Leh mmông huă tlam, amai H Ninh Êban, ti ƀuôn Tà Đốp, să Ea Hiu, kdriêk Krông Pač, čar Dak Lak mtă mtăn kơ phung anak brei hriăm hră mơar leh anăn hnêč nao ti anôk mkra mjing hruh čĭm iăt Quế Loan čiăng duñ hruh čĭm iăt. Bruă anei đru kơ ñu mâo thiăm prăk hrui wĭt hlăm brô 6 êklăk prăk grăp mlan, leh anăn dưi ksiêm dlăng  klei suaih pral grăp gưl 2 blư̆ sa thŭn.

 “Kâo mă bruă tinei 3 thŭn leh, hnêč mă bruă êngao mmông mă bruă knŭk kna. Mkă hŏng êlâo snăn prăk hrui wĭt 3 thŭn êgao hơĭt leh anăn lu hĭn, djăp yua kơ klei hdĭp aguah tlam hlăm gŏ sang. Bruă anei găl ênưih kyua pô dôk anôk êđăp, amâo đei suăi êmăn krah mđiă ôh, ăt kăn dleh rei, knŏng mâo klei gĭr dưi leh”.

Mbĭt hŏng amai H Ninh, mâo 3 čô mkăn ăt hgŭm duñ hruh čĭm iăt ti aôk mkra mjing hruh čĭm iăt Quế Loan, ti să Ea Hiu, kdriêk Krông Pač. Wăt tơdah knŏng hnêč ngă hlăm mmông mmăt, bruă anei ăt ba kơ ñu prăk hrui wĭt mơ̆ng 5-7 êklăk prăk hlăm grăp mlan. Adei Lê Bảo Anh Niê, ti ƀuôn Roang Dơng, să Ea Hiu, mrâo 16 thŭn ƀiădah mâo leh 3 thŭn mâo klei thâo duñ leh anăn dăp hruh čĭm iăt.

“Hlăk điêt snăn kâo dlăng mâo amĭ mtô snăn kâo hriăm hlăm brô 1 hruê kăm snăn kâo thâo ngă jih leh. Tơdah amĭ duñ hruh čĭm iăt snăn kâo srăng đru amĭ duñ aruăt leh anăn duñ hru hruh čĭm iăt, ăt mâo sa ênoh ƀiă đru blei êa săng, ƀơ̆ng aguah”.

 Anôk mkra mjing hruh čĭm iăt Quế Loan kyua ung mô̆ amai Mó H’Loan ngă khua. Amai H’Loan kkiêng thŭn 1983, ară anei dôk ngă nai ti sang hră gưl sa Nguyễn Đức Cảnh, să Ea Hiu. Sui hŏng anei 7 thŭn, hlăm bruă kriê dlăng găp djuê ruă kjham, amai H’Loan thâo kơ ênoh mnơ̆ng tŭ jăk leh anăn bruă duh mkra mơ̆ng hruh čĭm iăt. Leh ksiêm hriăm kơ dŭm gru hmô rông čĭm iăt, knhal jih thŭn 2018, ung mô̆ ñu jhŏng čan prăk bi liê sang rông čĭm iăt leh anăn hriăm kơ klei hrui mă, mkra mjing hruh čĭm iăt mtah, Grăp knhuang mkŏ mjing anăn knăl, duah anôk ba čhĭ hlăm lu hdră hưn mdah, mđĭ bruă mnia blei, truh thŭn 2023 hruh čĭm iăt Quế Loan jing leh mnơ̆ng dhơ̆ng tal êlâo ti să krĭng III Ea Hiu djăp 3 mtŭ OCOP. Ăt hlăm thŭn anei, amai H’Loan mkŏ hŏng knơ̆ng bruă hruh čĭm iăt Thành Dung ti wăl krah Phước An, kdriêk Krông Pač, hgŭm mkŏ ba čhĭ kơ ala tač êngao djŏ êlan ti China leh anăn ba čhĭ leh hnơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng tal êlâo kơ China. Trần Ngọc Dũng, Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Ea Hiu brei thâo, amai H’Loan jing sa čô hlăm phung mnuih djuê ƀiă êdah êdi, jing đảng viên mda asei mâo lu klei gĭr ktưn hlăm klei mđĭ kyar bruă duh mkra gŏ sang leh anăn mjing bruă mă kơ phung mnuih mă bruă ti alŭ wăl.

