Klei čih mkra hdră bhiăn êa jua (Lŏ mlih mrâo): Bi leh ênŭm jar klei bhiăn kơ bruă răng mgang êa jua

VOV4.Êđê- Hlăm gưl mă bruă hruê kăm êgao, Bruă kƀĭn ala bi trông hlăm anôk bi kƀĭn hră čih Hdră bhiăn êa jua (lŏ mlih mrâo). Anei jing hră čih hdră bhiăn yuôm bhăn, dưi čang hmăng srăng đru ruh mgaih klei dleh dlan, gun kpăk, êdu kƀah mơ̆ng hdră bhiăn ară anei, bi leh jar hdră bhiăn kơ êa, rơ̆ng êa yua grăp hruê.

 Phung bi ala mtă, brei kčah klă klơ̆ng bruă klam, klei bhiăn kriê dlăng, răng mgang, rơ̆ng klei mtăp mđơr hlăm klei ba yua êa.

        Trông čhai hlăm sang bi kƀĭn, lu phung bi ala lač, năng bi mâo hdră êlan bi mlih kơ hdră bhiăn êa jua, čiăng dưi bi leh jih jang klei bhiăn anei, êjai dôk tuôm hŏng bruă kiă kriê êa jua dleh dlan, mghaih msir lu mta klei adôk ka djŏ hlăm bruă kiă kriê êa jua, kơ klei amâo mâo djăp êa jua. Mă klei blŭ bi trông kơ hdră bhiăn, pô bi ala Dương Tấn Quân, êpul mơ̆ng Bà Rịa Vũng Tàu lač, adôk mâo lu bruă ka mâo klei thâo bi tŭ ư kơ bruă klam knŭk kna kiă kriê klei kơ êa jua, bi ksiêm dlăng klei bhiăn đăm lĕ hlăm klei mđĭ mđal:

             “Dŭm mta mâo ênoh čuăn kơ bruă klam klei kiă kriê êa jua, phŭn êa, snăn dŭm phŭn dhar bruă mơ̆ng gưl dlông lehanăn djăp alŭ wăl ăt adôk ka klă mngač, boh nik ka ƀuh klei ƀuăn kjăp ôh. Ka mâo ôh si bruă klam mơ̆ng phŭn bruă hŏng tač êngao ngă hlăm klei bi hgŭm hŏng ala tač êngao čiăng rơ̆ng dưi mâo djăp êa jua kơ lăn čar, lehanăn hŏng lu lăn čar mkăn, bruă klam mơ̆ng phŭn bruă kahan ksiêm, phŭn bruă kahan lĭng kơ klei čiăng rơ̆ng dưi mâo djăp êa jua, lehanăn bi hrŏ klei jhat mơ̆ng klei kƀah êa”.

        Boh sĭt klei anei, ti dŭm krĭng taih kbưi, krĭng dôk hlăm dleh dlan, krĭng kƀah êa yua, snăn mnuih ƀuôn sang kơ anăn hdĭp amâo mâo djăp êa jua pioh yua ôh. Tơl hnơ̆ng đa đa hlăm dŭm boh ƀuôn prŏng lĕ hlăm klei kƀah êa yua mơh, lehanăn êa yua aguah tlam anăp lĕ hlăm klei čhŏ djhan. Čiăng dưi mghaih msir klei anei, mâo leh lu klei blŭ bi êdah, akâo bi mlih klei bhiăn tui si hdră êlan bi klin jih jang bruă djŏ tuôm hŏng êa jua, jao bruă klam hŏng dŭm phŭn dhar bruă, kiă kriê bi djŏ hŏng bruă kčah jao, tui si klei bhiăn djŏ tuôm hŏng êa juă. Pô bi ala Tráng A Dương, êpul mơ̆ng Hà Giang lač:

Mâo lu mta klei ngă kơ êa jua čhŏ djhan msĕ si: Klei rŭ mdơ̆ng ƀuôn prŏng, klei bi rai dliê, klei ba yua hbâo pruê ăngre, êa drao hluăt amâo mâo jăk hlăm bruă lŏ hma pla mjing, klei tuh êa djah mơ̆ng anôk duh mkra, lehanăn klei duh mkra mnia mblei... Kâo čang hmăng kơ anôk bruă čih mkra klei bhiăn lŏ dơ̆ng ksiêm duah, thiăm mbŏ dŭm mta lehanăn klei đua klam mơ̆ng dŭm phŭn dhar bruă, êpul bruă lehanăn mnuih djŏ tuôm hlăm bruă mghaih msir klei toh hroh kơ êa jua, rơ̆ng čiăng bi mâo djăp êa yua kơ lăn čar”.

