Êbeh 20 thŭn ngă kphê, Lương Xuân Hưng, să Dliê Ya, čar Dak Lak, jing sa hlăm phung ngă lŏ hma hnưm ba yua bruă lŏ hma kluôm. Ñu pla pluă tiu, durian, čêñ hruê leh anăn lu mta ana êa drao ti gŭ čiăng mjing wăl pla mjing lu tal, hnơ̆ng kơup êyui hrô kơ rơ̆k rung. Hbâo brŭ mơ̆ng eh mnơ̆ng rông mđam hŏng djah bruă mkra mjing, yua kam kphê, adhan, hla kphê, tôk durian, ana ktơr, adrăng čiăng mkra mjing hbâo boh đru kơrŭ wĭt hnơ̆ng jăk kơ lăn, mđĭ mnơ̆ng tŭ jăk kơ ana pla mjing. Lương Xuân Hưng brei thâo:

“Ba yua hbâo pruê mơ̆ng mnơ̆ng rông, mnŭ da čiăng kriê dlăng, lŏ mkra mjing lăn kơ ana pla mjing, lông ngă sa kdrêč snăn pô ƀuh anăn jing klei tŭ dưn leh anăn bi mguôp jăk, mơ̆ng anăn mphŭn bi lar, jhŏng bi liê rông mnơ̆ng thiăm snăn kâo mâo leh sa gru hmô pla pluă plah wah dŭm mta ana kphê arabica, robusta, ana kơup êyui bi mguôp hŏng pla tiu, rông mnơ̆ng”.

Amâo djŏ knŏng hơĭt kjăp kơ ana pla mjing, gru hmô kphê bi hrŏ djah lŏ ba hnơ̆ng boh mnga lu. Ti să Ea Na, dŭm đang pla mjing bi hgŭm hŏng Knơ̆ng bruă Ê Đê Café mâo hnơ̆ng boh mnga truh 4 ton asăr/ha. Hlue si Y Pôt Niê,  Khua Knơ̆ng bruă, klei bi hrŏ djah jing leh klei mưng mkra mjing mơ̆ng phung ngă lŏ hma, hbâo pruê dưi dơr hrô kơ srai hlăm phŭn, mđĭ yua hbâo pruê doh hrô kơ hbâo pruê mkăn.

“Kam kphê tuh hlăm masin ƀhu amâo mâo asăp,bi lik mkra mjing hbâo pruê.  Hlăm sa kg kam kphê snăn srăng mâo 400g djah, tơdah yua srăng hrŏ lu kơ hbâo pruê, mơ̆ng 100% msĕ si êlâo dih snăn ară anei dôk hrŏ knŏng adôk 10-20% đuč”

Mbĭt anăn, dŭm gru hmô 3 tal ana pla mjing, hŏng tal gang angĭn, tal krah kphê, tal nah gŭ jing ana kyâo, rơ̆k runu, amâo djŏ knŏng mkiêt mkriêm êa krih kơ ana pla mjing hlăm yan không ôh ƀiădah lŏ mjing wăl hơĭt kjăp. Mbĭt anăn, klei găl kơ anôk ba čhĭ ăt pŏk mlar hĭn. Ngô Quang Minh, Knơ̆ng bruă kphê Ba Minh, să Hòa Phú, brei thâo:

“Knơ̆ng bruă hmei dôk bi hgŭm hŏng hlăm brô 1000 gŏ êsei mnuih ƀuôn sang jŭm krĭng wăl leh anăn dôk mkra mjing hlue si hră bi mklă Rainforest leh anăn 4C. Hmei mâo dŭm knơ̆ng bruă ala tač êngao mđing lu hĭn leh anăn tơdah diñu hriê čhưn dlăng gru hmô hmei snăn hmei mâo lu klei găl siñê klei bi hgŭm hŏng ƀĭng hgŭm ala tač êngao.”

