Êbeh 20 thŭn ngă bruă rông hnuê, ayŏng Vũ Hữu Cường ti să Čư̆ Suê, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak ăt găn lu mta klei. Hluê si ayŏng Cường, mâo 2 thŭn hŏng anei, bruă rông hnuê tuôm hŏng lu klei dleh dlan êjai čhĭ amâo mâo ênoh, hnơ̆ng blei ba yua ƀiă. Kyuanăn, čiăng ba bruă anei dưi hgao wưng dleh dlan, êngao kơ bruă lŏ duah thiăm lu anôk ba čhĭ hlăm ala čar, bruă tui duah anôk mdưm hnuê čiăng mâo êa hnuê jăk, doh ăt mâo gŏ sang ayŏng mđing êdi:

 “Hlăm klei doh êbăt tal êlâo jing srăng doh, mơ̆ng huôm dar truh kơ mnơ̆ng dưm êa hnuê srăng doh, rơ̆ng klei doh êƀăt, amâo mâo êa drao răng mgang ana pla mjing, amâo mâo brei hnuê ƀơ̆ng kháng sinh. Pô nao mă bruă kơ tač srăng ktrâo kơ dŭm đang pla mjing, alŭ ƀuôn sang mgaih msir êa drao hrăm mbĭt, êlâo kơ krih êa drao, mgaih msir êlâo kơ pô nao dưm hnuê srăng jăk hĭn.”

Hluê si ayŏng Vũ Nam Trường, ti kdriêk Čư̆ Mgar, mlan 3, mlan 4 jing wưng hnuê mâo êa lu hĭn leh anăn êa hnuê hlăm wưng anei jing jăk hĭn. Ayŏng Trương brei thâo, bruă rông hnuê jưh knang lu kơ yan adiê, hnơ̆ng klei amâo mâo jing ăt lu mơh, kyuanăn čiăng dưi rông hnuê, pô rông srăng mâo lu klei gĭr, hlăm anăn hdră rông leh anăn klei khăp čiăng jing sa mta yuôm bhăn.

 “Mă êa hnuê jưh knang kơ yan adiê jing phŭn. Tơdah hjan prŏng srăng kđăl hĕ leh anăn hruê êdei kơ lŏ dưi mă, tơdah hjan điêt brei ñu mdei bhiâo, 30 mnĭt amâodah 1 mmông êdei lŏ mă êa hnuê, amâo mâo brei hnuê mtŭk mtŭl. Adiê mđiă, hnơ̆ng h’uh man dưn pô mă êa hnuê jing jăk hĭn.

Ăt êbeh 20 thŭn ngă bruă rông hnuê, hluê si amai Vũ Thị Kim Thi ti alŭ 1, să Ƀăng Adrêñ, kdriêk Krông Ana, čiăng kơ êa hnuê mâo hnơ̆ng tŭ jăk, rơ̆ng mâo klei doh, grăp yan amai srăng dưm anôk rông hnuê hlăm dŭm anôk mdê mdê. Yan mnga vải srăng ba ti čar Bắc Giang, yan mnga ksu srăng ba ti čar Bình Phước, Gia Lai leh anăn truh kơ yan mnga kphê srăng ba ti čar Dak Lak. Hlăm anăn, êa hnuê mnga kphê leh anăn mnga vải mâo phung blei ba yua hlăm ala čar khăp čiăng, kyuanăn amai čhĭ hlăm ala čar. Bi kơ êa hnuê mnga ksu mâo mnâo phĭ ƀiă leh anăn mâo phung tuê mơ̆ng ala tač êngao khăp, kyuanăn amai mnia mblei:

“Čiăng dưi mkŏ mjing sa hruh hnuê amâo djŏ klei ênưih ôh, ti yan pô krŏng yan anăn. Jing truh kơ yan mnga kphê pô mă êa hnuê mnga kphê, yan vải mă êa hnuê mnga vải, yan boh êrang leh anăn yan bạc hà kâo nao ti krĭng kwar dưr mă êa hnuê bạc hà. Kâo čiăng mkŏ mjing mnơ̆ng dhơ̆ng pô jing mnơ̆ng dhơ̆ng doh”.

Msĕ si bơ̆k bâo leh ti čar Dak Lak mâo lu gŏ sang rông hnuê leh anăn jing alŭ wăl rông hnuê lu hĭn hlăm kluôm ala. Êngao kơ bruă rông leh anăn mă êa, djă pioh êa hnuê djŏ hdră jing klei năng mjêč, kñăm dưi djă pioh êa hnuê hlăm wưng sui, rơ̆ng kơ hnơ̆ng tŭ jăk êjai ba čhĭ kơ grăp čô leh anăn knơ̆ng bruă. Klei blŭ hrăm leh anei hŏng Trần Ngọc Sơn, k’iăng khua kiă kriê anôk bruă rông mnơ̆ng leh anăn mdrao kơ mnơ̆ng rông čar Dak Lak srăng bi klă hĭn kơ bruă hrui mă leh anăn djă pioh êa hnuê.

