Mâo ƀô̆ mta ti Anôk dŏng mdrao mjêč, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư dŭm hruê Tết Ất Tỵ 2025, hmei ƀuh lu phung nao dŏng mdrao mjêč kyua klei bi drăm hlăm êlan klông lu hlăm ênoh anăn jing mnăm leh kpiê, ƀiêr ngă kơ phung aê mdrao leh anăn phung mdrao mgŭn mă bruă nanao, amâo mâo ôh mmông mdei. Knư̆ truh mmăt, boh nik hlăm dŭm hruê Tết snăn tinei knư̆ lu mnuih ruă, lu jing phung lĕ hlăm klei bi drăm hlăm êlan klông kyua mnăm leh kpiê, ƀiêr.

 Hlue si klei ksiêm yap mơ̆ng Anôk dŏng mdrao mjêč, kah knar sa hruê anôk dŏng mdrao jum mơ̆ng 20-30 čô mnuih tuôm hŏng klei bi drăm hlăm êlan klông djŏ tuôm kơ kpiê, ƀiêr. Knăm mơak, Tết đĭ mơ̆ng 60-70 čô. Lu phung nao đih mdrao kyua mnăm kpiê, ƀiêr êka kjham, ênưih truh kơ djiê đĭ, ngă kơ bruă dŏng mdrao mjêč tuôm hŏng lu klei dleh dlan, bi kƀĭn lu anôk mdrao thơ̆ng čiăng msir mgaih, dŏng mdrao mjêč. Phung hdjul ăt hmăi kơ ală mta, amâo thâo lŏ hdơr, hmăi kơ klei ksiêm mkă, mdrao mgŭn. Boh nik mâo phung ruă amâodah phung nao mbĭt kyua kpiê ruă, amâo dưi ktuê dlăng ngă êka, ngă jhat kơ phung mdrao mgŭn… Jih jang klei anei knư̆ ngă êmưt mmông dŏng mdrao kơ phung ruă, ngă kơ huĭ srăng djiê. Lač kơ klei dleh dlan tơdah dŏng mdrao phung tuôm hŏng klei bi drăm hlăm êlan klông djŏ tuôm kơ kpiê, ƀiêr, amai Trần Thị Anh, pô ngă bruă đru mdrao mgŭn Anôk dŏng mdrao mjêč brei thâo:

 “Lu phung êka jing kpiê ruă, amâo dưi lŏ kriê dlăng asei mlei pô anăn lu blư̆ ngă jhat kơ phung ngă bruă mdrao mgŭn amâodah ngă dleh dlan blŭ jhat, amâo djŏ hnơ̆ng anăn ăt ngă kơ kâo hmăi kơ ai tiê klei mĭn. Tuôm hŏng phung anăn hmei mđĭ ai pô kyua diñu mnăm leh kpiê, mđĭ ai kŏ dlô anăn ngă snăn čiăng bi leh bruă pô. Lu mnuih lŏ djă dhŏng tui tiŏ phung ngă bruă mdrao mgŭn. Leh mnuih ruă hơĭt ai tiê hmei lŏ dơ̆ng dŏng mdrao mjêč kơ mnuih ruă. Hmei kyua khăp kơ bruă, đa đa pap kơ digơ̆, bi mĭn kyua ai tiê amâo jăk anăn ngă snăn”.

Msĕ hŏng amai Anh bi mĭn mơh, amai Nguyễn Thị Châu, Pô đru mdrao mgŭn Anôk dŏng mdrao mjêč, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư ăt brei thâo:

Kâo mă bruă tinei 17 thŭn leh. Mơ̆ng hruê kâo mă bruă tinei phung mâo klei bi drăm hlăm êlan klông djŏ tuôm kơ kpiê, ƀiêr mâo lu. Klei bi drăm hlăm êlan klông mâo kpiê, ƀiêr snăn mâo knuih amâo jăk ôh, klei blŭ ngă bi kpăk bruă ksiêm mkă, mdrao mgŭn. Diñu hriê hŏng boh klei snăn anăn blŭ hrăm amâo jăk ôh hŏng phung mă bruă. Đa đa blŭ ngêñ, bi kdơ̆ng, amâo sa ai ôh hŏng phung ngă bruă mdrao mgŭn. Boh sĭt hlăm 17 thŭn ngă bruă mâo lu snăn phung hriê ti sang êa drao ruă snăk, dlao wač, blŭ klei amâo jăk ƀiădah ngă bruă sui leh anăn mưng mơh. Tal êlâo kâo ênguôt snăk, lu blư̆ amâo čiăng ngă bruă sui ôh hŏng anôk bruă ƀiădah bi mĭn kyua anei jing bruă pô anăn brei pô gĭr dưi găn jih.

