Klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei jing sa klei ruă mơ̆ng kman êlan prôč tian pia jing Enterovirus ngă. Kreh tuôm lu jing kman Coxsackie A16 lehanăn Enterovirus 71 (EV71). Ară anei, klei ruă anei ka mâo vaccine lehanăn êa drao mdrao hlao. Klei bi êdah mơ̆ng klei ruă anei jing êngoh, ruă kŏng đŏk, ruă hlăm lam ƀăng êgei lehanăn klĭt lu jing bŏk m’êa kreh ƀuh ti kngan, jơ̆ng, k’ŭt lehanăn tluôn. Lu klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei srăng hlao mơ̆ng 7 – 10 hruê tơdah hđeh dưi dlăng kriê jăk. Khă snăn, mâo phung hđeh đĭ nao kơ ktrŏ lehanăn huĭ srăng ba klei truh amâo jăk hlăm dlô, kboh, bŏk ksŏ truh kơ djiê. Kyua anăn, phung amĭ ama amâo dưi ngă ngơi brei ksiêm dlăng nanao klei suaih pral hđeh, pral thâo klei bi êdah tơdah klei ruă đĭ kơ ktrŏ čiăng ba nao kơ sang êa drao.

Hluê si mrô mơ̆ng Anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp CDC čar Dak Lak, tĭng truh hruê 7/9, kluôm čar mâo 1098 čô hđeh ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ti 15 kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng, 1 čô djiê, hlăm anăn mâo 4 anôk bluh mâo klei ruă anei lu êdi jing kdriêk Êa Hleo, Êa Kar lehanăn wăl krah Ƀuôn Hô. Ti sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, tĭng mơ̆ng akŏ thŭn truh kơ ară anei, Sang êa drao mdrao klei ruă ti phung hđeh dŏng mdrao leh giăm 700 čô ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei, hlăm anăn lu jing djŏ kman EV71, ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ti hnơ̆ng 2B êpul I, 2B êpul II lehanăn hnơ̆ng 3, 4, kreh mâo phung hđeh ktrŏ, bi êwa hŏng kdrăp masin đru bi êwa.

Dôk kriê dlăng anak mdrao klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ktrŏ ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, amai V dôk ti kdriêk Êa Sup, čar Dak Lak ka jih mơh klei huĭ kyua anak ñu mrâo găn wưng huĭ hyưt. Amai V brei thâo, ĕ sang amai 21 mlan, ti sang gơ̆ êngoh, mâo bi kdĭt đ’điêt ti k’ŭt lehanăn kngan, thâo anak ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei, gŏ sang brei ĕ mnăm êa drao lưh êngoh lehanăn ksiêm dlăng ti sang. Khă snăn, ĕ mâo klei bi êdah ktrŏ, amai ba nao leh kơ sang êa drao dŏng mdrao. Leh mŭt ti sang êa drao, ĕ ăt êngoh hlơr, kdjăt nanao, kuih tăp pral, boh tŭ ksiêm dlăng ĕ djŏ kman EV71, phung aê mdrao dŏng mdrao leh ĕ hgao klei huĭ hyưt. Amai V brei thâo:

Kâo tuôm hmư̆ leh kơ klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei, ksiêm hlăm mạng kâo ƀuh arăng ruă djul s’aĭ. Khă snăn, ĕ kâo ruă ktrŏ lĕ. Tal êlâo knŏng bi kdĭt đ’điêt ti k’ŭt lehanăn kngan. Ti sang ăt thâo ĕ ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei leh kyua anăn kâo ksiêm dlăng ti sang kyua ĕ amâo pŭk, hlăp huă ƀơ̆ng,hlăp lêñ msĕ yang đar mơh. Truh hruê tal 5 ĕ mƀlĕ lu hĭn, gŏ sang kâo nao ksiêm dlăng kơ aê mdrao, ñu lač ruă hnơ̆ng 1 brei wĭt ti sang bi mdoh nanao asei mlei. Truh hruê tal 6 ƀuh ