Êbeh 30 thŭn êgao, gŏ sang Đỗ Văn Bảy, ti ƀuôn hgŭm mrô 7, ƀuôn prŏng Đà Lạt (Lâm Đồng) mưng leh hŏng bruă pla djam tam - mnga dŭm mta. Thŭn 2015, ñu mphŭn mkŏ mjing 2000 m2 sang ală kĭng (hŏng mnal ksu) čiăng mkra mjing mnga khăt adhan leh anăn prăk hrui wĭt đĭ leh hŏng êlâo anăn mkra mjing mơ̆ng đưm hlăm ênhă 10.000m2. Êngao kơ rơ̆ng ênoh bi liê hdĭp mda hlăm gŏ sang, rông phung anak hriăm hră mơar, gŏ sang ñu lŏ dưi pioh, bruă duh mkra gŏ sang grăp knhuang dưi mđĭ. Wăt tơdah ăt dưi ba sang ală kĭng ti êngao wăl ƀuôn prŏng Đà Lạt, srăng ba ƀuôn prŏng jing siam hĭn, jăk hĭn ƀiădah Bảy ăt rŭng răng bruă anei srăng hmăi kơ klei hdĭp mda anak čô hlăm gŏ sang.

 “Mkra sang ală kĭng snăn ñu hơĭt hĭn, kơup adiê hjan mđiă anăn pô pral hĭn. Tơdah amâo mâo sang ală kĭng snăn adiê hjan mđiă, đa đa amâo mâo adiê hjan snăn msĕ si luč liê. Tơdah lăm lui sang ală kĭng, snăn kyua anei jing hdră duh ƀơ̆ng mnuih ƀuôn sang anăn brei knŭk kna đru, tă hdră čiăng kơ klei hdĭp hmei hơĭt hĭn”.

Mơ̆ng thŭn 2004, čar Lâm Đồng mâo hdră mtrŭn bi mklă Hdră mđĭ kyar bruă lŏ hma ba yua kdrăp mrâo. Truh thŭn 2020 ênhă sang ală kĭng dưi mâo 4.350ha. Hlăm hdră mđĭ kyar bruă lŏ hma ba yua kdrăp mrâo, sang ală kĭng jing tur knơ̆ng kơ bruă bi mguôp hŏng dŭm hdră ba yua kdrăp mrâo mkăn kơ klei duh kơ bruă ngă lŏ hma. Êngao kơ klei tŭ dưn, boh tŭ bruă duh mkra kyua ba yua sang ală kĭng snăn ăt mâo lu mta mkăn.

Trần Quang Duy, Anôk bruă pla mjing leh anăn răng mgang mnơ̆ng pla mjing čar Lâm Đồng brei thâo, kyua hnơ̆ng mkŏ mjing lu, amâo mâo êlan mđoh êa mâo hnơ̆ng êa đoh êtăng, ngă êa lip leh anăn bi hrŏ hnơ̆ng êa hram hmăi kơ hnơ̆ng êa mur, klưh hroh lăn, êngăp lu anôk leh anăn lu klei hmăi mkăn.

 “Kyua klei tŭ bruă duh mkra lu anăn mnuih ƀuôn sang mđĭ kyar pral. Ăt lŏ dlăng kơ Knŭk kna ka hmao mâo dŭm hdră kčah leh anăn mtă kơ ƀĭng lŏ hma thâo răng. Čiăng kơ sang ală kĭng mđĭ kyar, diñu rŭ mdơ̆ng hnơ̆ng lu, bi lir anăn hmăi kơ wăl hdĭp mda, kơ mnơ̆ng dhơ̆ng hdĭp… Ti anăp klei anei, mơ̆ng mlan 10/2019, Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo klei gĭt gai klă klơ̆ng kơ Knơ̆ng bruă lŏ hma - mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang mkŏ mjing sa hdră bruă kriê dlăng, ktuê dlăng, bi hrŏ klei hmăi mơ̆ng sang ală kĭng ti čar Lâm Đồng”.

 Ară anei čar Lâm Đồng dôk kƀĭn pŏk ngă dŭm hdră msir čiăng bi hrŏ leh anăn mđing kơ hdră amâo lŏ mâo ôh ênhă sang ală kĭng ti wăl ƀuôn prŏng. Hlue si Nguyễn Văn Hòa, Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa ƀuôn hgŭm 3, ƀuôn prŏng Đà Lạt, bruă mbĕ đuê̆, bi hrŏ leh anăn truh kơ klei ba jih jang sang ală kĭng mơ̆ng krĭng wăl ƀuôn prŏng Đà Lạt jing klei čiăng êdi. Khădah snăn, ăt brei rơ̆ng mta phŭn kơ klei mkra mjing leh anăn klei hdĭp mnuih ƀuôn sang hlăm krĭng wăl.

 “Dŭm dhar bruă brei ksiêm dlăng klei bhiăn čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang. Dưi đru čiăng bi mlih bruă mă, bi mlih ana pla mjing, đru lăm lui sang ală kĭng snăn mnuih ƀuôn sang ăt rơ̆ng klei hdĭp mda, dưi mă prăk hrui wĭt bi knar amâodah lu hĭn mkă hŏng bruă pla mjing hlăm sang ală kĭng sang ñuăl”.

Hlue si hdră kriê dlăng knŭk kna, mđĭ kyar mkra mjing lŏ hma yua kdrăp mrâo mdrơ̆ng hŏng klei bi mlih yan adiê ti čar Lâm Đồng, tơdah bi mlih mkra mjing mơ̆ng bruă pla mjing hlăm sang ală kĭng kơ bruă mkra mjing wăl tač, ƀĭng lŏ hma srăng dưi đru sa blư̆ 70% blei mjeh ana pla mjing, kdrăp mnơ̆ng čiăng hlue ngă hdră mkra mjing ti ênhă mlih mrâo.

Mbĭt hŏng anăn, Lâm Đồng ăt srăng kƀĭn ksiêm duah, blei mjeh ana pla mjing mrâo ba klei čang hmăng pla mjing ti tač êngao mâo klei tŭ dưn, mđĭ ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma mơ̆ng hdră mkra mjing êlan mguôp hŏng hdră bi hgŭm. Mbĭt anăn, mkŏ mjing leh anăn pŏk ngă lu ênoh brei čan duh kơ klei mđĭ kyar bruă lŏ hma, ba yua kdrăp mrâo mrang amâo yua sang ală kĭng./.

Msĕ si klei čih lač leh, Lâm Đồng mâo mta kñăm truh kơ thŭn 2030 hlăm krĭng ƀuôn prŏng Đà Lạt amâo lŏ dôk sang ală kĭng ngă bruă lŏ hma. Bruă anei si srăng pŏk ngă čiăng ba wĭt klei sa ai hlăm mnuih ƀuôn sang ngă lŏ hma. Ti gŭ anei, hmei mâo klei bi blŭ hrăm hŏng Phạm S, K’iăng khua anôk bruă sang čư̆ êa čar Lâm Đồng kơ klei anei:

-Ơ Phạm S, Hluê si hdră kčah truh ti thŭn 2030 čar Lâm Đồng srăng mbĕ đuê̆ jih jang sang ală kĭng kbiă mơ̆ng ƀuôn prŏng Đà Lạt, si ih mĭn kơ hdră êlam anei?

 Phạm S: Dưi lač Lâm Đồng jing sa hlăm dŭm čar ba anăp hlăm bruă dưn yua bruă lŏ hma kdrăp mrâo mrang. Leh anăn bruă mkŏ mkra bruă lŏ hma sang ală kĭng, sang ñuăl jing 1 hlăm 8 mta phŭn hlăm bruă mkra mjing bruă lŏ hma dưn yua kdrăp mrâo mrang. Truh ti thŭn 2022, kluôm čar Lâm Đồng mâo hlăm brô 5.000ha sang ală kĭng, hlăm anăn knŏng ti ƀuôn prŏng Đà Lạt mâo leh 50% ênhă sang ală kĭng. Ƀiădah, hlăm bruă mđĭ kyar sang ală kĭng dưi mkŏ mjing hnư hrui wĭt lu, mnơ̆ng dhơ̆ng bi msĕ, mnơ̆ng dhơ̆ng boh mnga bruă lŏ hma lu, mâo hnơ̆ng tŭ jăk, mklăk hŏng anăn jing hmăi kơ klei siam Việt Nam, ngă lu klei êa lip êjai mâo hjan prŏng, tơdah amâo mâo bi hluh mnuôr êa srăng ngă klei êa lip tơdah mâo hjan lu. Kyuanăn, čar ba mdah leh sa hdră êlan kriê dlăng sang ală kĭng hlăm bruă lŏ hma, dŭm ƀuôn hgŭm mơ̆ng Đà Lạt hluê si klei mtô mbĕ đuê̆ ƀrư̆ ƀrư̆ mơ̆ng thŭn 2023 – 2030 hluê si hdră bi hrŏ ƀrư̆ ƀrư̆ leh anăn amâo mâo lŏ mâo sang ală kĭng hlăm ƀuôn prŏng.

