Klưh hroh lăn ti Lâm Đồng lehanăn Gia Lai dŭm thŭn êgao brei ƀuh amâo djŏ knŏng mta phŭn kbiă hriê mơ̆ng klei yan adiê ngă ƀiădah lŏ mâo mta phŭn kbiă hriê mơ̆ng anak mnuih. Dŭm krĭng ênưih klưh hroh, êlâo kơnăn tuôm kčao, hli, rŭ mdơ̆ng. Mơ̆ng boh sĭt anei, dưi ƀuh klei čiăng hlăm Klei čih mkra Hră hâo mdah bruă kđi čar ba mdah kơ Klei bi kƀĭn tal XIV kơ “Bi leh klei bhiăn, hdră mtrŭn, hdră čuăl mkă kriê dlăng ngăn dŏ lehanăn pral mdrơ̆ng hŏng klei yan adiê ngă, mdrơ̆ng hŏng klei bi mlih yan adiê” jing klei yuôm bhăn êdi. Leh anăn klei anei kbiă hriê mơ̆ng hdră đăo knăl, amâo djŏ knŏng klei đăo knăl yan adiê, klei bi mlih yan adiê ƀiădah brei mâo klei đăo knăl wăt klei hmăi truh hŏng wăl hdĭp mda mơ̆ng dŭm hdră bruă.

Hluê si Nguyễn Hoài Dương, Khua knơ̆ng bruă Lŏ hma lehanăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Dak Lak, ară anei jing Knơ̆ng bruă Lŏ hma lehanăn Wăl hdĭp mda, klei đăo knăl djŏ guôp srăng đru mdrơ̆ng tŭ dưn hŏng klei yan adiê ngă, klei bi mlih yan adiê.

“Brei drei mđĭ hdră đăo knăl, hưn brei răng ti dŭm hdră huĭ srăng klưh hroh, mâo hdră msir mghaih djŏ guôp. Drei dlăng bruă “Hdĭp hŏng klei yan adiê ngă” jing sa hdră mđĭ kyar, anăn jing ruah mnơ̆ng pla djŏ guôp, ba yua êa mkiêt mkriêm, ba yua kdrăp mrâo čiăng mdrơ̆ng djŏ guôp hŏng klei mâo mơ̆ng yan adiê”.

Hlăm klei čih mkra hră hâo mdah bruă kđi čar, ba mdah kơ Klei bi kƀĭn bruă Đảng tal XIV, bruă klam gang mkhư̆ klei toh hroh klei lu jơr jăk siam mơ̆ng lăn êa, wăl hdĭp mda, krŭ wĭt lăn adiê ăt dưi hưn mdah. Ti krĭng Lăn dpa kngư, tơdah klưh hroh jing klei arưp ti anăp, snăn luič dliê jing mta phŭn prŏng. Dŭm êtuh êbâo ha dliê mâo ksĭng mmăi dăl hlăm dua pluh thŭn. Hlăk êjai anăn, êpul ksiêm dlăng dliê kmrơ̆ng ƀrư̆ hruê ƀrư̆ ƀiă, knua druh akâo mdei bruă lu, bi hdră mjuăt bi hriăm mnuih mă bruă ksiêm dlăng dliê kmrơ̆ng grăp thŭn ƀiă snăk mnuih nao bi lông.

Nguyễn Quốc Hưng, Khua knơ̆ng bruă ksiêm dlăng dliê kmrơ̆ng čar Dak Lak brei thâo, wăt tơdah mâo klei bhiăn, hdră mtrŭn jăk čiăng răng mgang, gang mkhư̆ klei toh hroh lăn êa, brei mâo ênŭm mnuih mă bruă čiăng hluê ngă. Phung knuă druh, mnuih mă bruă dliê kmrơ̆ng jing pô phŭn ngă hdră anei, đru kơ bruă msir mghaih tŭ dưn klei ngă soh djŏ tuôm kơ bruă wăl hdĭp mda, dliê kmrơ̆ng. Kyua anăn, knŏng mkra mđĭ wăl anôk ngă bruă jăk hĭn, jăk iêu lu mnuih mă bruă răng mgang, mđĭ kyar dliê, dŭm hnơ̆ng čuăn, bruă klam răng mgang dliê srăng dưi hluê ngă.

“Ară anei bruă kƀah mnuih mă bruă ăt jing klei dôk bluh mâo prŏng. Hmei ba nao, mđĭ hdră bi mjĕ mjuk dŭm krĭng, mđĭ ai ayŏng adei, ƀiădah kơ wưng sui brei mâo hdră mtrŭn jăk găl kơh dưi krơ̆ng mnuih mă bruă”.

