Êbeh sa hrue kăm hŏng anei leh, amai Nguyễn Thị Chuyên, ti să Ea Tiêu, kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Daklak hlăk hl;ăk dôk hrui pĕ tiu. Hŏng êbeh 300 phŭn tiu hlăk mboh, yan thŭn anei ñu mâo êbeh 1,3 tôn tiu krô. Ñu brei thâo, yan thŭn anei hrŏ hĭn kơ thŭn dih, kyua amâo mâo jăk êa hlĭm hjan, ênoh duh bi liê kơ bruă dlăng kriê ăt đĭ, ƀiădah hŏng ênoh čhĭ tiu ară anei 160.000/kg, snăn mnuih pla mjing ăt mâo mnga mơh. Ñu tĭng srăng lŏ duh bi liê lu hĭn hlăm bruă dlăng kriê, amâo lŏ pŏk mlar ênhă pla mjing ôh. Amai Nguyễn Thị Chuyên lač:

 “Dŭm thŭn hŏng anei, ênoh čhĭ tiu đĭ yuôm, snăn mnuih pla mjing hơ̆lk mơak mơh. Mâo đa đa phŭn djiê ram, snăn hmei srăng lŏ pla mrâo, lŏ duh bi liê lu hĭng hlăm bruă dlăng kriê kơ ana tiuHmei tinaei knŏng pla mjing tiu lehanăn kphê đuič hmei amâo lŏ pla mjing ana mnơ̆ng mkăn ôh. Ƀuh bruă pla tiu mâo ênoh ba wĭt hơĭt, snăn hmei lŏ duh lu hĭn kơ bruă anei”.

Hoàng Văn Tùng ri să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Daklak dôk dlăng kriê đang kphê êjai lehanăn dôk hrui pĕ tiu êjai pla pluă hlăm đang kphê. Hŏng hlăm brô   400 phŭn tiu pla pluă mbĭt anăn, snăn mâo leh 200 phŭn mboh. Ñu tĭng hlăm thŭn anei srăng mâo ba wĭt hlăm brô 1 ton tiu. Siă suôr hlăm bruă pla tiu mâo hlăm lu thŭn leh, găn leh lu thŭn mlan tăp năng mâo ênoh đĭ yuôm, mâo thŭn trŭn luič ênoh măng ai, ƀiădah hlăm dua thŭn hŏng anei, kphê lehanăn tiu đĭ yuôm, dưi đru leh kơ    Hoàng Văn Tùng ƀuh mơak lehanăn mâo klei čang hmăng:

 “Čhĭ mâo ênoh đĭ yuôm, jing mdul leh kơ mnuih pla mjing, digơ̆ amâo lŏ đei dleh dlan ôh. Êjai dôk pĕ ƀuh ênoh čhĭ yuôm, snăn mnuih pla mjing lŏ gĭr ktĭr hĭn dlăng kriê wiê ênăk. Pô dôk hrui pĕ êjai, lehanăn khăp mkra tinăn mơh. Leh hrui pĕ hlŏng dlăng kriê đang hma, bi mdoh djah djâo, čiăng kơ yan ti anăp mboh hĭn”.

Kluôm kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Daklak ară anei mâo hlăm brô 4.700 ha tiu hlăk mboh, kah knar mâo êbeh 3,2 tôn/ha, ênoh mâo kah knar hlăm thŭn êbeh 15.000 tôn. Tui si Nguyễn Cảnh Danh, K’iăng khua adŭ bruă lŏ hma lehanăn wăl hdĭp mda kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Daklak, dŭm thŭn giăm anei, ênoh čhĭ tiu đĭ yuôm, đru leh kơ mnuih pla mjing hơĭt ai tiê duh bi liê mă bruă knuă. Mbĭt hŏng klei đru mnuih ƀuôn sang kơ hdră dlăng kriê wiê ênăk, bruă sang čư̆ êa lŏ mta mtăn kơ mnuih pla mjing amâo mâo lŏ bi kluh pla mjing pŏk mlar ênha tiu ôh, ƀiădah knŏng mđing hĭn kơ bruă dlăng kriê wiê ênăk dŭm đang tiu leh mâo, hlue hŏng hdră êlan doh lehanăn kjăp:

“Bruă lŏ hma pla mjing ti kdriêk mâo leh dŭm hdră êlan pla tiu hŏng klei kjăp. Hmei ăt mtă kơ mnuih ƀuôn sang, mđing hlăm bruă bi hgŭm êjai hlăm klei pla mjing, rơ̆ng kơ hdră êlan dlăng kriê mâo boh tŭ dưn, lehanăn djŏ hŏng klei bi mnia mblei”.

