Hluê si khua kiă kriê sang êa drao, ară anei ênoh mnuih ruă nao mkă dlăng, đih mdrao đĭ 2 blư̆ mkă hŏng wưng êlâo kơ tết Nguyên đán. Lu jing phung mâo klei ruă amâo mâo thâo hlao msĕ si hnơ̆ng êrah đĭ, klei ruă brŭ, ruă boh ƀleh, klei ruă êbuh đih, ruă kƀoh, mâo mta mmih hlăm êra… leh anăn dŭm mta klei ruă êlan bi êwa msĕ si: kđuč hlăm ksŏ, dlăl êlan bi êwa, bŏk êlan bi êwa… Aê mdrao Nguyễn Đại Phong, khua kiă kriê sang êa drao prŏng Krĭng Lăn Dap Kngư brei thâo:

Ară anei sang êa drao mđĭ leh hnơ̆ng êa drao gŭn, kdrăp yua, masin, dŭm mta bruă mkă dlăng, mdrao mgŭn čiăng bi djăp ênŭm klei čiăng mdrao mgŭn mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Giăm hruê Tết, ênoh phung ruă nao đih mdrao hlăm brô 700 čô. Leh tết hlăm brô hruê 4, hruê 5 tết kčưm đĭ leh anăn truh kơ ară anei mâo hlăm brô êbeh 1200 čô mnuih ruă dôk đih mdrao.

Hluê si phung aê mdrao, klei mĭn mơ̆ng mnuih ƀuôn sang kreh ñĕ đuê̆ amâo mâo nao mdrao ti dŭm hruê giăm tết, hlăm tết, êngao mă dŭm klei dŏng mdrao mjêč. Kyuanăn, leh wưng tết ênoh mnuih ruă nao đih mdrao đĭ ktang. Ƀiădah, klei bi kdung bruă mdrao klei ruă srăng ngă kơ klei ruă kjham hĭn, dleh mdrao mgŭn, đa đa truh arưp aram kơ klei hdĭp. Ka lač ôh yan adiê ăt hlơr dleh thâo đăo knăl hlăm hruê, phung asei mlei awăt ênưih djŏ êăt, ênưih djŏ kman.

Msĕ si Phạm Văn Sơn, 86 thŭn ti kdriêk Krông Pač, čar Dak Lak. Mơ̆ng êlâo kơ wưng tết, ñu ƀuh leh klei êmăn hlăm asei mlei, amâo nao huă ƀơ̆ng, mlam kreh mtŭk, kyua amâo mâo čiăng nao đih mdrao hlăm wưng tết anăn gĭr ư̆ ăn. Mâo hŏng anei 2; 3 hruê, ƀuh asei ñu awăt, kyuanăn gŏ sang ba ñu nao mkă dlăng. Phạm Văn Khanh, anak êkei pô ruă brei thâo:

Mâo hŏng anei 2, 3 hruê, ñu huă ƀơ̆ng knŏng ƀiă, êrô êbat, dôk dơ̆ng dôk gŭ mâo pô rŭ sơăi, sa nah kngan amâo mâo dưi kpư̆ mgei. Ƀuh sơnăn gŏ sang ba ñu nao sang êa drao. Hlăm klei ksiêm mkă, đăo knăl, phung aê mdrao brei thâo ñu mâo klei rŭng lăn hlăm klei mĭn, ngă truh kơ êlan bi êwa, ruă êbuh đih hnơ̆ng hdjul.

Ti anăp boh klei ênoh mnuih ruă đĭ hmar, Êpul khua kiă kriê sang êa drao prŏng Krĭng Lăn Dap Kngư mâo leh hdră êlan bi djŏ guôp hŏng klei mbruă. Hluê anăn, mñă kơ anôk mdrao mbha gưl, drông jum jăk phung ruă, mđĭ ênoh mnuih mă bruă, jhưng mkă dlăng klei ruă, čiăng rơ̆ng kơ grăp jhưng mkă dlăng mâo mâo êngao hnơ̆ng mkă hŏng hdră kčah, dăp mnuih mă bruă êngao mmông čiăng mgaih msir dŭm mta bruă grăp hruê. Kdrăp hâo hưn ăt dưi rơ̆ng kjăp čiăng hmar dưi ngă bi leh dŭm mta hră mơar. Dŭm anôk mdrao mgŭn čŏng pô mă yua ngă bruă mkă dlăng, čiăng rơ̆ng mdrao djŏ mmông leh anăn mâo hnơ̆ng tŭ jăk hĭn kơ mnuih ruă. Dŭm anôk mdrao dăp jăk dŭm adŭ mdrao, bi hrŏ jih hnơ̆ng boh klei 2 čô ruă đih sa jhưng, mđĭ hĭn ênoh mnuih mă bruă tơdah năng mjêč, khua kiă kriê dŭm anôk mdrao mđĭ hĭn bruă ksiêm dlăng, bi djăp ênŭm klei čuăn bruă mdrao mgŭn. Êpul khua kiă kriê leh anăn dŭm adŭ bruă djŏ tuôm ti dŭm anôk mdrao hmar gĭt gai, mgaih msir dŭm klei dleh kpăk, rơ̆ng mnuih ruă dưi kriê dlăng, mdrao mgŭn djŏ mmông, tŭ dưn leh anăn djŏ ai.