Hŏng hdră êlan Mđĭ kyar wăl anôk pui kmlă, mnơ̆ng hlăm gŭ lăn lehanăn hnơ̆ng carbon”, dưi hưn mdah hlăm Klei čih bruă bruă kđi čar, Lăn dap kngư dôk mâo dŭm knhuang nao ba anăp. Ti Dak Lak, êngao kơ dŭm anôk ba wĭr leh boh tŭ dưn hlăm hdră pla mdiê netzero carbon, lŏ mâo hdră “Wăl anôk hdĭp mda hơĭt kjăp”, dưi pŏk ngă ti êbeh 23.000 ha kphê ti Krông H’Nang lehanăn Čư̆ Mgar. Tinei, ƀĭng ngă lŏ hma dưi ktrâo lač kơ hdră pla mjing kbiă ƀiă êwa jhat, mđĭ hnơ̆ng mâo boh mnga, dưi nao hgŭm hlăm wăl anôk carbon hlăm êdei anăp. Nai prĭn Phạm Công Trí, pô thơ̆ng kơ bruă wăl hdĭp mda hơĭt kjăp, brei thâo:

“Dak Lak mâo lu klei găl nao hgŭm hlăm wăl anôk carbon. Alŭ wăl mâo dŭm êpul ksiêm dlăng kjăp, dliê lehanăn bruă lŏ hma mbĭt mjing klei jăk găl čiăng bi mguôp hdră duh mkra hŏng mta kñăm bi hrŏ êwa jhat”.

Lăn dap kngư jing krĭng phŭn dŭm hnoh êa krông prŏng đoh nao phă krĭng kwar Krah lehanăn Ngŏ kwar Dhŭng. Kyua anăn, lu phung thơ̆ng kơ bruă lač, brei mâo hdră bi hgŭm mlir krĭng kơ hdră kriê dlăng êa lehanăn wăl hdĭp mda, čiăng kơ dŭm hdră êlan mtrŭn ala čar klă sĭt dưi pŏk ngă ti dŭm alŭ wăl. Nai prĭn Trần Ngọc Thanh, Khua sang hră gưl prŏng Đông Á, brei thâo:

“Bi mguôp bruă krŭ wĭt dliê hŏng hdră hiu čhưn ênguê êpul êya, lăn êa srăng mjing klei găl klă sĭt kơ mnuih ƀuôn sang. Lu ala čar ba wĭt leh boh tŭ dưn. Tơdah pô ngă jăk, Lăn dap kngư srăng krơ̆ng kjăp dliê, mđĭ kyar hdră duh ƀơ̆ng – sa hdră êlan nao jăk”.

Mơ̆ng boh sĭt Lăn dap kngư, dưi mñă klă, Mta kñăm IX mơ̆ng Klei čih mkra bruă kđi čar ba mdah kơ Klei bi kƀĭn tal XIV bi mklă leh mta phŭn lehanăn hdră êlan. Ƀiădah čiăng kơ hdră êlan mtrŭn anei ênưih mŭt hlăm klei hdĭp, brei bi leh klei bhiăn bi hgŭm mlir krĭng hlăm bruă ngăn dŏ čŏng mâo lehanăn mdrơ̆ng hŏng klei yan adiê ngă, hdră mtrŭn jăk iêu, krơ̆ng êpul mă bruă răng mgang dliê, klei bhiăn lehanăn prăk duh čiăng mjing wăl anôk carbon lehanăn mđĭ kyar kdrăp ksiêm dlăng wăl hdĭp mda, hưn răng klei klưh hroh, adiê không thu krô.

Tơdah mâo klei đĭ kyar bi knar hŏng lăn êa, wăl dliê jing klei mđing, klei ruah mơ̆ng kluôm ala ƀuôn, hlăk hdră ksiêm dlăng ngăn dŏ lehanăn bi hrŏ êwa jhat dưi dlăng jing klei đua klam bruă kđi čar mơ̆ng grăp gưl, grăp anôk bruă, snăn mta kñăm bi kbiă êwa jhat knar 0 hlăm thŭn 2025 – msĕ si Klei čih mkra hdră hâo mdah bruă kđi čar Klei bi kƀĭb XIV kčah mtrŭn – srăng jing boh kdrŭt đĭ kyar hơĭt kjăp ti krĭng Lăn dap kngư./.