- Akâo kơ ih brei thâo, rông hnuê bi mâo lu êa lehanăn êđăp ênang si srăng ngă?

- Trần Ngọc Sơn: Čiăng rông hnue mâo klei êđăp ênang, snăn mnuih rông hnue brei mđing snei: Tal êlâo brei mâo klei thâo hlăm bruă dlăng kriê wiê ênăk hnue, brei ƀơ̆ng djăp ênŭm, hŏng mnơ̆ng jăk. Tal dua, jing răng mgang mnơ̆ng ngă čiăng kơ hnue hdĭp jăk. Êlâo kơ mă êa hnue, ksiêm dlăng hĕ bi nik anôk dăp huôm rông, anôk mâo rơ̆n bi mnga, anôk jŭm gah găn jing doh amâo mâo krih êa drao hluăt ôh, amâo mâo jĕ hŏng kdrăn djah ôh. 

- Čiăng kơ êa hnue jing jăk mmông mă êa, snăn ya mta bruă brei bi mđing hĕ?

-Trần Ngọc Sơn: Djŏ leh, čiăng dưi mâo êa hnue jăk snăn brei mđing dŭm mta bruă snei: Tal êlâo jing mnơ̆ng dhơ̆ng pô pioh mă êa hnue brei jing mnơ̆ng doh, tal dua jing mnơ̆ng pioh hđah êa hnue jing mkra hŏng inox. Tal 3, mnuih mă êa hnue bi čŭt hơô kdrăp răng mgang bi doh. Lehanăn wưng mă êa hnue snăn tui si hmei, jing leh ƀuh hnue guôm leh kđoh sitôhmô êa hnue bŏ leh 100% thâo dah truh 70% hnơ̆ng êa hnue jing jăk snăk. Kơ bruă hđah thâodah djiêt mă êa hnue mơ̆ng ksing, brei thâo răng amâo mâo jăk ôh êđai hnue hđah hlăm êa hnue êjai drei đah mă êa, čiăng dưi mâo êa hnue siam. Sa mta klei năng mđing hĭn dơ̆ng anăn jing, bi gang hĕ hŏng mŭng jŭm anôk hđah mă êa hnue, čiăng đăm mâo ôh msĕ si ruê juôp phiơr hiu duah gam lĕ hlăm êa hnue pô ênưih ba klei amâo mâo jăk ôh kơ êa hnue. Bi kơ klei kriê pioh snăn mta kơ drei bi mâo mnơ̆ng pioh dưm êa hnue jăk, doh đăm pioh ôh hlăm mnơ̆ng mkra hŏng kyâo, kăn dưm hlăm anôk djŏ hŏng mđiă rei. Pioh hlăm anôk êđăp mâo hnơ̆ng h’uh hlăm brô mơ̆ng 18 – 25độ jing man dưn.

- Klei sĭt kreh găn jing hnue hiu djip mnga hlăm êngao ênưih tuôm hŏng dŭm anôk bi krih djŏ êa drao hluăt, klei anei srăng hmăi amâo mâo jăk hŏng êa hnue. Snăn si srăng ngă čiăng đam lĕ ôh hlăm klei msĕ snăn?

-Trần Ngọc Sơn: Klei anei brei drei mđing mơ̆ng jih jang mtam hlăm bruă drei rông hnue, tĭng kơ knŭk kna, lehanăn phung duh mkra bi mâo klei hâo hưn mtô mblang kơ jih jang mnuih đăm lŏ yua ôh êa drao hluăt. Tal dua lĕ, phung duh mkra lehanăn knŭk kna bi mâo hdră kjăp kăp ksiêm hnơ̆ng jăk êa hnue, čiăng pral thâo ƀuh huĭdah mâo mta êa drao hluăt đuôm hlăm êa hnue, tơdah tăm mâo hĕ snăn drei lui hĕ jih đơ êa hnue djŏ mta êa drao hluăt, jing amâo mâo djŏ ôh hŏng ênoh čuăn êa hnue doh. Bi kơ kdrêč phung rông hnue bi kăp ksiêm jêñ jêñ kơ alŭ wăl pô pioh dăp dưm hip hnue, jing hlăm dŭm alŭ wăl anăn amâo mâo klei krih êa drao hluăt ôh, jing anôk doh mâo lu rơ̆k ktơ̆k hla kyâo mtâo dliê bi mnga djăp hnơ̆ng čuăn jing doh lehanăn êđăp ênang kơ hnue djip.

- Lač jăk kơ ih lu!