Nao mbĭt hŏng bruă mkă dlăng, mdrao klei ruă mbĭt, Sang êa drao prŏng Krĭng Lăn Dap Kngư lŏ kñăm kơ bruă gang mkhư̆ leh anăn mdrao klei ruă tưp Covid-19. Čiăng bi hrŏ jih hnơ̆ng klei tưp lar mơ̆ng Covid-19, sang êa drao dăp leh anôk mkă dlăng mơ̆ng ƀăng jang, tơdah đĭng amâodah mâo pô mâo klei ruă tưp Covid-19, pô ruă anăn srăng dưi ba mdrao ti anôk mdrao hjăn. Ară anei, Sang êa drao prŏng Krĭng Lăn Dap Kngư dôk rơ̆ng 2 anôk mdrao kơ phung mâo klei ruă tưp Covid-19 ti anôk mdrao klei ruă tưp leh anăn anôk mdrao krŭ wĭt ai ktang, gang mkhư̆ mta ruă.

Aê mdrao Nguyễn Đại Phong, khua kiă kriê sang êa drao prŏng Krĭng Lăn Dap Kngư lŏ brei thâo:

Jih jang phung ruă hriê ti sang êa drao hmei srăng ksiêm mkă hrŏng leh anăn gĭr si srăng ngă čiăng amâo mâo ôh mnuih djŏ Covid-19 mŭt hlăm adŭ mdrao. Kyuanăn, hmei dăp anôk mkă dlăng mơ̆ng ƀăng jang, tơdah đĭng đăo srăng ba ti anôk mdrao klei ruă tưp. Wưng leh êgao, ênoh mnuih mâo klei ruă tưp Covid-19 hrŏ, knŏng ti gŭ 10 čô mnuih ruă.

Hlăm wưng kơ anăp, Dak Lak srăng mkŏ mjing knăm mơak kphê ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt. Anei jing wưng klei êrô êbat, mjĕ êrô mơ̆ng mnuih ƀuôn sang ti dŭm čar, ƀuôn prŏng, krĭng kwar đĭ ktang leh anăn mâo lu mta bruă mâo lu mnuih, kyuanăn srăng jing klei găl kơ dŭm mta klei ruă tưp bluh đĭ. Kyuanăn, phung nai aê mdrao mtă kơ mnuih ƀuôn sang srăng uêñ mĭn, čŏng pô ngă dŭm hdră êlan răng mgang, mđĭ klei suaih pral, amâo mâo jĕ giăm hŏng phung dôk mâo klei bi knhăl mâo klei ruă tưp msĕ si: mtŭk hdrak, klei ruă êlan bi êwa, eh m’êa, mblĕ, rubella, čut… amâo mâo nao hlăm anôk lu mnuih, ƀơ̆ng năm djăp mta jăk, mđĭ ai bi kdơ̆ng hlăm asei mlei, rơ̆ng klei doh êbăt mnơ̆ng ƀơ̆ng, amâo ƀơ̆ng mnơ̆ng mtah, amâo mâo ksă, êrah mtah, ƀơ̆ng mnŭ ada ruă, djiê leh anăn amâo mâo bĭt phŭn agha. Boh nik, tơdah mâo klei bi knăl mâo klei ruă, srăng nao mtam ti anôk bruă mdrao mgŭn čiăng mkă dlăng djŏ mmông./.

Yan adiê amâo găl jăk ngă kơ phung khua thŭn, phung asei awăt, bih nik mâo leh klei ruă êlâo ênưih mâo klei ruă. Kyua anăn, čiăng pral kriê dlăng, mđĭ klei suaih pral kơ phung khua thŭn, êpul čih klei mrâo mâo leh klei blŭ hrăm hŏng aê mdrao Võ Thị Diệu Hà, anôk mdrao kơ phung khua thŭn, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư.

- Ơ aê mdrao, yan adiê bi mlih msĕ si ară anei, ya klei ruă phung khua thŭn ênưih mâo?

Aê mdrao Võ Thị Diệu Hà: Yan adiê bi mlih snăn ai mdrơ̆ng hŏng klei ruă mơ̆ng phung khua thŭn awăt. Diñu ênưih mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa jing lu. Si tôhmô ruă ksŏ, dŭm gưl ktang hĭn mơ̆ng klei ruă ksŏ jing amâo thâo hlao. Tal dua kơ kŏ dlô, msĕ si êbuh. Ară anei anôk mdrao dôk mdrao lu kơ phung snăn. Êngao anăn, mâo đa đa klei ruă kơ êlan huă mnăm, msĕ si klei ruă bi kđuč êrah hlăm êlan huă mnăm.  Phung ruă đih sui srăng mâo lu hĭn mơh, msĕ si mâo klei ruă hlăm êlan mơiêk, kđuič.

