Mnuih Tày ti Ba Chẽ arăng thâo s’aĭ kơ dŭm mta ana êa drao mdrao klei ruă kreh mâo. Diñu bi hưn kơ hdơ̆ng găp amâo dah bi ktrâo lač kơ ana êa drao grăp blư̆ nao hlăm dliê, lu mnuih thâo mbruă hĭn lŏ thâo bi lŭk dŭm mta ana kyâo mbĭt čiăng mdrao klei ruă ktrŏ.

Dương Thị Minh, să Đạp Thanh, kdriêk Ba Chẽ, čar Quảng Ninh ngă bruă mkra êa drao hŏng hla kyâo hluê knhuah djuê ana giăm 30 thŭn hŏng anei, grăp hruh êa drao ñu bi mguôp mơ̆ng ƀiă truh kơ lu mta hla kyâo êa drao. Čiăng thâo klă kơ ana êa drao, pô anăn jing mnuih thâo lu kơ ana êa drao hlăm dliê, kyua anăn mơ̆ng điêt, Minh hluê leh amĭ ama nao hlăm dliê duah êa drao. Leh mkŏ gŏ êsei mrâo, kmha ung ñu ăt ngă bruă anei mơh snăn ñu hlŏng hluê leh bruă aduôn aê, amĭ ama pô mơ̆ng đưm.

 Anei jing hla êhăng yang, dưi mdrao klei djŏ angĭn, ruă k’ŭt klang, ruă tian, eh m’êa, mnuih kreh mtŭk ăt dưi mă yua mơh. Bi anei jing hla êa drao kơ mnuih joh klang, yua păn srăng pral hlao. Bi anei jing êa drao kơ phung mduôn, phung hđeh amâo čiăng huă ƀơ̆ng, awăt asei mlei, drei tŭk mă êa mnăm, hđeh srăng ƀơ̆ng jăk, mnuih khua mduôn suaih mơh…”

Hluê Dương Thị Minh, mnuih mkra êa drao dlăng ti djăp anôk ƀuh s’aĭ êa drao. Grăp hruê ñu pĕ dŭm mta, mâo mta ƀhu krô yua ƀrư̆ ƀrư̆, mâo mta yua mtah kơh dưi mđĭ lar jih boh tŭ…. Ana čŏng čăt đĭ hlăm dliê mâo lu ƀiădah amâo djŏ čiăng pĕ bi nao pĕ ôh, mnuih thâo kral, thâo bi mguôp ana, hla, boh… jing êa drao, dưi mdrao klei ruă ba wĭt klei tŭ dưn.

Ana êa drao mâo ti lu anôk, ti giăm sang mâo mơh, đa mâo dŭm mta nao mŭt hlăm dliê duah kơh mâo. Kâo ăt hưn mthâo dŭm mta ana mkra mjing êa drao kơ mnuih ƀuôn sang hlăm krĭng, khă snăn lu mnuih lač diñu amâo hdơr jih ôh dŭm ana êa drao kâo hưn lač. Lač djăp ênŭm gơ̆ amâo djăp ênŭm ôh. Mâo dŭm mta knŏng čiăng sa ana dưi leh ƀiădah mâo lu êa drao brei bi mguôp lu mta mơh kyua anăn lu mnuih ăt hriê ti kâo mă êa drao.

Dương Thị Minh ăt kăn dưi hdơr hlăm dŭm pluh thŭn mă bruă mkra êa drao dưi mdrao hlao leh kơ dŭm čô mnuih. Ñu knŏng ngă jih ai tiê pô hŏng klei čang hmăng dưi đru kơ lu mnuih. Klei hing ang truh kơ djăp ƀuôn êlan, grăp hruê hruê êa drao ñu mkra mâo lu mnuih thâo. Mnuih ruă nao kơ Minh blei êa drao ti djăp krĭng, čar, ƀuôn prŏng msĕ si Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn leh kơnăn mâo wăt dŭm čar kwar Krah lehanăn kwar Dhŭng. Ară anei, ñu 70 thŭn leh, ñu ăt čiăng lŏ čuê bruă anei kơ phung čô anak, čiăng kơ bruă anei amâo luič ram ôh hlăm êdei anăp.

Amai Nịnh Thị Thắng, să Minh Cầm, kdriêk Ba Chẽ, čar Quảng Ninh, anak Dương Thị Minh brei thâo, khădah amĭ ktrâo lač lu mta ana yua mkra êa drao ƀiădah kâo amâo dưi hdơr jih ôh. Dŭm êa drao mdrao klei ruă tian, ruă kŏ, hdrak amâo dleh ôh ƀiădah mdrao klei ruă ktrŏ brei lŏ tui ksiêm hriăm lu hĭn.

Amĭ kâo ăt hưn, ktrâo lač kơ lu mta êa drao ƀiădah kâo amâo dưi hdơr jih ôh êa drao mdrao dŭm klei ruă ktrŏ, dleh. Kâo knŏng hdơr êa drao mdrao klei ruă hdjul đuič. Pô thâo ana êa drao anei ti klei ruă ñu mdrao, snăn kơh jhŏng mă êa drao.

Ba Chẽ jing kdriêk krĭng dlông Ngŏ Dưr čar Quảng Ninh hŏng dŭm boh čư̆ dlông, anôk mâo lu mta ana mkra mjing êa drao yuôm hin hlăm čư̆ dliê. Hlăm ênoh dŭm êbâo mta ana kyâo mâo ksiêm yap ti Ba Chẽ mâo truh 30 mta ana mkra mjing êa drao mâo boh tŭ yuôm, msĕ si:  Ba kích, trà hoa vàng, mmao lim xanh, cát sâm… Mơ̆ng dŭm mta ana mkra mjing êa drao anăn mnuih Tày tinei mguôp lu mta êa drao mdrao klei ruă tŭ dưn. Trần Thị Cứu, thôn Bắc Xa, să Đạp thanh, kdriêk Ba Chẽ, čar Quảng Ninh brei thâo:

Kâo čhĭ lu mta ana mkra mjing êa drao msĕ si củ khúc khắc, sâm nam, sâm cau... boh nik ti Ba Chẽ mâo hbei Ba Kích. Dŭm mta ana mkra mjing êa drao anei kao nao hlăm dliê duah ba wĭt. Grăp mta ana êa drao mâo hdră yua mdê mdê, mâo ana tŭk êa mnăm, mâo ana ngă êa mnei, tram jơ̆ng. Dŭm mta ana mkra mjing êa drao mơ̆ng sang kâo mâo lu phung tuê djăp krĭng thâo lehanăn iêu đĭng blŭ brei kâo m’ĭt hluê êlan dăng kông”.

Hruê anei, mbĭt hŏng hdră mdrao mgŭn ênuk mrâo mrang snăn hdră mdrao hluê knhuah djuê ana ăt đru mguôp amâo djŏ điêt ôh hlăm hdră dlăng kriê klei suaih pral mnuih ƀuôn sang. Kyua anăn, dŭm hdră mkra êa drao hŏng ana kyâo hluê knhuah djuê ana mơ̆ng mnuih Tày lač hjăn lehanăn dŭm djuê ana ƀiă lač kluôm jing sa kdrêč amâo dưi kƀah ôh hlăm klei hdĭp mnuih ƀuôn sang krĭng dlông. Mơ̆ng anăn, đru kơ mnuih ƀuôn sang mâo klei thâo săng hlăm bruă krơ̆ng kjăp dliê đru ba wĭt boh tŭ bruă duh mkra kơ mnuih ƀuôn sang./.