-Ară anei, ƀĭng ngă lŏ hma ti Đà Lạt – phung dôk ngă bruă lŏ hma hơĭt hlăm sang ală kĭng uêñ mĭn êdi leh anăn mâo klei klei êmuh tơdah lui hĕ sang ală kĭng, bruă mkra mjing bruă lŏ hma si srăng jing?

Phạm S: Ƀĭng ngă lŏ hma dôk uêñ mĭn bi hrŏ sang ală kĭng ti boh klei srăng ngă? Čiăng rơ̆ng dưi bi kna mđĭ kyar bruă duh mkra leh anăn wăl hdĭp mda srăng mâo sa hdră êlan hrăm mbĭt. Tal êlâo hĭn jing pla ana kyâo mta ti čŏng kbuôn čư̆, anôk mnuih ƀuôn sang bi rai čiăng ngă bruă lŏ hma. Anei jing sa hlăm dŭm phŭn agha ngă klei ksăk đuê, bi kba, klưh hroh lăn. Tal dua jing pla djam, plah mnga amâo mâo sang ală kĭng amaoadah ana bi msiam čiăng đru kơ klei bi siam wăl ƀuôn prŏng. Tal 3 jing kñăm mđĭ kyar bruă pla ana êa drao.Tal 4 jing mkŏ mjing, bi klă dŭm klei bi hmô bruă hiu čhưn ênguê nao mbĭt hŏng bruă lŏ hma. Tal 5 jing pla mjing ana mjeh, boh nik jing mjeh Invitro, 1000 m2 mkra mjing mjeh srăng mâo hnư hrui wĭt lu hĭn mkă hŏng pla mjing 1ha bruă lŏ hma sang ală kĭng. Kyuanăn, drei srăng kñăm bi klă hdră pla mjing ana mjeh čiăng mkăp brei kơ dŭm krĭng pla mjing hlăm lăn čar leh anăn ba čhĭ. Knhal tuč jing mđĭ kyar dŭm ƀuôn mă bruă đưm, dŭm mta bruă đru kơ phung tuê čiăng rơ̆ng klei hdĭp mnuih ƀuôn sang, bi hrŏ leh anăn amâo mâo sang ală kĭng hlăm bruă lŏ hma. Ngă sơnăn kơh dưi bi kna djŏ hŏng hdră, rơ̆ng ba wĭt klei mtah kơ ƀuôn prŏng Đà Lạt, mbĭt anăn mnuih ƀuôn sang mâo hnư hrui wĭt, rơ̆ng kơ wăl mnơ̆ng hdĭp đĭ kyar kjăp.

-Sơnăn, čiăng kơ ƀĭng ngă lŏ hma tŭ ư leh anăn hrăm mbĭt hŏng bruă sang čư êa hluê ngă jăk dŭm mta bruă ih mrâo lač, si ngă alŭ wăl srăng ngă?

Phạm S: Dlăng hŏng klei kluôm, ară anei mkra mjing hluê êlan bruă lŏ hma mta, bruă lŏ hma kjăp leh anăn bruă lŏ hma wăl mnơ̆ng hdĭp, bruă lŏ hma dar, bruă lŏ hma doh. Hluê si ana pla mjing nao mbĭt hŏng lăn pla mjing mơ̆ng grăp ƀuôn hgŭm, hluê ngă hdră pla mjing hŏng êlan amâo mâo sang ală kĭng, ƀiădah ăt dưi rơ̆ng hnư hrui hlăm grăp ha lu hĭn hŏng klei ruah mta ana pla mjing, ana êa drao mâo ênoh ƀiădah amâo mâo guôn sang ală kĭng. Čiăng đru krtiê dlăng bruă lŏ hma kjăp, mâo hnư hrui wĭt leh anăn răng mgang wăl mnơ̆ng hdĭp.

Anei jing mta phŭn yuôm bhăn, sơnăn si srăng ngă čiăng kơ mnuih ƀuôn sang thâo săng, mnuih ƀuôn sang bi mguôp leh anăn hluê ngă hlăm hdră mkăp čar ăt gĭt gai, jao kơ knơ̆ng bruă lŏ hma bi mguôp hŏng ƀuôn prŏng Đà Lạt, hlăm anăn anôk bruă klă anăp jing bruă sang čư êa ƀuôn prŏng Đà Lạt giăm hŏng ƀuôn sang, jĕ hŏng ƀuôn sang, thâo klă hdră čuăl mkă Đà Lạt. Kyuanăn, čiăng mđĭ hĭn bruă hâo hưn, mtô čiăng kơ mnuih ƀuôn sang dưi thâo săng hdră êlan bi hrŏ sang ală kĭng ƀiădah ăt mâo hnư hrui wĭt ti ênhă pla mjing pô.