-Ơ Nai prĭn Phạm Công Trí, ya ngă dhar bruă kphê srăng bi mlih jing mkra mkra bi hrŏ êwa čhŏ?

Nai prĭn Phạm Công Trí: Bruă kphê ăt jing sa hlăm dŭm bruă mkra mjing mă leh ngăn dŏ leh anăn hmăi kơ wăl hdĭp mda, kyuadah êjai drei pruê hbâo, krih êa srăng hmăi kơ wăl hdĭp mda. Kyuanăn, phung blei yua kphê, boh nik ti Ơrôp leh anăn dŭm ala čar đĭ kyar  diñu čoh čuăn Việt Nam jing sa hlăm dŭm ala čar pla kphê srăng mâo bruă klam hŏng wăl hdĭp mda. Asăr kphê srăng bi hrŏ êwa čhŏ čiăng rơ̆ng kơ phung ba yua amâo mâo bi hmăi kơ klei bi mlih yan adiê.

Kyuanăn, bruă Kphê ăt msĕ mơh Knŭk kna Việt Nam mâo leh klei gĭr, amâo djŏ knŏng dŭm hdră mơar hdră bhiăn, ƀiădah hlăm klei ngă bruă mơ̆ng Việt Nam ăt mâo leh dŭm klei gĭr prŏng sơnăk. Êngao kơ klei đru kơ tač êngao, čiăng kơ bruă kphê drei bi hrŏ êwa čhŏ ƀiădah ăt rơ̆ng klei hơĭt mnơ̆ng dhơ̆ng leh anăn hnơ̆ng kăk čiăng kơ drei dưi mkăp brei mnơ̆ng doh.

- Hŏng krŏng Lăn Dap Kngư, boh nik jing Dak lak, ya boh tŭ dưn dưi mâo hlăm klei bi hrŏ êwa čhŏ hlăm bruă kphê, ơ nai prĭn?

Nai prĭn Phạm Công Trí: Drei ƀuh Lăn Dap Kngư ăt nao hgŭm mbĭt leh anăn Lăn Dap Kngư jing krĭng pla mjing kphê phŭn mơ̆ng Việt Nam. Myun jing Dak Lak jing anôk pla kphê, mâo anôk ksiêm duah, dŭm sang hră gưl prŏng leh anăn mâo lu phung thơ̆ng kơ bruă kơ kphê, tinei mâo lu hdră đru bi hrŏ êwa čhŏ. Hlăm 10 thŭn anei hmei lač Dak Lak mbĭt hŏng Lăn Dap Kngư dưi mâo boh tŭ dưn prŏng. Dreu mâo dŭm hdră mkra mjing msĕ si bruă duh mkra dar, brŏ lŏ hma mkŏ wĭt, krĭng pla mjing prŏng, mâo dŭm klei hmăi klă klơ̆ng ba wĭt klei bi mlih mrâo, bi êdah klei bi hrŏ êwa čhŏ hlăm bruă mkra mjing kphê hŏng dŭm ênoh mrô klă nik. Hmăng hmưi, hŏng klei gĭr, klei đru mơ̆ng gưl dlông, mơ̆ng phung khua gĭt gai leh anăn êpul bruă lu ala čar drei dưi truh hnưm hĭn.

-Hluê si ih, dŭm êpul hgŭm bruă ya bruă klam mâo hlăm bruă kphê bi hrŏ êwa čhŏ?

