Lê Văn Thận jing sa hlăm dŭm gŏ êsei mnuih ƀuôn sang ti să Măng Cành, kdriêk Kon Plông ngă klei bi hgŭm bruă pla kphê Arabica hŏng êpul hgŭm bruă kphê doh Măng Đen. Lê Văn Thận brei thâo, hlăm klei bi hgŭm anei, ƀĭng hgŭm mâo đru mjeh, prăk pioh ngă bruă, hdră mă bruă snăn dưi ba wĭt boh mnga kdlưn hĭn:

 “Leh mâo klei bi hgŭm hŏng êpul hgŭm bruă snăn mâo knuă druh nao ktrâo atăt truh hlăm đang war. Truh kơ ară anei gŏ sang kâo thâo săng leh hlăm bruă dlăng kriê wiê ênăk kphê Arabica. Êpul hgŭm bruă đru mjeh, lehanăn hbâo pruê. Tơdah mâo klei hluă ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă snăn mâo diñu hriê truh hlăm hma ktrâo atăt. Hlăk ka mâo ôh klei bi hgŭm mbĭt, snăn ka thâo ôh hlăm bruă pla kphê, boh mnga pô pla mjing knŏng mil 4 tôn kgŭ, ƀiădah leh mâo klei bi hgŭm bruă pla mjing kphê đĭ truh 1ha truh 6, 7 tôn”.

Mŭt hlăm êpul bi hgŭm mâo ayŏng Thận, amai Y Huy lač hdră pla kphê hlăm krĭng êăt, ñu rơ̆ng dưi hơĭt hlăm klei kăp hrui blei boh mnga, lehanăn ênoh čhĭ jing yuôm hĭn mơh mkă hŏng ti êngao. Amai Y Huy lač, tơdah klei tŭ dưn anei dôk djă pioh nanao, sĭt nik gŏ sang hmei srăng lŏ pŏk phai anôk pla kphê bi hgŭm anei:

 “Êlâo dih gŏ sang hmei ka nao ôh hlăm klei bi hgŭm anei, snăn knŏng mâo čhĭ mă mil 9.000 prăk/kg. Thŭn anei leh mŭt hlăm êpul bi hgŭm, snăn mâo čhĭ boh mnga yuôm hĭn truh 15.600 prăk. Gŏ sang kâo ăt tĭng leh mơh čiăng pŏk mlar thiăm truh 2ha”.

Tui si nai prĭn Nguyễn Văn Vũ, K’iăng khua knơ̆ng bruă hgŭm kphê doh  Măng Đen, êpul êya mâo leh klei kuôl kă hŏng 87 gŏ êsei mnuih ƀuôn sang pla kphê hlăm krĭng êăt hlăm brô 100ha ti să Hiếu, Măng Cành lehanăn Đăk Tăng pioh mkŏ mjing anăn knăl kphê Cfé de Măng Đen:

 “Mă bruă hŏng mnuih ƀuôn sang, snăn pô gĭr jih ai tiê yơh hŏng mnuih ƀuôn sang, djă ti kngan ktrâo ti bruă snăn kơh mnuih ƀuôn sang thâo lehanăn hdơr mă bruă mâo klei tŭ dưn. Mbĭt hŏng anăn hmei čang hmăng bruă sang čư̆ êa mbĭt hŏng hmei đru lu hĭn kyuadah 1ha kphê Arabica tơdah dlăng kriê wiê ênăk djŏ hŏng hdră doh Oganic snăn ênoh tŭ dưn đĭ hĭn êbeh 3; 4 blư̆ mkă hŏng hdră mă bruă hđăp”.

Hlăm ênha jih jang truh 3.500ha kphê krĭng êăt Arabica ti čar Kon Tum, hjăn ti kdriêk Tu Mơ Rông ară anei mâo 1.700ha. Dương Thái Khoa, Khua adŭ bruă lŏ hma kdriêk lač, boh sĭt bruă pla mjing kphê krĭng êăt jing djŏ guôp hŏng yan adiê, lăn ala ti alŭ wăl dŭm boh să hlăm kdriêk. Klei pŏk mlar bruă pla mjing kphê krĭng êăt ti alŭ wăl anei jing găl guôp. Mâo ênoh ba wĭt kdlưn hĭn êdi mkă hŏng hbei ƀlang, mdiê, snăn ana kphê krĭng êăt hlăk dôk đru kơ mnuih ƀuôn sang   lu jing mnuih djuê ana Xơ Đăng lŏ mâo thiăm ngăn prăk đru kơ klei msir ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap:

 “Mâo klei mđing uêñ kiă kriê mơ̆ng bruă Đảng kdriêk, klei sa ai mơ̆ng dŭm êpul dhar bruă mơ̆ng gưl kdriêk hlŏng kơ gưl să, lehanăn klai sa ai mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, snăn bruă pla kphê krĭng êăt mâo leh klei tŭ dưn jăk, dơ̆ng đru kơ mnuih ƀuôn sang msir klei ư̆ êpa bi hrŏ klei ƀun knap. Ana kphê krĭng êăt jing leh sa mta ana mnơ̆ng pla yuôm bhăn, mđĭ klei găl kơ alŭ wăl. Kdriêk hlăk lŏ dơ̆ng mđĭ bi lar bruă pla mjing kphê anei hlăm alŭ wăl”.

