K’kiêng mda jing phung hđeh dưi k’kiêng hlăm hruê kăm mơ̆ng 23 – 37 êjai ba tian. Yăng đar, wang ba tian hlăm 9 mlan 7 hruê (knar hŏng 40 hruê kăm). Ti Việt Nam, hluê si dŭm klei hưn mdah, hnơ̆ng phung hđeh k’kiêng mda hlăm brô 7-10%, jing hlăm 10 čô hđeh k’kiêng mâo 1 čô hđeh k’kiêng mda, grăp thŭn mâo hlăm brô 10.000 – 110.00 čô hđeh k’kiêng mda.

Ti sang êa drao prŏng Thiện Hạnh, kah knar grăp hruê, mâo hlăm brô 30 – 40 čô hđeh k’kiêng, hlăm anăn mâo hlăm brô 3-4 čô hđeh k’kiêng mda, mâo hnơ̆ng 10%. Phung hđeh anei dưi đih mdrao, kriê dlăng ti Adŭ mdrao mgŭn kơ anak ĭ (NICU) mơ̆ng anôk mdrao kơ hđeh. Mâo phung hđeh mâo 25, 26 hruê kăm k’kiêng leh srăng dưm hlăm huôm ală kĭng, djăp anôk jing dŭm mta masiin đru rơ̆ng klei hdĭp kơ phung hđeh ĭ.

Hluê si Trần Thị Mỹ Giêng, Khua kiă anôk mdrao kơ phung hđeh, sang êa drao prŏng Thiện Hạnh, hnơ̆ng phung hđeh k’kiêng mda ƀrư̆ hruê ƀrư̆ lu. Boh nik mâo phung hđeh k’kiêng êjai knŏng mrâo 24 hruê kăm ba tian. Aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng brei thâo:

 Giăm anei hmei rông leh phung hđeh k’kiêng mda êdi (ti gŭ 28 hruê kăm), mâo đa đa knŏng mâo mă 24 hruê kăm, boh ktrŏ knŏng hlăm brô 600 gram. Êngao kơnăn, hmei dưi rông tŭ jing phung anak ĭ k’kiêng mda 25, 26 hruê kăm mâo amĭ mâo klei ruă kjham msĕ si djŏ kman êa sang anak, jih êa sang anak, dŭm klei ruă djŏ kman mkăn. Phung hđeh anei kreh toh hroh klei bi êwa wưng hnưm leh k’kiêng, djŏ kman hlăm êrah. Bruă dŏng hdĭp hđeh k’kiêng mda jing sa klei tŭ jing yuôm bhăn hĭn jing bruă ktuê dlăng klei đĭ hriê mơ̆ng hđeh êdei anei.

Hluê si phung aê mdrao thơ̆ng kơ bruă, êngao kơ dŭm mta phŭn ngă truh klei k’kiêng mda msĕ si mâo dŭm klei ruă amâo mâo hlao, djŏ kman, sang anak, kuê sang anak, ƀă kmăn, mă bruă ktrŏ….mâo truh mkrah wah klei k’iêng mda amâo thâo phŭn agha. Msĕ si amai Lê Mai Phương (30 thŭn) ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt dôk kriê dlăng anak ti anôk mdrao mgŭn kơ anak ĭ, mdrao kơ hđeh, sang êa drao prŏng Thiện Hạnh jing sa klei bi hmô. Amai Phương brei thâo, ñu bă anak tal dua, êjai dôk ba tian, klei suaih pral ñu jăk leh anăn ñu ăt nao mkă dlăng jêñ jêñ. Ƀiădah truh hruê kăm tal 28, amai Phương ƀuh kbiă êrah, tian ruă kyuanăn nao ba dŏng mdrao ti sang êa drao. Amai Phương brei thâo:

Êjai ba tian klei suaih pral kâo ăt jăk mơh, grăp mlan kâo nao mkă dlăng sa blư̆. Truh hruê kăm tal 28 kâo kbiă êrah, nao đih mdrao ti sang êa drao ktuê dlăng 2 hruê, truh hruê tal 3 mâo klei ruă tian, sang anak pŏk 8cm kyuanăn aê mdrao brei mbriah mă anak ĭ. Kriê dlăng hđeh k’kiêng mda jing suaih êdi, ksiêm dlăng grăp mnĭt mmông, mmông bi êwa hŏng osi ăt ktuê dlăng jêñ jêñ, huĭ ĕ pĭt hlŏng huăt hĕ, sui sui pô râo hĕ, pô ktuê dlăng ĕ 24/24 mmông.

