Gŏ sang amai H’Đrêch Êban, ti ƀuôn Kla, ƀuôn hgŭm Ea Ana, čar Dak Lak mâo 5 sao kphê hlăk mboh. Êlâo dih gŏ sang amai ngă bruă hŏng klei mưng, pruê hbâo, krih êa drao ăt msĕ mơh. Mơ̆ng akŏ thŭn anei, leh nao hgŭm hlăm hdră đru mkŏ klei mkra mjing hlăm bruă kriê dlăng leh anăn ba čhĭ kphê, amai mâo mă klei đru mkrah wah mơ̆ng hdră mnêč, mnơ̆ng yua truh kơ hdră pla mjing kphê doh ti đang kphê.

Ară anei, đang kphê sang amai H’Đrêč čăt đĭ, boh prŏng, mboh lu. Klei amai hơĭt jing jing mâo knơ̆ng bruă ngă hră kuôl kă, ƀuăn ba čhĭ jih jang hŏng ênoh yuôm hĭn 300 prăk hlăm/kg kphê asăr.

Hmei ngă hrắ kuôl kă, ngă bruă pruê hbâo, krih êa drao kriê dlăng kơ ana kphê čiăng kơ ana čăt đĭ jăk, ênoh čhĭ ăt yuôm hĭn ti anôk mnia mblei čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang mdul ƀiă. Hmei hmăng hmưi hbâo pruê êa drao krih djăp hnơ̆ng čuăn čiăng kơ đang pla mjing đĭ kyar”.

Amâo djŏ knŏng gŏ sang amai H’Đrêch, ti ƀuôn klă lŏ mâo 31 gŏ sang mkăn nao hgŭm hlăm hdră, hŏng ênhă êbeh 25ha. Y-Jăi Hđơ̆k, khua ƀuôn Kla brei thâo, lu gŏ sang ƀrư̆ ƀrư̆ thâo klă hdră mnêč leh anăn yua hlăm klei kriê dlăng kphê doh ti đang pla mjing.

“Leh ngă klei bi mguôp, lŏ wĭt pla kphê mơ̆ng mnuih ƀuôn sang đĭ kyar jăk hĭn, anăp anei hrui pĕ mâo boh lu hĭn, srăng mâo dua kdrêč 3 mkă hŏng grăp thŭn, hơĭt kjăp kơ mnuih ƀuôn sang pla kphê”.

Klei bi hmô anei mâo knơ̆ng bruă Êđê kphê kiă kriê, ba čhĭ jih jang mnơ̆ng dhơ̆ng leh anăn hrăm mbĭt hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm klei pla mjing. Hdră ngă hlăm ênhă 69ha kphê mơ̆ng 71 gŏ sang ti dŭm ƀuôn Kla, Tuôr A, Tuôr B mơ̆ng ƀuôn hgŭm Ea Ana. Êngao kơ duh bi liê, anôk bruă lŏ mkŏ mjing klei bi hrăm 2 blư̆ hlăm sa thŭn, mtô kơ mnuih ƀuôn sang khăt adhan, pruê hbâo, yua hbâo brŭ čiăng gang mkhư̆ mnơ̆ng ngă, ƀrư̆ ƀrư̆ bi mâo klei mưng mkra mjing doh, bih hrŏ ênoh bi liê leh anăn răng mgang lăn. Y- Gôl Knul, Khua ƀuôn Tuôr A brei thâo:

“Mâo klei đru ba wĭt boh tŭ dưn lu êdi kơ mnuih ƀuôn sang kơ hbâo pruê, ênoh bi liê. Kreh mkŏ mjing klei bi hriăm kơ mnuih ƀuôn sang hlăm bruă kriê dlăng đang kphê, gang mkhư̆ klei mnơ̆ng ngă hlăm ana kphê, grăp thŭn dua blư̆, akŏ thŭn leh anăn krah thŭn, čiăng kơ mnuih ƀuôn sang hriăm”.

Leh giăm 5 thŭn ngă bruă, bruă mkŏ klei mkra mjing kphê doh ti Ea Ana ba wĭt boh tŭ dưn. Ana kphê čăt đĭ siam, mâo boh nanao, hnơ̆ng jăk asăr dưi mđĭ hĭn. Mnuih ƀuôn sang thâo hdră êlan ngă bruă, mpŭ kơ hdră mnêč. Boh mâo lu, mâo hnơ̆ng jăk đru mđĭ bruă duh mkra, diñu mâo klei hơĭt lŏ duh bi liê, mkra mjing čiăng mđĭ ênoh. Amai H’Nao Niêm ti ƀuôn Kla hơ̆k mơak brei thâo:

“Pĕ boh ksă mơ̆ng 90 -95%, pô ngă ƀuh boh tŭ dưn, boh mâo lu hĭn. Kphê asăr leh kwă ƀuh hnơ̆ng jăk leh anăn čhĭ mâo ênoh hĭn”.

Hlăk ênoh čhĭ mnơ̆ng lŏ hma đĭ, lu ƀĭng ngă lŏ hma ti Lăn dap kngư jhŏng duh bi liê pla pluă lu mta, mbĭt anăn bruă ba yua hbâo pruê lehanăn êa drao răng mgang mnơ̆ng pla mjing ăt đĭ lu. Khă snăn, čiăng kơ hdră pla mjing hơĭt kjăp hĭn, mkăp djŏ hŏng klei čiăng mơ̆ng wăl anôk mnia mblei, bruă bi bi mlih jing hdră pla mjing doh hlăk jing bruă yuôm êdi. Čiăng thâo săng klă hĭn kơ boh tŭ dưn lehanăn hdră mnêč ngă lŏ hma doh. Pô čih klei mrâo kơ kdrêč anei mâo klei bi blŭ hrăm hŏng Thạc sĩ Đào Thị Lan Hoa, Knơ̆ng ksiêm hriăm kơ hdră mnêč bruă Lŏ hma dliê kmrơ̆ng Lăn dap kngư:

 -Ơ Nai prŏng Đào Thị Lan Hoa, ya ngă ară anei, bruă mkra mjing lŏ hma hlue si hdră doh, êđăp ênang dưi dlăng jing klei brei mâo?