- Ơ aê mdrao, ya klei dleh dlan bruă mdrao kơ phung khua thŭn?

Aê mdrao Võ Thị Diệu Hà:  Bruă mdrao kơ phung khua thŭn dleh dlan hĭn kơ phung mda asei. Tal sa jing kyua ai mdrơ̆ng awăt. Klei amâo thâo djŏ hŏng êa drao. Jing 1 čô mnuih khua thŭn amâo djŏ mâo knŏng sa klei ruă ôh ƀiădah khăng mâo dua klei ruă kơ dlông. Bruă yua êa drao srăng tuôm hŏng lu klei dleh dlan, si tô hmô mdrao klei ruă anei srăng hmăi kơ klei ruă mkăn. Msĕ si mâo klei ruă bi ƀlĕ êrah hlăm êlan huă ƀơ̆ng hlăm phung mâo klei ruă kboh. Klei ruă bi ƀlĕ êrah hlăm êlan huă mnăm snăn amâo dưi yua ôh êa drao mkhư̆ êkŏ êrah, snăn aê mdrao srăng bi mĭn čiăng brei êa drao djŏ guôp hŏng mnuih ruă.

-  Bruă thâo ƀuh hnưm amâodah hnui leh anăn dôk guôn hlăm bruă ba mnuih ruă nao ksiêm mkă si srăng hmăi kơ klei suaih pral mnuih ruă?

Aê mdrao Võ Thị Diệu Hà:  Phung hnui nao ksiêm mkă snăn tơdah nao ti sang êa drao kjham leh, mdrao mgŭn dleh hĭn lu, wưng đih mdrao sui, hnơ̆ng klei ruă kjham leh anăn mâo leh lu mnuih ruă kjham hlăm êlan bi êwa, hrŏ aruăt êrah, lĕ hlăm klei amâo thâo lŏ hdơr kyua ba kơ sang êa drao hnui đei.

- Ya klei aê mdrao čiăng mtă kơ bruă kriê dlăng klei suaih pral phung khua thŭn?

Aê mdrao Võ Thị Diệu Hà:  Mâo lu bruă mđĭ ai mdrơ̆ng kơ phung khua thŭn, hlăm anăn bruă yuôm bhăn hĭn jing mbŏ mnơ̆ng tŭ jăk. Brei mđing hĭn kơ hnơ̆ng mnơ̆ng tŭ jăk kơ mnuih ruă, čiăng nao huă ƀơ̆ng. Si tôhmô mkăp đạm hlăm kan, anăn yua kđeh čĭm kô̆ lu hĭn kơ čĭm hrah. Kđeh čĭm kô̆ msĕ si kan, mnŭ, bip. Mkhư̆ ƀơ̆ng čĭm hrah msĕ si čĭm êmô, ŭn, praĭ hlô mnơ̆ng. Kyua dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng anei srăng ba prăi amâo jăk, hmăi kơ kboh mnuih ruă.  Mbŏ djăp ênŭm dŭm mta vitamin. Klei čiăng calci kơ phung khua thŭn jing lu ƀiădah hnơ̆ng mŭt hlăm asei mlei ƀiă anăn brei ƀơ̆ng lu mnơ̆ng mâo calci msĕ si: êa ksâo, dŭm mta kan hdang. Êngao anăn, jing mnơ̆ng vi chất, phung khua thŭn khăng kƀah vi chất, si tô hmô msei, ngă kƀah êrah, brei huă mnăm djăp ênŭm hĭn. Ƀơ̆ng dŭm mta djam tam mâo êa mil mmăt, asăr, čĭm… amâodah mbŏ hŏng êa drao čiăng djăp klei čiăng yua. Êngao anăn, tui si klei ruă mnuih ruă phung aê mdrao srăng kčĕ hdră mjuăt asei mlei djŏ guôp. Msĕ si hriăm yoga, hriăm bi êwa, êbat jơ̆ng… Phung khua thŭn brei nao ksiêm mkă klei suaih pral, kriê dlăng bi jăk klei ruă amâo thâo hlao, msĕ si hnơ̆ng êrah, klei ruă mâo mta mmih hlăm êrah. Boh nik, brei tlŏ vaccin kơ phung khua thŭn, msĕ si: hdrak, klei ruă čuh kô̆ kŏng đŏk, mtŭk, ruă tiê mta B… dŭm mta vaccin anei srăng đru mđĭ klei suaih pral kơ phung khua thŭn./.

- Lač jăk kơ ih lu.