Dŭm mlan hŏng anei, gŏ sang amai N.M.C ƀuh anak ñu ĕ N.Q.T (8 thŭn) ti ƀuôn hgŭm Tân An, ɃP. Ƀuôn Ama Thuôt, čar Daklak ƀuh gơ̆ đĭ prŏng hnưm êlâo kơ thŭn, awan dhuan ksuă pral, čăt ksâo êlâo kơ thŭn. Dôk hnĭng mơh ƀuh anak msĕ snăn, snăn amai ba anak nao mkă dlăng kơ sang êa drao krĭng lăn dap kngư. Mâo mnuih jĕ giăm tuôm găn leh mơh klei msĕ snăn, mâo anak đĭ prŏng hnưm, lehanăn lŏ dlăng lu klei hâo hưn lač kơ klei suaih pral phung hđeh mâo klei bi knăl msĕ snăn, ƀiădah leh mkă dlăng mâo phung nai aê mdrao lač lĕ hlăm klei đĭ prŏng pral êlâo kơ thŭn. Snăn ñu bi kngăr. Ñu lač anak dôk điêt si thâo bhuh êra êjai thŭn dôk điêt, ka thâo săng ôh djăp mta boh klei, ƀiădah asei mlei hđeh đĭ prŏng leh msĕ si êra, mơ̆ng anăn digơ̆ ka thâo dlăng kriê mơh asei mlei pô. Huĭ hyưt hĭn, ênưih lĕ hlăm klei mnuih mkăn ngă jhat, ênưh ba klei amâo mâo jăk. Amai  N.M.C lač:

Anak kâo mrâo 8 thŭn, dôk ti sang ƀuh ĕ čăt ksâo leh, lehanăn awan dhuan ñu ksuă hĭn, snăn kâo ba gơ̆ nao mkă dlăng ti sang êa drao. Kâo lŏ mâo mnuih riêng gah mâo anak 9 thŭn mâo klei bi knăl đĭ prŏng pral, ƀiădah amâo mâo tuôm mđing ôh, nĕ truh ti mmông hđeh ƀuh mlan mmông anăn huĭ. Kâo tuôm hmư̆ hing klei yăl dliê snei lu leh, ƀiădah amâo mâo mĭn ôh mâo hŏng anak pô. Kâo ƀuh phung hđeh thŭn adôk điêt êdi, ƀiădah ya ngă bluh êra hnưm, pap snăk kơ digơ̆, mơ̆ng anăn kâo ba gơ̆ nao mkă dlăng bi pral lehanăn mâo klei nai aê mdrao mtă mtăn, kâo kăn lŏ rŭng răng rei, kâo lŏ yăl dliê hŏng lu mnuih mkăn thâo tơdah đing kơ anak pô lĕ hlăm klei bluh êra pral snăn ba mtam yơh anak kơ sang êa drao mkă dlăng lehanăn mâo hdră mdrao mgŭn.

Amai T.T.G ti kdriêk Mdrak, čar Daklak ăt mâo anak mniê mrâo 8 thŭn, nao mkă dlăng nai aê êa drao lač gơ̆ bluh êra hnưm. Tui si amai G, ĕ jing anak ƀă kmar mbĭt hŏng ayŏng jing êkei, lehanăn dôk hlăm klei amâo mâo djăp mlan mơh snăn asei mlei gơ̆ điêt dhiêt mkă hŏng hđeh knar thŭn. Ƀiădah, hlăm wưng giăm anei, ĕ mâo klei bi knăl mdê êdi, kwưh nanao ruă hlăm ksâo, snăn ñu ba anak nao mkă dlăng kơ sang êa drao. Amai T.T.G  lač:

Ĕ mrâo đĭ 8 thŭn. Phŭn tal êlâo gơ̆ hưn ruă hlăm ksâo, truh ti mômông bi mnei, kăo kâo mđing rei, ƀiădah êdei kơ anăn êjai bi mnei mơh kâo ƀuh ĕ mdê êdi, sa nah ksâo čăt leh sa nah ka ôh, lông kpit ĕ lač ruă. Êmuh gơ̆ mâo sui leh hĕ, gơ̆ lač ruă mâo dua tlâo hrue leh. mnuih riêng gah msĕ mơh mâo ĕ dôk hriăm adŭ 3, ĕ mâo klei bi knăl bluh êra hnưm, ăt hưn lač bi ruă hlăm ksâo, asei mlei đĭ prŏng pral, ƀiădah gŏ sang amâo mâo ba ôh hđeh kơ sang êa drao.

    Klei đĭ prŏng hnưm jing klei dôk bi hyưt mơh ară anei. Tơdah hđeh mâo klei đĭ prŏng hnưm êlâo kơ 9 thŭn hŏng hđeh êkei, lehanăn êlâo kơ 8 thŭn hŏng hđeh mniê. Hlăm phung hđeh êkei kreh knăl ƀuh jing bluh đĭ prŏng hnưm hlăm klei ksuă awan, đĭ prŏng boh kăm pral, dơ̆ng čăt mlâo boh kăm lehanăn mlâo păl ak, mlih đŏk, asei mlei mâo mnâo… Bi hŏng hđeh mniê, kreh mâo klei bi knăl jing msĕ si čăt ksâo, dơ̆ng čăt mlâo, lehanăn ƀuh mlan, đuh mŭn… nai prĭn aê mdrao Trần Thị Thúy Minh – Khua anôk bruă mdrao hđeh sang êa drao krĭng lăn dap kngư

Hlăm čar Daklak, lehanăn wăt tar rŏng lăn msĕ mơh, klei hđeh đĭ prŏng hnưm jing klei kreh tuôm hŏng phung hđeh. Nao hlăm klei mdrao mgŭn, snăn phŭn bruă mdrao mgŭn pia klei ruă anei jing klei hđeh bluh đĭ prŏng hnưm, tui si anôk bruă mdrao hđeh sang êa drao krĭng lăn dap kngư mâo mkŏ mjing mkă dlăng, hmao ƀuh lehanăn mdrao leh mơh kơ phung hđeh klei msĕ snăn. Ti Daklak, drei ka mâo ôh hdră ksiêm kluôm čiăng thâo mkă tĭng hnơ̆ng hđeh lĕ hlăm klei bluh đĭ prŏng êlâo kơ thŭn, jing kbiă hriê mơ̆ng dŭm klei ruă mâo hlăm asei mlei phung hđeh klei anei kreh ƀuh lu.

Hŏng phung hđeh bluh đĭ prŏng êlâo kơ thŭn, tơdah hmao ƀuh pral lehanăn mdrao mgŭn mtam snăn amĭ ama hơĭt ai tiê rông anak đĭ prŏng msĕ si aguah tlam, lehanăn hriăm hră mơar bi jăk kčĕ ya mta klei amâo mâo jăk truh kơ klei hd\ip msĕ si mnuih prŏng leh, boh nik hđeh mniê ênưih lĕ hlăm klei ba tian kyua klei amâo mâo thâo răng, truh kơ klei duah ktĭ anak ĭ.

Tui si nai prĭn, aê mdrao Trần Thị Thúy Minh, tơdah hđeh lĕ hlăm klei bluh đĭ prŏng hnưm, lehanăn pral mâo hdră êlan mdrao mgŭn, hđeh srăng mâo awan dhuan hĭn hlăm sa wưng bhiâo, lehanăn truh ti wưng mdei mơh, êjai mmông anei gơ̆ jing hđeh đĭ prŏng pral awan ksuă yơh ƀuh, ƀiădah mgi dih hđeh đĭ prŏng msĕ si yăng đar ăt srăng blă amâodah hmao mơh awan dhuan gơ̆. Bi hŏng hđeh amâo yŏng thâo ôh, tơdah dơ̆ng truh jih wưng bluh đĭ, bruă mdrao mgŭn srăng dleh, lehanăn awan adhuan hđeh kăn djŏ hŏng klei pô čiăgn rei. Mbĭt hŏng anăn, phung hđeh đĭ hriê kơ prŏng hnưm, ssnăn bi mlih klei mĭn, djăl ênguôt, djăl krêñ, klei mĭn ka kjăp, hđeh dôk điêt đei čiăng kơ dưi thâo săng, lehanăn mâo klei bi mdrơ̆ng hŏng klei bi mlih anăn. Phung hđeh ênưih lĕ hlăm klei bi mđưh mđiăl mơ̆ng hđeh mkăn hlăm sang hră.

Boh mơ̆ng klei bluh đĭ prŏng hnưm jing klei ênưih thâo ƀuh dŭm klei dôk mâo lu amĭ ama ka sĭt mđing ôh kơ klei anei. Kyuanăn, tơdah amâo mâo ôh hdră mghaih msir, mdrao mgŭn bi pral sĭt nik ênưih truh kơ klei amâo mâo jăk hlăm yang ƀuôn. Kyuadah klei anei amâo mâo djŏ knŏng djŏ tuôm kơ klei suaih pral, ƀiădah djŏ tuôm truh hŏng knuih kniêng phung hđeh, lehanăn hmăi amâo mâo jăk kơ mjeh anak mnuih kơ êdei anăp./.

Msĕ si klei hưn, phung hđeh prŏng êlâo kơ thŭn srăng “Tŭ klei hmăi amâo jăk” kơ klei đi kơ prŏng, awan dhan lehanăn hmăi truh kơ  klei suaih pral, ai tiê klei mĭn, huĭ srăng tuôm hŏng klei arăng ng jhat kyua ka thâo mgang pô. Kyua anăn, bruă pral hmao ƀuh klei đĭ kơ prŏng êlâo kơ thŭn jing yuôm bhăn snăk. Čiăng đru kơ phung amĭ ama thâo săng hĭn kơ klei phung hđeh prŏng êlâo kơ thŭn, ti gŭ anei, mâo klei bi blŭ hrăm hŏng Nai prĭn, Aê mdrao Trần Thị Thúy Minh – Khua adŭ mdrao phung hđeh, Sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư:

Ơ aê mdrao! Ya mta phŭn ngă kơ phung hđeh đĭ kơ prŏng êlâo kơ thŭn?

-Aê mdrao Minh: Mâo lu mta phŭn ngă kơ phung hđeh đĭ kơ prŏng êlâo thŭn. Năng ai mta phŭn mơ̆ng lam. Hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn jing hnơ̆ng GnRH đĭ ngă kơ mta hormon klei mniê êkei mâo lu. Năng ai kyua mta phŭn mơ̆ng lam, mâo hdră ksiêm dlăng lu blư̆ kơh dưi bi mklă. Klah čŭn, anei jing klei ruă khăng mâo leh anăn mâo lu klei bi knăl leh anăn tơdah hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn snăn drei amâo hmao mdrao kơ hđeh srăng hmăi kơ boh dlông hđeh êdei anăp leh anăn klei mkăn đa đa. Kyua anăn, anei jing klei ruă brei mâo mđing leh anăn thâo ƀuh hnưm čiăng mâo hdră mdrao mgŭn kơ hđeh, boh nik mđĭ kyar boh dlông.

- Akâo kơ aê mdrao brei thâo ya klei bi knăl phung hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn?

-Aê mdrao Minh: Mâo lu klei bi knăl mơ̆ng sa čô hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn, hlăm dŭm klei bi knăl anăn êdah êdi jing awa dlông hĭn mkă hŏng gưl thŭn jing klei bi kmăl tal êlâo kơ klei mphŭn mâo klei ruă  hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn. Sa čô hđeh dlông pral snăk, leh anăn ñu mphŭn čăt ksâo hlăm phung mniê, leh anăn mâo klei bi knăl truh êdam hlăm phung êkei… Anăn jing klei bi knăl kơ klei hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn. Čiăng bi mklă klei ruă anei, phung aê mdrao srăng ksiêm dlăng thŭn klang phung hđeh, anei jing bruă tal êlâo čiăng bi mklă hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn amâodah hơăi.

- Tơdah ƀuh hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn, ya klei brei phung amĭ ama srăng ngă, ơ aê mdrao?

-Aê mdrao Minh: Tal êlâo, tơdah amĭ ama mâo hđeh mniê êlâo kơ 8 thŭn leh anăn êkei  êlâo kơ 9 thŭn amâodah hlăm gưl thŭn anăn mâo klei bi knăl ksuă awan pral amâodah čăt ksâo, mâo mlâo păl ak, mnâo asei mlei, klei mniê ƀuh hnưm… Mâo ya klei bi knăl đing snăn brei amĭ ama atăt anak nao ksiêm mkă ti dŭm anôk mdrao mgŭn čiăng bi mklă leh anăn hmao mdrao mgŭn. Ksiêm mkă sa čô mnuih mâo klei ruă hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn srăng mâo lu bruă amâo djŏ knŏng ngă sa klei ksiêm mkă amâodah knŏng sa blư̆ ksiêm mkă dưi thâo ôh klei ruă hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn. Hdră mdrao klei ruă anei mâo leh Phŭn bruă mdrao mgŭn mtrŭn leh anăn Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư hlue ngă kjăp klei ktrâo lač mdrao mgŭn mơ̆ng Phŭn bruă mdrao mgŭn kơ klei ksiêm mkă, bi mklă, ktuê dlăng klei ruă, êa drao mnăm kơ phung hđeh.

- Ya klei ih čiăng mtă kơ phung amĭ ama čiăng gang mkhư̆ klei ruă hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn hlăm phung hđeh?

-Aê mdrao Minh:  Mâo leh klei phung hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn kyua klei mĭn, mnơ̆ng tŭ jăk srăng hmăi kơ klei hđeh hriê kơ prŏng hnưm hĭn mkă hŏng hnơ̆ng hnơ̆ng hriê kơ prŏng mơ̆ng hđeh. Klei ksiêm griăm brei ƀuh hŏng dŭm pluh thŭn hlăm êtuh thŭn êlâo, phung hđeh hriê kơ prŏng êlâo kơ thŭn lu hĭn giăm anei leh anăn mta phŭn kyua hmăi mơ̆ng wăl hdĭp mda, yan adiê, mnơ̆ng tŭ jăk leh anăn klei mĭn hđeh. Klei mtă kơ phung amĭ ama jing brei mtô kơ ai tiê klei mĭn phung hđeh djŏ gưl thŭn, mjuăt asei mlei, yua hdruôm hră, mđung rup, klei hâo hưn djŏ guôp hŏng gưl thŭn hđeh leh anăn mâo mnơ̆ng tŭ jăk djŏ guôp kơ hđeh čiăng đru anak pô hriê kơ prŏng suaih leh anăn mđĭ kyar klei mĭn ăt msĕ mơh klei mĭn hriê kơ prŏng djŏ thŭn.

-  Lač jăk kơ ih lu!