 Klei bhiăn hlăm klei dŏng mdrao mjêč jing phung aê mdrao srăng mđing tal êlâo kơ phung ruă kjham hĭn čiăng dŏng mdrao, leh anăn kơh kơ phung ruă man dưn leh anăn hdjul leh anăn bruă bi mklă klei hdjul, ktrŏ knŏng phung aê mdrao kơh dưi ksiêm mkă. Mâo phung đa đa ti êngao amâo mâo klei bi knăl klă ôh ƀiădah êka kjham hlăm lam. Bi đa đa mâo klei ka ti êngao, kbiă êrah lu, dlăng ti êngao msĕ si kjham snăk ƀiădah hlăm lam knŏng jing êka ti êngao klĭt đuč, amâo đei kjham ôh. Khădah snăn, lu mnuih ruă, phung hlăm sang kyua rŭng răng, ruă dŏng mdrao anăn mâo leh klei blŭ, klei ngă leh anăn knuih amâo djŏ hnơ̆ng, bok nik čăm biêng phung mdrao mgŭn.

 Hlue si aê ndrao CKII Nguyễn Doãn Sơn, K’iăng Khua Anôk dŏng mdrao mjêč, klei dleh dlan phung aê mdrao tơdah dŏng mdrao mjêč phung mâo klei bi drăm hlăm êlan klông mâo hnơ̆ng kôl hlăm êrah lu ngă dleh dlan kơ klei ksiêm mkă amâodah amâo klă ôh hlăm bruă ksiêm mkă. Lu phung aê mdrao amâo thâo ôh mnuih ruă amâo hdơr kyua kôl hĕ amâodah amâo lŏ hdơr kyua êka. Hlăk êjai klei bhiăn dŏng mdrao mjêč jing phung aê mdrao dlăng, ruêh hlăm anôk êka leh anăn êmuh phung ruă. Ƀiădah hŏng mnuih ruă nao đih mdrao kyua klei bi drăm hlăm êlan klông mnăm leh kpiê, ƀiêr snăn klei anei amâo dưi hlue ngă ôh, ngă ênưih lui hĕ klei bi knăl kơ klei ruă. Aê mdrao Nguyễn Doãn Sơn brei thâo:

Phung mnăm kpiê, ƀiêr bi drăm khăng mâo lu anôk êka. Amâo bi mklă ôh klei amâo thâo hdơr kyua êka hlăm kŏ dlô amâodah kyua kpiê ruă ngă. Tơdah mnăm kpiê wưng kbiă êrah srăng sui, hnơ̆ng êrah kbiă lu snăn hdră msir mgaih, guôm anôk êka srăng dleh dlan hĭn. Phung mnăm kpiê, ƀiêr lu mâo klei bi drăm hlăm êlan klông jing êka kjham snăk, êka lu anôk hlăm sa blư̆. Klei dleh dlan hĭn jing lui hĕ đa đa klei bi knăl. Boh nik klei amâo jăk hlăm dlô.

 Boh sĭt brei ƀuh mnăm lu đei kpiê, ƀiêr, ngă truh luč klei thâo ktuê dlăng klei ngă ba klei amâo jăk kơ klei suaih pral, mâo lu phung klei suaih pral amâo dưi lŏ kơrŭ, luč klei thâo mă bruă knuă, êwiên lă lar leh anăn lu phung djiê leh. Kyua anăn, phung aê mdrao anôk dŏng mdrao mjêč mtă kơ mnuih ƀuôn sang brei mnăm kpiê, ƀiêr mâo hnơ̆ng. Tơdah mnăm leh kpiê, ƀiêr snăn đăm mgăt êdeh ôh, đăm nao hlăm êlan klông ôh, tơdah mâo bruă čiăng êrô hiu snăn brei yua êdeh êdâo êpul êya amâodah êdeh mưn čiăng răng mgang klei suaih pral kơ pô leh anăn êpul êya.