        Kơ klei ngă hră mơar, klei dưi ngă bruă, ba yua êa jua, mâo đa đa klei bi lač, năng mâo hdră êlan ksiêm bi kjăp, kñăm thâo kăp kčĕ kơ ya anôk bruă dưi ba yua mkŏ mjing êlan mđoh êa, bi mngač jih jang klei dưi, bruă klam kơ klei ngă hră mơar, djă yua êa. Pô bi ala, Khang Thị Mào, êpul mơ̆ng Yên Bái lač:

Čoh čuăn kơ klei ngă hră mơar, klei dưi ba yua êa jua mâo dŭm mta mtrŭn tinei, dưi dăp jing dŭm anôk bruă mâo klei dưi ngă hră mơar, ba yua êa jua, ƀiădah amâo mâo ƀuh ôh klei čoh čuăn hlei pô đua klam hŏng dŭm anôk bruă anăn. Msĕ snăn jing amâo mâo klă mngač ôh ti ya anôk bruă mâo klei dưi hĭn, snăn kâo mĭng brei mâo klei bi mlih, bi thiăm mbŏ bruă anei hŏng hdră êlan kjăp hĭn tă čua klei dưi mơ̆ng dŭm anôk bruă knŭk kna, hlăm bruă mkăp hră mơar klei dưi djă yua êa”.

        Djŏ tuôm hŏng mta mtrŭn klei duh bi liê, mkra mjing mnuôr mbông êa, mơ̆ng klei tuôm găn leh ti alŭ wăl, pô bi ala Cha Ma Lé Thị Thủy, êpul Ninh Thuận akâo, năng lŏ bi ksiêm duah klei bhiăn djă yua êa, mă klei blŭ mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, boh nik hlăm dŭm krĭng mâo êa:

         “Boh nik dŭm boh ênao mgơ̆ng êa ti čả Ninh Thuận lu jing dŭm boh ênao điêt, kreh amâo mâo djăp ôh êa, boh nik hlăm yan bhang không, ƀiădah lŏ bi pŏk đuĕ êa lu snăk hlăm yan hjan. Mnuih ƀuôn sang akâo kơ knŭk kna duh bi liê lu hĭn kơ bruă rŭ mkra knơ̆ng kdơ̆ng êa, kñăm čiăng mkuôm pioh êa hlăm yan hjan pioh mâo êa yua hlăm yan bhang không. Kyuanăn yơh, tui si kâo ƀuh čiăng kơ jih jang hdră êlan brei mâo klei thâo bi mguôp mbĭt. Dŭm hdră bhiăn kơ êa jua (Lŏ mlih mrâo) knŏng klă sĭt mâo klei tŭ dưn, tơdah dưi ngă jih djăp mta hdră êlan msĕ si mơ̆ng klei čuăk mkă duh bi liê, kơ klei rŭ mdơ̆ng, dăp mbha ngăn prăk bi djŏ lehanăn pral hŏng bruă êa jua”.

        Phung bi ala mâo leh klei akâo klă mngač, čiăng kơ jih jang klei bhiăn mâo mkŏ mjing klei kơ êa jua lăn čar pô mâo mkŏ mjing hŏng hdră êlan mrô. Tui si pô bi ala Thạch Phước Bình, êpul Trà Vinh, năng mâo klei bi mlih hlăm bruă kiă kriê êa jua, đru bi răng kriê tui si klei jing leh mơ̆ng klei êa jua čŏng đoh, thâo răng kriê, ba yua djŏ hŏng klei bhiăn, răng mgang êa bi jăk. Mblang kơ dŭm mta bruă mâo phung bi ala bi êdah leh, snăn Khua phŭn bruă wăl hdĭp mda Đặng Quốc Khánh lač:

Jih jang bruă mbha gưl mbha klei dưi, hlăm phŭn bruă hdră bhiăn  dôk bi hlak jao klei dưi hlăm bruă knŭk kna kiă kriê. Ară anei, bruă kơ êa jua mâo leh dŭm phŭn dhar bruă, hlăm anăn wăt phŭn bruă wăl hdĭp mda, phŭn bruă rŭ mdơ̆ng kiă kriê bruă êa pơ̆ng hlăm ƀuôn prŏng, phŭn bruă tuh tia, phŭn bruă lŏ hma si srăng ngă, čiăng đăm mđĭ mđal ôh jih jang klei ngă bruă, msĕ si hdră bhiăn bi mdrơ̆ng hŏng klei yan adiê ngă, hdră bhiăn knơ̆ng mbông êa, hdră bhiăn dliê kyâo, anôk bruă čih mkra srăng lŏ dơ̆ng ksiêm kơ hdră bhiăn mnơ̆ng hlăm gŭ lăn, si srăng ngă čiăng kơ jih jang hdră bhiăn amâo mâo mnuh ôh hlăm klei ngă bruă, lehanăn bi mbha gưl, mbha klei dưi bi klă mngač. Hlăm klei čih mkra hdră bhiăn srăng lŏ ksiêm kơ jih jang hdră, hlăm anăn mâo bruă mkiêt mkriêm êa jua, klei ba yua êa, klei kreh knhâo kơ bruă kiă kriê êa jua. Ară anei, drei ka mâo klei tŭ dưn ôh hlăm bruă djă yua êa, snăn mơ̆ng klei bhiăn mđĭ ai klei thâo djă yua êa amâo mâo bi luič êa hơăi mung mang ôh, lŏ dơ̆ng mđing kơ dŭm bruă rŭ mkra knơ̆ng kdơ̆ng êa, yan bhang kreh kƀah êa, êa lip lêč hlăm yan hjan, snăn bi mâo hdră êlan pŏk kđăl êa bi djŏ, kiă kriê êa bi djŏ, bi kjăp ba yua êa hŏng klei tŭ dưn”./.

Viết bình luận