Tui si klei bi êdah ti anôk trông čhai, yap mơ̆ng leh mta mtrŭn kơ klei pla mjing ƀiădah amâo mâo ngă luič rai lăn dliê ôh pia klah čŭn (EUDR) mơ̆ng Êpul hgŭm Ơrôp mâo klei tŭ dưn, bruă kyâo mtâo Việt Nam dôk ti anăp klei čoh čuăn mgô̆: Mnơ̆ng pioh čhĭ kơ ala tač êngao brei djăp ênŭm phŭn agha, amâo mâo ngă bi rai lăn dliê ôh êdei kơ hruê  31/12/2020, tui hlue djŏ hdră bhiăn, lehanăn hdră kčui duah bi djŏ phŭn agha hlăm klei klă mngač mơ̆ng anôk mă kyâo anăn. Mta mtrŭn anei mâo leh klei tŭ dưn mơ̆ng mlan 6/2023, lehanăn mgô̆ ba yua hŏng phung duh mkra prŏng mơ̆ng knhal jih mlan 12/2025, phung duh mkra man dưn lehanăn điêt mơ̆ng knhal jih mlan 6/2026.

Hŏng ênhă prŏng êbeh 4,7 êklăk ha dliê pla, Việt Nam knŏng mrâo mâo 680 êbâo ha dliê pla dưi tŭ yap djăp ênoh čuăn răng kriê dliê hŏng klei kjăp, truh giăm 15%. Êjai anăn êbeh 90% ênhă dliê pla mkăn dôk hlăm ênoh dŭm gŏ sang kiă kriê. Digơ̆ hlăk dôk tuôm hŏng klei dleh dlan kơ prăk duh bi liê, lehanăn hdră dlăng kriê kyâo pla mơ̆ng mjeh kyâo điêt nao kơ mjeh kyâo prŏng, sui thŭn. Bi blŭ hrăm hlăm anôk trông čhai,  Đặng Văn Ba, sa čô mnuih ƀuôn sang mâo 5 ha ana Akasi djuê mrâo ti Gia Lai, bi êdah klei dôk rŭng răng kƀah prăk mă bruă lehanăn klei thâo kơ bruă dlăng kriê kyâo dliê pô pla mơ̆ng mjeh kyâo prŏng sui thŭn:

 “Ana kyâo pla sui thŭn, snăn mnuih ƀuôn sang ka mưng ôh, čang hmăng dưi mâo klei đru kčĕ kơ klei bhiăn mă bruă, kơ hdră dlăng kriê, anăn yơh jing klei mnuih ƀuôn sang dôk hmăng hmưi tal êlâo”.

Boh sĭt ƀuh leh hlăm krĭgn Dhŭng kwar krah lehanăn Lăn dap kngư bruă pla kyâo mjeh prŏng djăp ênoh čuăn hlăk dôk jing bruă yuôm bhăn. Gia Lai ară anei mâo leh truh 650.000 ha (hlăm anăn dliê pla 171.000 ha), jing sa klei bi hmô. Nguyễn Văn Hoan, K’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma lehanăn wăl hdĭp mda čar Gia Lai, brei thâo, hlăm kluôm čar knŏng mrâo mâo êbeh 12.000 ha dliê mâo tŭ yap leh djăp ênoh čuăn ala tač êngao. Ênoh anei jing ƀiă êdi mkă hŏgn enehă dliê pla, brei ƀuh jing hdră êlan mđĭ kyar kjăp ăt jing adôk kmô, lăn adôk prŏng pioh pla mjing kyâo mjeh prŏng. Hoan lač:

 “Hmei mâo leh hdră bi mlih lăn dliê mjeh kyâo điêt, pla mjing mjeh kyâo prŏng, hlăm dŭm ênhă lăn adôk hrông ka tuôm pla kyâo ôh, kñăm mjing klei găl kơ phung duh mkra mưn lăn pioh pla kyâo mjeh prŏng, dôk hlăm hdră čuăl mka pla mjing dliê kjăp pioh ma kyâo. Dleh hlăm klei bi mlih anăn, jing mjeh prŏng snăn thŭn dlăng kriê sui, lehanăn luič lu hĭn prăk duh bi liê”.

Mơ̆ng dŭm klei dleh dlan dôk găn, ti anôk trông čhai, phung bi ala bi êdah leh dŭm hdră êlan pioh bi hgŭm čiăng bi mâo 4 phung mguôp mbĭt anăn jing (knŭk kna, phung kreh knhâo, phung duh mkra, lehanăn phung pla mjing), lehanăn mâo klei đru prăk kăk kơ mnuih pla mjing, mjuăt bi hriăm hdră dlăng kriê, mbĭt anăn iâo jak klei bi đru mơ̆ng ala tač êngao čiăng pral dưi pŏk phai anôk pla mjing kyâo mjeh prŏng djăp hŏng ênoh čuăn.

Kơ kdrêč anôk bruă mjuăt bi hriăm bruă lŏ hma ala čar, Hoàng Văn Hồng, K’iăng khua kiă kriê anôk bruă anei, lač: Pla kyâo mjeh prŏng, bi djŏ hŏng ênoh čuăn mđĭ kyar kjăp, amâo mâo djŏ knŏng jing hjăn bruă duh mkra, ƀiădah lŏ jing klei čoh čuăn kơ kơhưm mđĭ kyar dliê kyâo mơ̆ng Việt Nam hŏng ala tač êngao. Knŏng anei yơh jing hdră pioh mkra mjing kyâo mơ̆ng Việt Nam srăng dưi tŭ yap djăp ênoh čuăn mă bruă lehanăn bi mnia mblei hŏng ala tač êngao hŏng dŭm lăn čar mâo klei bhiăn kjăp, anăp truh kơ sa bruă dliê kyâo ênuk mrâo mrang lehanăn kjăp.

 “Ară anei dlông rŏng lăn dôk kiă kriê kjăp, rơ̆ng bi mâo kyâo jing mă mơ̆ng dliê pla, amâo mâo bi rai ôh dliê kmrơ̆ng hrông, lehanăn dliê răng mgang, thâo bĭt klă mngač phŭn agha, mâo bruă răng kriê hŏng mrô knăl krĭng pla mjing, bi klă anôk, lehanăn hưn mdah klă mngač phŭn agha, lehanăn bruă anăn amâo mâo ngă jhat kơ wăl hdĭp mda ôh. Tơdah leh ba yua djăp ênŭm ênoh čuăn kčah anăn, snăn dưi mkăp hră tŭ yap, anăn srăng jing klei găl prŏng kơ Việt Nam dưi čhĭ yơh kyâo lehanăn mnơ̆ng mkra mjing mơ̆ng kyâo čhĭ kơ dŭm ala čar, boh nik hŏng EU, tơdah leh mâo EU tŭ ư, anăn yơh jing hră klei dưi kơ bruă ba čhĭ kơ dŭm ala čar mkăn dlông rŏng lăn”./.