Mdê hŏng dŭm Adŭ mdrao mkăn, phung nai aê mdrao ti Adŭ dŏng mdrao mjêč mă bruă amâo mâo mnĭt mmông mdei. Anei jing sa hlăm dŭm adŭ mdrao suaĭ, mâo lu êdi klei kpĭ lehanăn huĭ hyưt hlăm sang êa drao. Čiăng thâo săng hĭn kơ dŭm klei dleh dlan, suaĭ êmăn mơ̆ng phung nai aê mdrao mă bruă dŏng mdrao mjêč, êpul čih klei mrâo kơ kdrêč anei mâo leh klei blŭ hrăm hŏng Aê mdrao thơ̆ng kơ Adŭ mdrao II Nguyễn Doãn Sơn – Kơiăng khua Adŭ mdrao mjêč, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, mơ̆ng anăn lŏ mâo klei thâo săng, thâo pap kơ phung knuă druh, aê mdrao ti Adŭ mdrao anei.

- Ơ Aê mdrao, si klei dleh dlan mơ̆ng klei mă bruă hlăm anôk dŏng mdrao mjêč?

-Aê mdrao Sơn: Mă bruă hlăm anôk dŏng mdrao mjêč jing dôk nanao hlăm klei suăi êmăn, djăp mta klei tuôm hŏng anôk bruă mdrao mjêč yơh jing tal êlâo. Asei mlei kâo mâo leh 7 thŭn mă bruă, tơdah mâo klei hrŏng ruah, sĭt nik kâo srăng ruah nao mă bruă hlăm anôk mdrao mkăn. Kyuadah dôk mă bruă hlăm anôk dŏng mdrao mjêč jing dleh ktrŏ snăk, tuôm nanao hŏng klei amâo mâo jăk jing prŏng, mơ̆ng anăn mơh phung aê mdrao dôk nanao hlăm klei ai tiê amâo mâo tuôm êđăp ênang ôh. Siămdah, anei jing bruă klam, mâo jao snăn hmei ăt kreh bi mđĭ ai hdơ̆ng hmei gĭr hgao jih klei dleh dlan. Knŏng tơdah sa čô mnuih ruă mâo ba mdrao mjêč dôk găn klei ruă kjham, mâo hĕ klei lŏ suaih snăn klei anăn đru leh kơ hmei wơr jih klei suăi êmăn. Năng hdơr êdi mâo sa klei bi drăm êdeh êdâo knŏng êka hdjul, ka yŏng hmao mkă dlăng bi nik ôh, snăn mnuih ruă anăn hlăm áei mlei mâo leh kpiê êsei, blŭ ktang dlao wač, pia pô anei pô adih. Leh mkă dlăng hĕ kơ ñu, ƀuh asei mlei amâo mâo klei dih anei ôh, snăn anôk bruă mkŏ mjing ngă hră mơar kyua ñu blŭ jhat djik djak, arưp aram čiăng čăm biêng phung nai aê mdrao. Snăn mmông anei kơh pô sang ñu mâo klei akâo klei pap mñai. Klei duah arưp aram, čiăng ngă jhat hŏng phung nai aê mdrao gưl mkăn mâo mơh jing hŏng sa čô mnuih ruă mčah tiê. Anôk mdŏng mdrao mjêč iêo jak leh dŭm phung aê mdrao mơ̆ng anôk mdrao mkăn hriê bi mkă dlăng mbĭt, mâo blaih mdrao tŭ jing tiê mčah anăn, truh hrue êdei diñu lŏ wĭt lač jăk, lehanăn akâo klei pap mñai kyua diñu blŭ jhat leh êlâo kơ phung aê mdrao.

-Klei mnuih ruă, lehanăn mnuih hlăm sang mnuih ruă ngă klei dleh dlan hŏng phung aê mdrao, si srăng hmăi amâo mâo jăk hlăm bruă dŏng mdrao mnuih ruă, Ơ aê mdrao?