Nai prŏng Đào Thị Lan Hoa:  Kơ boh klei mnơ̆ng lŏ hma ti Lăn Dap Kngư hlăm wưng êgao snăn hmei ƀuh mnuih ƀuôn sang dôk mkra mjing hlue si klei thâo, ba yua êa drao lu đei, ngă kơ klei amâo thâo djŏ hŏng êa drao, hmăi kơ wăl êa, lăn, yuôm bhăn hĭn anăn jing klei suaih pral phung mjing dŭm mta mnơ̆ng dhŏng. Hlăm klei bi piê pla mjing snăn dôk yua lu mta  hbâo pruê leh anăn êa drao krih kơ mnơ̆ng pla mjing, boh nik dŭm mta ana boh kroh mâo ênoh yuôm msĕ si durian. Hlăm dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng hmei ksiêm dlăng hlăm wưng êgao snăn kphê jing ana ƀiă yua êa drao krih kơ mnơ̆ng pla mjing hĭn mkă hŏng ana tiu, durian. Anăn jing sa klei bi knăl năng mơak hŏng kphê.

- Dưi buh klei mjhua mnơ̆ng bi liê jing mta phŭn ngă kơ klei mkra mjing lŏ hma kƀah hơĭt kjăp. Snăn, mkra mjing hlue si hdră soh ya klei mdê?

Nai prŏng Đào Thị Lan Hoa:  Tơdah mkra mjing doh amâodah mkra mjing hlue si hnơ̆ng čuăn mkăn snăn brei drei yua dŭm mta hbâo pruê, êa drao krih kơ mnơ̆ng pla mjing jing dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng dôk hlăm anăn dưi brei mơ̆ng Phŭn bruă lŏ hma leh anăn Mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang, ăt msĕ mơh dŭm ala čar drei ba čhĭ kơ ala tač êngao čiăng amâo mâo êbeh ôh hnơ̆ng êa drao krih kơ mnơ̆ng pla mjing, amâo mâo êbeh ôh hnơ̆ng mta mkăn tơdah yua êa drao krih kơ ana pla mjing amâodah hbâo pruê. Yua êa drao krih kơ mnơ̆ng pla mjing hlue si 4 klei djŏ leh anăn mâo klei ksiêm dlăng djŏ kơ klei hmăi mơ̆ng klei bi mlih yan adiê.

- Snăn, leh anăn čiăng bi mlih jing hdră doh, mơ̆ng brei mnuih ƀuôn sang mphŭn kčưm, ơ nai prŏng?

Nai prŏng Đào Thị Lan Hoa: Ƀĭng lŏ hma brei čŏng mprăp klei thâo kơ pô. Tal sa jing drei thâo săng ana pla mjing drei dôk čiăng ya mta, ya wưng. Tal dua jing brei drei thâo săng lăn - lăn drei čiăng ya mta, brei mâo klei hâo hưn kơ klei kreh knhâo hdră mnêč, klei ruah dŭm mta mnơ̆ng bi liê hlue si hdră phung yua thâo mĭn. Mprăp thiăm klei thâo kơ tur knơ̆ng mrô, ksiêm dlăng klei hâo hưn drei čiăng kơ đang pla mjing; ktuê dlăng, kriê dlăng kơ kdrăp mnơ̆ng bi liê. Dŭm mta hbâo brŭ amâodah êa drao krih kơ ana pla mjing brei mâo êpul bruă dưi brei snăn kơh dưi yua kơ đang pla mjing. Tal tlâo jing mđing kơ klei suaih pral anak mnuih, klei suaih pral kjăp jing mđing kơ ênuk êdei anăp.

- Bi hŏng anôk bruă djŏ tuôm leh anăn phung kriê dlăng, si bruă klam diñu mâo hlăm hdră anei?

Nai prŏng Đào Thị Lan Hoa:  Dŭm anôk bruă kriê dlăng snăn brei lŏ dơ̆ng mkŏ mjing lu hdră hriăm mjuăt, mtô bi hriăm. Anôk bruă djŏ tuôm snăn brei mkăp klei hâo hưn klă mngač hĭn kơ phung mkăp kdrăp mnơ̆ng, hla pŏk web; mkăp klei hâo hưn kơ mnuih ƀuôn sang kơ mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm anăn dưi brei; mâo hdră msir yua hdră kriê dlăng. Hmư̆ klei hâo hưn kơ boh klei ba čhĭ kơ ala tač êngao amâodah klei brei ngă mơ̆ng anôk bruă ba čhĭ kơ ala tač êngao čiăng hưn mdah dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng êđăp ênang, hlue si hnơ̆ng čuăn doh amâo djŏ jing klei thâo mkra mjing doh amâodah yua hbâo brŭ ôh. Leh anăn hmei ăt čang hmăng drei mâo klei khăp kơ êpul êya, hŏng ala ƀuôn leh anăn kơhưm drei pô ăt msĕ mơh kơhưm mơ̆ng dhar bruă, ala čar.

-Mni lač jăk kơ nai prŏng Đào Thị Lan Hoa kơ boh phŭn klei bi trông.