 Êjai ti krah mđiă bhang hlơr, dŭm bĭt đang tiu, ăt bi kdr\ơ̆k kdria klei blŭ tlao mơak. Dlăng bô̆ mta mđiă ƀơ̆ng, êa hŏ kbiă bi k’ră, mnuih hlăm gŏ sang Nguyễn Tấn Lục (alŭ 4, să Ia Hlốp, kdriêk Čư̆ Sê, Gia Lai) ăt mơak. Kyuadah thŭn anei, ênoh čhĭ tiu yuôm 160.000 prăk/kg, êjai anăn hlăm sa gơ̆ng tiu mâo pĕ êbeh kơ 3 kg krô, tĭng hlăm đang mâo 1ha mơ̆ng gŏ sang ñu srăng ba wĭt êbeh 400 êklăk. Ông Lục hŏng klei mơak yăl dliê:   

“Yan tiu thŭn 2025 anei, kâo mơak kyua djŏ boh mnga hĭn mkă hŏng yăng đar thŭn. Kah knar hlăm sa phŭn tiu mâo mơ̆ng 3,5kg krô. Kâo mâo leh klei kuôl kă hŏng knơ̆ng bruă Ô Lam mơ̆ng 5 thŭn êlâo leh, kyuanăn dưi blei yuôm hĭn hŏng ênoh čhĭ mnhia kơ tač mơ̆ng 2.000 - 3.000 prăk/kg. Kyua anăn bŏ hŏng klei mơak”.

Klei mơak mâo hlăm kluôm krĭng pla tiu ti čar Gia Lai. Êbeh 100 čô phung mă bruă hlăm êpul hgŭm bruă lŏ hma pla mjing Nam Yang (kdriêk Đăk Đoa) hlăk čang hmăng kơ yana nei srăng mâo ba wĭt dŭm pluh êklai prăk mơ̆ng 50ha tiu mboh.  Nguyễn Tấn Công – Khua êpul hgŭm bruă brei thâo, mơ̆ng thŭn 2018 truh kơ ară anei, êpul êya bi mlih hdră êlan pla mjing tiu lehanăn kphê, kñăm mkŏ mjing hdră duh bi liê djŏ, mđĭ kyar hŏng klei kjăp, êjai klei bi mnia mblei dôk mâo klei bi mlih prŏng. Mdrĭng mbĭt hŏng anăn, Êpul hgŭm bruă mtă mtăn kơ mnuih pla mjing duh mĭn kơ klei dlăng kriê doh, rơ̆ng dưi mâo tiu djăp ênoh čuăn pioh čhĭ kơ ala tač êngao:

 “Êpul hgŭm bruă, mta leh kơ mnuih ƀuôn sang, amâo mâo ba yua ôh dŭm mta hbâo lehanăn êa drao hluăt jing dŏ kăm leh, boh nik kơ dŭm ala čar ti Ơrôp, Mi, Japon tuôm duah kăm leh êlâo dih. Mrâo anei, Êpul hgŭm bruă ăt mtă kơ mta Sudan IV jing mta êa mil mơ̆ng bruă tuh tia. Lehanăn mâo klei ktrâo atăt kơ mnuih pla mjing ba yua ƀaih ƀhu, lehanăn kdô trôk jing mnơ̆ng amâo mâo êa culơr ôh. Anei jing hdră jăk, klei duh mkra pla mjing kjăp hŏng lu mta ana, amâo mâo mđĭ ôh ênoh kơ klei bi liê, đru leh kơ phung duh mkra pla mjing dưi mâo ba wĭt mnga jăk hlăm bruă knuă. Ară anei, ênph čhĭ kphê hlăk yuôm mơh snăn mnuih ƀuôn sang thiăm lu hĭn klei hơ̆k mơak”.

Kyua bi mlih hdră elan dlăng kriê wê ênăk, klei duh bi liê djŏ guôp snăn bruă pla tiu amâo mâo lŏ pŏk phai msĕ si êlâo ôh, ƀiădah mnuih pla mjing tiu ti Gia Lai ăt mâo hrui wĭt lu hĭn, lehanăn boh mnga hơĭt hĭn./.