 Nai prĭn Phạm Công Trí: Dŭm êpul hgŭm bruă jing mta hlăm bruă mkra mjing bruă kphê. Hlăm klei mkra mjing kphê êpul hgŭm bruă ăt jing mta mrâo leh anăn mâo dŭm tĭng djŏ tuôm uêñ mĭn duh bi liê, leh anăn anei ăt jing anôk tŭ mă kdrăp mrâo. Hmei ƀuh jih jang dŭm êpul hgŭm bruă kphê dưi dlăng jing gru hmô kơ dŭm anôk pla mjing kphê, dŭm anôk bruă duh mkra dar, anôk bruă duh mkra mkŏ wĭt tŭ dưn. Lu êpul hgŭm bruă dưi mâo dŭm hnơ̆ng čuăn mkra mjing mâo hnơ̆ng jăk leh anăn lŏ djăp ênoh čuăn kphê jăk. Dŭm klei tŭ dưn anei ba wĭt boh tŭ mdua, phung ngă lŏ hma dưi dưn mơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng pô mkra mjing, čhĭ ênoh yuôm hĭn. Mbĭt anăn êjai hmư̆ dŭm klei tŭ jing anăn dŭm êpul bruă ala tač êngao hriê đru jing grui mngač, diñu pŏk mlar. Hmei lač dŭm êpul hgŭm bruă bi êdah bruă klam leh anăn dưi dưn klă sĭt hlăm dŭm hdră bi hrŏ êwa čhŏ hlăm bruă pla mjing kphê.

-Sơnăn čiăng nao hŏng êlan bi hrŏ êwa čhŏ, ya ƀĭng ngă lŏ hma srăng bi mlih, ơ nai prĭn?

Nai prĭn Phạm Công Trí: Êlâo dih hŏng klei ngă bruă đưm phung ngă lŏ ham gĭr ngă msĕ hŏng phung mâo lu, phung mâo êpul êya alŭ wăl lač jing kreh kriăng, mâo klei ngă bruă jăk. Ƀiădah ară anei mkra mjing dar amâodah mkra mjing mkŏ wĭt, găl guôp hŏng klei bi mlih yan adiê, drei dlăng hluê si dŭm hnơ̆ng čuăn mrâo mâo tar rŏng lăn tŭ yap, mđing truh mkra mjing jăk, mkŏ wĭt. Hlăm hdră mkra mjing mrâo srăng hluê si dŭm hnơ̆ng čuăn mâo tar rŏng lăn tŭ yap. Hlăm klei mkra mjing mrâo kơ hdră mnêč drei srăng mâo dŭm klei bi klă drei rơ̆ng kơ wăl hdĭp mda, lăn ala. mbĭt anăn drei jing pô mkra mjing mâo klei ƀuăn, mâo bruă klam čiăng kơ kphê dưi mâo hră mơar mkra mjing mta jing klă nik.

-Čiăng dưi ngă bruă anăn, ară anei ya hdră êlan phung ngă lŏ hma mâo ơ nai prĭn?

Nai prĭn Phạm Công Trí: Ară anei mkra mjing kphê mâo lu klei bi mlih hlăm bruă duh mkra dar, hlăm hdră mnêč mkra mjing. Bruă lŏ hma ala čar mâo leh hdră mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma êpul êya mbĭt hŏng dhar bruă lŏ hma leh anăn dŭm anôk ksiêm duah mâo dŭm hdră mtô mjuăt. Dŭm êpul bruă êngao Knŭk kna ăt mâo dŭm hdră mtô mjuăt čiăng mâo phung nai mtô. Drei ăt čih mkra dŭm hră mơar, film rup čiăng kơ phung ksiêm dlăng dưi dlăng. Êngao kơnăn, bi hrŏ êwa čhŏ  hŏng dŭm hdră mkra mjintg kphê kơ bruă duh mkra dar bi mdrơ̆ng hŏng klei bi mlih yan adiê, bi hrŏ êwa čhŏ mâo lu phung nai mtô kơ phung ngă lŏ hma. Mbĭt anăn, ară anei ti mbah mrô mâo dŭm hră mơar kơ boh klei anei. Đa đa phung mkăp brei nao êlâo mkŏ mjing klei đru kčĕ. Kyuanăn phung mkra mjing, phung čô̆ kơ bruă leh anăn phung ksiêm dlăng dưn yua bruă duh mkra dar, bi hrŏ êwa čhŏ, mkŏ wĭt hlăm bruă kphê ăt găl gĭn hŏng êlâo dih.

- Lač jăk kơ ih lu!