Myun mơh khădah k’kiêng mda ƀiădah anak mniê amai dưi dŏng hdĭp, êjai k’kiêng ĕ knŏng mâo 1,1 kg, dôk đih hlăm huôm ală kĭng êbeh sa mlan. Ară anei ĕ mâo 1,6 kg, dưi mam giêt leh anăn mam amĭ.

Hlăm wang 5 – 10 thŭn hŏng anei, ƀuh hnơ̆ng hđeh k’kiêng mda đĭ lu. Boh sĭt klei mdrao mgŭn brei ƀuh. Êlâo dih, hŏng anak ĭ ti gŭ 26 hruê kăm klei dưi dŏng hdĭp jing ƀiă sơnak, bi ară anei dưi dŏng hdĭp lu anak ĭ knŏng mrâo mâo 23,24 hruê kăm. Tal dua tĭng klei thụ tinh hlăm đĭng lu, jing klei ba tian đĭ kyuanăn hnơ̆ng k’iêng mda ăt đĭ. Tal 3 jing ênuk thŭn ba tian. Phung mniê ară anei tŭ klei kpĭ kyua bruă mă, bruă duh mkra, kyuanăn thŭn ba tian đi kơ khua, kyuanăn klei k’kiêng mda đĭ mơh. Bi hŏng sang êa drao prŏng Thiện Hạnh, hlăm wưng 3 thŭn hŏng anei, grăp hruê kăm mâo nanao hđeh k’kiêng mda ti gŭ 23 hruê kăm leh anăn dŭm klei ruă hlăm phung hđeh k’kiêng mda ăt kjham hĭn.

Khădah bruă mdrao mgŭn mrâo mrang mâo lu boh tŭ dưn hlăm bruă dŏng hdĭp hđeh k’kiêng mda, ƀiădah hnơ̆ng anei ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ ngă truh klei ktrŏ leh anăn klei lông dlăng kơ bruă mdrao mgŭn leh anăn gŏ sang hđeh, kyua čiăng dŏng hdĭp, rông ba tŭ jing sa čô hđeh k’kiêng mda  luč lu prăk kăk, truh kơ 100 êklăk prăk leh mă leh prăk tla mơ̆ng ênua mdrao mgŭn, êngao kơnăn lŏ mâo ai tiê, klei răng kriê, êjai hnơ̆ng dưi hdĭp mơ̆ng hđeh k’kiêng mda jing ƀiă sơnăk. Bi hŏng gŏ sang amâo mâo klei găl amâodah dleh mâo anak, anei jing klei luč liê wăt hlăm bruă duh mkra leh anăn ai tiê jing prŏng sơnăk./.

Tơdah ba tian, grăp čô phung amĭ čang hmăng sơăi anak pô suaih pral, djăp mlan. Khădah snăn, hlăm klei dôk ba tian, mâo lu klei truh huĭ mâo hŏng amĭ leh anăn anak. Čiăng kơ phung mniiê mâo klei mĭn amâodah dôk ba tian srăng mâo thiăm klei thâo kơ klei kriê dlăng dôk ba tian djŏ wưng, mkhư̆ jih hnơ̆ng klei truh amâo jăk jing kkiêng anak amâo djăp mlan. Êpul čih klei mrâo mâo leh klei bi trông hŏng aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng, Khua anôk mdrao kơ hđeh, Sang êa drao prŏng Thiện Hạnh.

- Ơ Aê mdrao! Akâo kơ ih brei thâo dŭm mta klei ngă truh klei kkiêng mda (ka truh mlan) ti phung mniê ba tian?

- Aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng: Hluê si klei ksiêm yap, hlăm brô 40% ênoh kkiêng mda (ka truh mlan) amâo thâo klă phŭn agha kbiă hriê. Bi dŭm adôk, hluê klei ksiêm dlăng, tal sa jing hnơ̆ng thŭn. Ênoh kkiêng mda mâo lu ti phung mniê gŭ 20 thŭn lehanăn 35 thŭn kơ dlông; tal dua jing phung mniê mâo klei ruă êjai ba tian msĕ si klei ruă êrah đĭ, mta mmih hlăm êrah đĭ, dŭm klei ruă mkăn, msĕ si ruă hlăm êlan mơiêk, amâo jăk hlăm ối amâo dah dŭm mta klei amâo jăk mkăn; phung mniê mâo klei amâo jăk hlăm êlan kkiêng anak, sang anak, ngă kơ hđeh amâo dưi dôk sui hlăm tian amĭ, amâo dah dŭm klei duh mkra, ala ƀuôn, wăl hdĭp mda, mă bruă ktrŏ, suaĭ êmăn, hdĭp hlăm wăl anôk amâo jăk, kreh tuôm hŏng săp hăt, ƀruih ƀhŭl ăt ngă truh klei kkiêng mda; mbĭt anăn ară anei hdră ƀă kkiêng anak hluê IVF mâo lu, hluê hdră ksiêm dlăng ngă IVF, ênoh kkiêng mda đĭ, kyua ngă IVF hnơ̆ng ƀă anak mdua, tlâo đĭ, kyua anăn ngă mđĭ ênoh kkiêng anak mda.

- Si jing klei kkiêng anak mda ka truh mlan? Hđeh kkiêng ka truh mlan srăng tlă anăp hŏng ya klei amâo jăk hlăm klei suaih pral?

- Aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng: Klei kkiêng mda ka truh mlan, kah mbha mâo dŭm mta snei: Hđeh kkiêng mda jing hđeh kkiêng gŭ 28 hruê kăm, hlăm hdră dlăng kriê phung hđeh kkiêng mda, arăng lŏ ka mbha jing hđeh kkiêng mda hĭn êdi, gŭ 26 hruê kăm; hđeh kkiêng mda hĭn jing mơ̆ng 28 truh kơ 32 hruê kăm; hđeh kkiêng mda mơ̆ng 32 – 24 hruê kăm; hđeh kkiêng mda hnui mơ̆ng 34 truh kơ 37 hruê kăm, bi mơ̆ng 37 hruê kăm kơ dlông dưi yap jing kkiêng djăp mlan leh.

Drei thâo hŏng phung hđeh kkiêng mda, asei mlei hđeh ka mprăp ênŭm ôh kơ klei kkiêng kbiă êngao tian amĭ, hlăm asei mlei dôk mda sơaĭ, boh nik êlan bi êwa. Jih jang phung hđeh kkiêng mda, ksŏ awăt sơaĭ, amâo čŏng pô dưi bi êwa ôh kyua anăn kreh mâo klei amâo jăk hlăm êlan bi êwa. Tal dua jing klei hnơ̆ng hlơr asei mlei, phung hđeh kkiêng mda kreh ê’ăt, phung hđeh ênưih truh kơ klei ê’ăt asei mlei, đa hlŏng truh kơ djiê. Êngao anăn, lŏ mâo dŭm klei ruă amâo jăk hlăm kboh, ai bi kdơ̆ng hŏng klei ruă awăt mơh. Kyua anăn, phung amĭ huĭ srăng kkiêng mda brei ruah anôk bruă mdrao mgŭn mâo djăp klei dưi dlăng kriê klei suaih prak hđeh dơ̆ng mơ̆ng mrâo kkiêng mtam, anei jing klei yuôm bhăn. Hŏng phung mniê kkiêng anak mda, bruă bi hgŭm plah wah adŭ mdrao mgŭn klei phung mniê kkiêng, adŭ mdrao hđeh mrâo kkiêng hlăm bruă tŭ mdrao hđeh dơ̆ng mơ̆ng mnĭt mmông tal êlâo brei mđing mrô sa. Kyua anăn, ti Sang êa drao prŏng Thiện Hạnh, hmei mâo sa êpul phung aê mdrao dưi mjuăt bi hriăm kluôm ênŭm ti adŭ mă tian, adŭ blač mdrao hŏng phung hđeh mrâo kkiêng. Brei mâo hdră đru hlăm êlan bi êwa mơ̆ng tal êlâo mtam, brei bi mđao hđeh čiăng kơ hđeh amâo ê’ăt, đru kơ hdră bi êwa đăm lui hđeh pê ksŏ. Kyua anăn, hdră mdrao hŏng phung hđeh kkiêng mda mdê hŏng hđeh djăp mlan. Kyua hlăm 60 mnĭt tal êlâo leh kkiêng drei amâo mâo hdră mdrao, đru kơ hđeh, hui srăng mâo klei truh amâo jăk, êbeh 50% lehanăn hđeh kkiêng mda mlan êdi ênưih srăng truh kơ djiê.

- Dŭm klei bi knăl mơ̆ng hđeh kkiêng mda? Si phung mniê srăng ngă tơdah tlă anăp hŏng dŭm klei bi knăl anei, ơ aê mdrao?

- Aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng: Phung mniê dôk ba tian ka djăp 37 hruê kăm ƀiădah mâo dŭm klei bi êdah snei: Tal sa, ênưih thâo kral hĭn jing ruă tian, đa mâo mnuih klei ruă tian kăn ktang mơh, knŏng ruă ti gŭ tian; tal dua jing ruă rŏng, ruă kŏ, wĭr kŏ, êrah đĭ, ƀlĕ ô̆ lu, amâo dah dŭm klei amâo jăk mkăn êjai ba tian; tal tlâo jing kbiă êrah amâo dah bi kluh ối; amâo dah êlâo anăn ƀuh tian khăng; hđeh kpư̆ lu hĭn amâo dah ƀiă hĭn mkă hŏng yang đar… anăn jing klei bi knăl srăng kkiêng mda. Tơdah phung mniê mâo dŭm klei bi knăl snăn, phung mniê ba tian brei nao mtam sang êa drao mâo djăp klei thâo ti alŭ wăl amâo dah sang êa drao giăm hĭn čiăng ksiêm mkă dlăng mtam amâo  bi kdung. Kyua tơ drei bi kdung huĭ srăng ba lu klei truh amâo jăk wăt kơ amĭ lehanăn anak.

- Čiăng gang mkhư̆ klei kkiêng mda, phung mniê ba tian brei hluê ngă ya hdră msir êlâo lehanăn êjai ba tian?

- Aê mdrao Trần Thị Mỹ Giêng: Čiăng gang mkhư̆ klei kkiêng mda brei drei thâo kral dŭm klei bi knăl mơ̆ng klei anei. Tal sa jing thŭn ƀă kkiêng anak, jăk hĭn jing mơ̆ng 20 truh kơ 35 thŭn, thŭn khua klei truh amâo jăk kreh mâo lu mơh. Tal dua brei mâo hdră mdei, ƀơ̆ng mnơ̆ng tŭ jăk djŏ guôp, amâo mă bruă suaĭ, bruă ktrŏ lehanăn dôk sui hlăm wăl anôk amâo jăk; tal tlâo, brei ksiêm mkă dlăng nanao êjai ba tian čiăng pral hmao ƀuh klei truh amâo jăk, brei ksiêm dlăng nanao hluê wưng bi kčah mơ̆ng phung aê mdrao ba mdah./.

Lač jăk kơ Aê ndrao hŏng dŭm klei blŭ hrăm yuôm bhăn anei !