“Ară anei ăt mâo 4-5 čô amai mđing mđĭ kyar bruă lŏ hma kjăp, alŭ wăl mđing uêñ leh anăn mtrŭt mjhar čiăng kơ mnuih ƀuôn sang thâo ngă. Să ăt mkŏ leh hŏng kdriêk, mbĭt anăn đru kơ gŏ sang amai Mó H’Loan mkŏ mjing mnơ̆ng dhơ̆ng OCOP leh anăn ară anei mâo leh klei bi mklă dưi yap. Mtrŭt mjhar amai pŏk mlar gru hmô, grăp thŭn grăp gưl, hlăm dŭm knăm rang mdah mơ̆ng kdriêk, čar snăn să ăt mkŏ ba mnơ̆ng dhơ̆ng kơ anôk ba čhĭ  kdriêk, čar mkăn.”

 Tui hriăm gru hmô amai H’Loan, dŭm pluh gŏ êsei ti să Ea Hiu rông čĭm iăt. Êngao kơ sang rông čĭm iăt ti Dak Lak, amai H’Loan lŏ pŏk thiăm 3 sang rông čĭm iăt mkăn ti kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai. Ñu jih ai tiê kah mbha hdră mnêč, đru anôk ba čhĭ kơ gŏ sang mkra sang čĭm iăt leh anăn mjing bruă mă kơ 4 čô amai adei mnuih djuê ƀiă. Amai Mó H’Loan brei thâo, hlăm pô mâo djuê ana Êđê leh anăn Bru-Vân Kiều, ñu thâo blŭ jih dua klei blŭ anăn ênưih bi blŭ hrăm hŏng amai adei hlăm klei mă bruă. Ñu gĭr hriăm klei thâo hlăm Internet čiăng yua kơ pô, ktrâo lač kơ hlei pô čiăng ksiêm hriăm. Wăt tơdah dôk mă bruă hlăm klei mtô bi hriăm, ñu ăt kčah klei kñăm srăng lŏ dơ̆ng pŏk mlar mkra mjing, mkŏ mjing anôk mă bruă prŏng hĭn čiăng mjing thiăm bruă mă kơ lu mnuih.

“Pô dôk gĭr ba mnơ̆ng dhơ̆ng truh 4-5 mtŭ, dưi mjing bruă mă kơ 12 čô mnuih, gĭr ba mnơ̆ng dhơ̆ng dưi ba čhĭ ti anôk jăk hĭn. Čang hmăng khua gĭt gai alŭ wăl lŏ dơ̆ng mđing uêñ, mjing klei găl mkŏ, mđĭ bruă mnia blei, ba mnơ̆ng dhơ̆ng čhĭ kơ ala tač êngao lu hĭn”.

Ară anei, hlăm grăp 3 mlan amai H’Loan mâo hrui mă 12 kg hruh čĭm iăt ka mkra mjing, mkra mjing kơ dŭm anôk mkra hruh čĭm iăt ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng mkra leh čiăng pioh ba čhĭ. Hŏng ênoh 30 êklăk prăk/kg hruh čĭm iăt bi doh leh, grăp thŭn gŏ sang amai H Loan hrui wĭt êbeh 1 êklai prăk. Amâo djŏ knŏng pŏk êlan mđĭ kyar bruă duh mkra kjăp ôh, gru hmô anei lŏ jing klei bi mklă kơ klei mlih mrâo klei mĭn, mphŭn čô̆ kơ bruă mbruă mơ̆ng krĭng lăn dleh dlan čiăng kpưn đĭ kơ mdrŏng./.