-Aê mdrao Sơn: Anôk bruă dŏng mdrao mjêč sĭt yơh ƀiă amâo dah lu kreh tuôm nanao, tăp năng knŏng klei ruă hdjul đuič, ƀiădah diñu ur lăng đơ găt, blŭ jhat dlao wač wak wak, lačdah nai aê mdrao amâo mâo klei mđing uêñ, êjai anăn hmei dôk ngă bruă bi djŏ hŏng klei bhiăn mdrao mgŭn, tui mkă dlăng mnuih ruă dôk hlăm klei kjham hĭn jing mdrao êlâo. Mâo đa đa klei ka yŏng mâo mkă dlăng ôh klei ruă, mĭndah hmei duah êlan čiăng ƀơ̆ng prăk sun, diñu mâo klei blŭ jhat, dlăng kơ phung aê mdrao hơăi mung mang, lehanăn hlŏng bi rŭng klei hmei mă bruă. Diñu mčhua hŏng đĭng blŭ blŭ iêo kơ anôk kčŭt hưn, iêo kơ phung khua kiă kriê sang êa drao. Boh sĭt jing hmei hlăk hlê dôk dăp mkă dlăng mnuih ruă hlei pô kjham jing mdrao êlâo. Tơdah jih jang mnuih ruă thâo săng kơ klei anei, brei kơ hmei êđăp ênang mă bruă, sĭt nik jing jăk hĭn. Tơdah hơăi, hmei ăt mă bruă tui si hdră êlan čoh čuăn leh hlăm bruă dŏng mdrao mjêč, djŏ hŏng klei bhiăn mơ̆ng phŭn bruă mdrao mgŭn pioh ngă bruă, hmei amâo mâo tui tiŏ si klei phung sang mơ̆ng mnuih ruă čiăng ôh. Klei mnuih ruă, lehanăn mnuih hlăm sang diñu duah blŭ jhat dlao wač, ngă klei bi rŭng jing ba klei amâo mâo hơĭt ôh kơ phung nai aê mdrao mdrao mgŭn, kơ ai tiê lehanăn klei mĭn digơ̆. Tơdah klei djuê anăn mâo hĕ mtam mơ̆ng mmông phŭn tal êlâo dôk gak mdrao mgŭn, sĭt nik nai aê mdrao anăn srăng lĕ hlăm klei mĭn ktrŏ ngêñ, dleh dlan hlăm klei mă bruă.

-Snăn mâo mơ̆ si klei aê mdrao čiăgn mtă mtăn jkơ mnuih ruă lehanăn mnuih hlăm pưk sang diñu, êjai ba mnuih ruă pô nao dŏng mdrao?

-Aê mdrao Sơn: Tơdah mnuih ruă, lehanăn mnuih hlăm pưk sang pô ruă anăn ruah leh sang êa drao anei čiăng dŏng mdrao, jing mdưm leh klei jưh knang kơ sang êa drao anei hŏng jih jang klei thâo lehanăn ai tiê phung nai aê mdrao mă bruă tinăn. Hmei jing phung aê mdrao, nai mdrao mă bruă ti sang êa drao prŏng, ti anôk phŭn tal êlâo tŭ jum mnuih ruă tuôm nanao lu klei dleh dlan, klei ktrŏ, ƀiădah truh ti wưng anei hmei ăt sĭt suôr hŏng anôk dŏng mdrao mjêč, sĭt nik bi êdah tinăn jing hmei mâo klei uêñ klam čiăng mdrao mgŭn mnuih ruă hŏng klei jăk hĭn. Snăn tơdah mnuih ruă lehanăn phung hlăm sang jưh knang kơ hmei leh, snăn akâo kơ diñu mâo klei bi mguôp lehanăn sa ai hŏng hmei hlăm bruă mdrao mgŭn, čiăgn kơ hmei hơĭr ai tiê dôk dŏng mdrao hŏng klei jăk hĭn. Hmei mâo klei hriăm mjuăt leh kjăp hlăm bruă mdrao mgŭn, thâo ksiêk mdha si mta klei ruă, hlei mnuih ruă srăng mdrao êlâo, hlei mnuih ruă mdrao êdei, hmei gĭr jih ai tiê amâo mâo kơ klei suăi êmăn, amâo mâo čih yap mniê amâodah êkei, hđeh amâodah mduôn. Anei jing klei blŭ mơ̆ng lam ai tiê hmei mơĭt truh hŏng jih jang mnuih ruă, phung hlăm sang mnuih ruă tơdah hriê băng leh hŏng sang êa drao prĭng Krĭng Lăn Dap Kngư anei.

 -Lač jăk kơ aê mdrao lu, mơ̆ng jih klei bi blŭ hrăm anei!