tal 1, wưng thŭn 2025 - 2030 bi klă klei kdlưn hĭn hlăm mđĭ kyar bruă duh mkra ala ƀuôn, boh nik djŏ tuôm hŏng bruă êpul leh anăn hdră bruă ƀĭng ngă lŏ hma. Alŭ wăl ƀuôn hgŭm Lang Biang - Đà Lạt mâo hlăm brô 70% ênoh mnuih ƀuôn sang ngă lŏ bruă lŏ hma, kyuanăn êpul bruă lŏ hma ƀuôn hgŭm ngă dŭm hdră bruă, dŭm hdră êlan hŏng Adŭ bruă duh mkra - bruă mkŏ mkra leh anăn wăl krah čiăng mkŏ wĭt ana pla mjing, mnơ̆ng rông mơ̆ng ana sui hruê jing ƀiă hruê, rơ̆ng kơ klei hơĭt yang ƀuôn. Ƀuôn hgŭm bi klă đa đa ana pla mjing, mnơ̆ng rông tă hdră mđĭ kyar bruă lŏ hma, krĭng ƀuôn sang anăn jing mnga rose mâo knhuah mdê hjăn mơ̆ng Lang Biang - Đà Lạt. Phung khua êpul srăng bi mguôp hŏng adŭ bruă duh mkra bruă mkŏ mkra mkŏ mjing anăn knăl “Mnga Rose Lang Biang” mâo knhuah mdê hjăn mơ̆ng ƀuôn hgŭm Lang Biang –  Đà Lạt.

-Lač jăk kơ ih lu!