Khădah ƀuh leh klei tŭ dưn phŭn tal êlâo ƀiădah bruă pla mjing kphê krĭng êăt ti Kon Tum ăt adôk mâo lu klei awăt kƀah. Êdah êdi tinei jing mâo lu gŏ sang pla mjing hjăn hliê hluôt, amâo jăk mâo klei dlăng kriê wiê ênăk sĭt êmĭt ôh, amâo jăk mboh ôh. Hlăm 2.800ha ti čar hlăk dôk mboh, snăn boh mnga mâo kah knar knŏng mil 1tôn 340 kg kphê asăr/ha.  Lu gŏ sang bi pĕ boh mtah snăn ngă kơ asăr kphê amâo mâo jăk ôh...

Čiăng mđĭ hĭn klei tŭ dưn mơ̆ng boh mnga mâo mơ̆ng kphê krĭng êăt, mrâo anei Êpul khua kiă kriê bruă Đảng čar Kon Tum mâo leh hdră mtrŭn mrô 1228 kơ bruă lŏ kơrŭ wĭt lehanăn mđĭ kyar kphê krĭng êăt hlăm čar. Hlăm anăn, bi mklă mta kñăm pla mjing kphê krĭng êăt hlue hŏng hdră êlan ênuk mrâo, hŏng klei kjăp, mkŏ mjing jih jang klei tŭ dưn, mbĭt hŏng anăn knăl “kphê krĭng êăt Kon Tum”, đru mđĭ ênoh prăk kơ mnuih ƀuôn sang mâo ba wĭt, lehanăn mkŏ mjing hdră êlan mđĭ kyar bruă duh mkra ala ƀuôn hlăm čar. Mta kñăm klă mngač mơ̆ng čar Kon Tum čoh čuăn jing truh thŭn 2025 pŏk phai pla mjing truh 5.000ha; truh thŭn 2030, ktưn bi mâo 7.000 ha, hlăm anăn mâo hlăm brô 2.000ha ngă klei bi hgŭm bruă duh mkra pla mjing hlue hdră êlan bi mguôp êpul hgŭm./.

Msĕ si hmei hưn mthâo leh kơ gru hmô kphê krĭng ê’ăt ti čar Kon Tum dôk ba wĭt dŭm boh tŭ dưn tal êlâo, boh nik hlăm hdră duh mkra. Khă snăn. Klei pla mjing hliê hluôt hnơ̆ng tŭ jăk ka kjăp, ka mđrăm mbĭt jing dŭm mta klei brei Kon Tum mđing msir mghaih kñăm ba wĭt boh tŭ dưn h’ĭt kjăp hĭn hlăm bruă pla kphê krĭng ê’ăt. Klei bi blŭ hrăm hŏng Phạm Thanh Bình, Khua Adŭ bruă Lŏ hma lehanăn Mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang krĭng Kon Plŏng, čar Kon Tum srăng bi trông kơ klei anei,

-Êlâo hĭn lač jăk kơ ih mprăp leh mmông kơ klei blŭ hrăm anei! Akâo kơ ih brei thâo, ti kdriêk Kon Plông, čar Kon Tum, si ngă boh tŭ dưn mơ̆ng ana kphê krĭng êăt hŏng klei mđĭ kyar bruă duh mkra mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, boh nik jing mnuih djuê ƀiă? 

-Phạm Thanh Bình: Ana kphê krĭng êăt pla ti kriêk Kon Plông dưi bi klă djŏ guôp hŏng klei mlih yan adiê leh anăn lăn pla mjing ti alŭ wăl, dưi bi klă jing mâo boh tŭ dưn kơ hnơ̆ng boh mnga leh anăn hnơ̆ng tŭ jăk.

-Čiăng pŏk phai ênhă pla mjing, ya hdră êlan kdriêk Kon Plông mâo leh čiăng mđĭ hnơ̆ng boh mnga leh anăn hnơ̆ng tŭ jăk mơ̆ng ana kphê krĭng êăt hlăm dŭm thŭn êgao?

-Phạm Thanh Bình: Tal êlâo, anăn jing kñăm kơ klei duh bi liê pŏk dŭm krĭng pla mjing hŏng hnơ̆ng prŏng, guôp găl hŏng mlih yan adiê, djŏ guôp hŏng lăn pla mjing mơ̆ng alŭ wăl. Tal 2 jing ruah mă dŭm mta mjeh mrâo djŏ guôp hŏng klei mlih yan adiê, lăn pla mjing leh anăn hdră pla mjing mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Tal 3 jing kñăm kơ hnơ̆ng tŭ jăk, hnơ̆ng boh mnga mơ̆ng ana kphê mâo anăn knăl mơ̆ng Măng Đen.

- Si ngă boh tŭ dưn mơ̆ng Klei bi hmô mkŏ phung pla mjing hŏng dŭm êpul hgŭm bruă, knơ̆ng bruă hŏng phung pla mjing kphê krĭng êăt?

-Phạm Thanh Bình: Hlăm kdriêk dôk hluê ngă dŭm klei bi hmô mkŏ klei mkra mjing, mkŏ boh tŭ plah wah knơ̆ng bruă, êpul hgŭm bruă, êpul bi mguôp hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm bruă mkŏ mjing klei mkra mjing, ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng kơ mnuih ƀuôn sang. Ară anei dôk hluê ngă tal 1 jing hdră êlan đru kơ hdră ala čar kñăm mkŏ klei mkra mjing hŏng hdră êlan mrô 98. Tal 2 jing mkŏ hŏng hdră čŏng pô plah wah knơ̆ng bruă, êpul hgŭm bruă leh anăn êpul bi mguôp hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm klei kuôl kă ba čhĭ, đru kơ bruă mkra mjing hlăm mkra mjing.

Ti anăp boh sĭt kơ bruă kriê dlăng, hdră kriê dlăng ana kphê adôk mâo lu klei kpăk mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, bruă mkŏ hŏng dŭm knơ̆ng bruă đru leh kơ diñu lu sơnăk kơ hdră mnêč pla mjinig, klei mtô, djă kngan ktrâo bruă čiăng mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk hŏng hdră, jĕ hŏng gŏ sang, jĕ hŏng mnuih ƀuôn sang, jĕ hŏng đang pla mjing čiăng hrăm mbĭt hŏng ƀĭng ngă lŏ hma mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk, ênoh ana kphê mâo klei hmăi prŏng hŏng hnơ̆ng tŭ jăk kphê hlăm alŭ wăl.

    -Hŏng klei bi hmô bi mguôp bruă mkra mjing, ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng, mđĭ kyar ana kphê krĭng êăt, mbĭt hŏng boh tŭ bruă duh mkra kơ mnuih ƀuôn sang, lŏ mâo mơ̆ boh tŭ dưn mkăn?

-Phạm Thanh Bình: Êlâo hĭn bruă pla kphê mơ̆ng mnuih ƀuôn sang lu jing pla hliê leh anăn điêt. Tal 2 jing bruă kriê dlăng leh anăn tal 3 jing klei hrui pĕ ka djŏ hŏng hdră êlan, kyuanăn bruă hrui brei lu jing čih kơ phung hrui blei, ară anei hmei kñăm leh kơ bruă bi mguôp plạ wah dŭm knơ̆ng bruă mâo bi siñê, mâo klei ƀuăn hlăm bruă ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng, rơ̆ng kơ hnơ̆ng tŭ jăk čiăng mđĭ hĭn boh tŭ dưn ăt msĕ mơh hŏng hnơ̆ng tŭ jăk kphê krĭng êăt.

Dŭm klei bi hjmô bi mguôp ti alŭ wăl brei ƀuh mâo dŭm mta bruă tal 2 mâo boh tŭ dưn, mâo boh tŭ dưn bruă duh mkra hŏng mnuih ƀuôn sang. Klă klơ̆ng phŭn kčưm knơ̆ng bruă mâo klei đru kơ hdră pla mjing, đru brei mjeh leh anăn đru sa kdrêč kơ hbâo pruê leh anăn boh nik hlăm hdră ngă bruă diñu ktuê dlăng hlăm klei hrui pĕ čiăng čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng mnuih ƀuôn sang hlăm klei kuôl kă ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng leh anăn klei kuôl kă djŏ ênoh hŏng anôk mnia mblei, kyuanăn mnuih ƀuôn sang mâo klei hơĭt hlăm bruă pla mjing leh anăn ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng. Ênoh mơ̆ng phung hrui blei kơ mnuih ƀuôn sang knŏng mơ̆ng 6 – 8 êbâo prăk hlăm sa kg, ƀiădah truh kơ ară anei plah wah dŭm knơ̆ng bruă dưi bi klă hră bi hdơr hŏng mnuih ƀuôn sang alŭ wăl ăt msĕ hŏng bi klă bi mguôp ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng hŏng mnuih ƀuôn sang mâo mơ̆ng 16 – 20 êbâo prăk hlăm sa kg.

- Si ngă hdră tă, hdră êlan Kdriêk Kon Plông mâo leh čiăng lŏ dơ̆ng bi lar boh tŭ dưn klei bi hmô mkŏ bruă pla mjing, mđĭ kyar ana kphê krĭng êăt plah wah mnuih ƀuôn sang hŏng dŭm êpul hgŭm bruă leh anăn knơ̆ng bruă?

-Phạm Thanh Bình: Bi hŏng ana kphê, kdriêk dôk kñăm kơ sa hlăm dŭm bruă klam hlăm bruă mđĭ kyar bruă lŏ hma. Hmei dôk kñăm mđĭ kyar dŭm krĭng pla mjing kphê prŏng, mĭn tĭng truh ti thŭn 2025 srăng mđĭ kyar hlăm brô 2.000ha kphê jing hluê ngă dŭm krĭng bi mguôp leh anăn krĭng kñăm pla mjing kphê mơ̆ng kdriêk.

          -Lač jăk kơ ih lu!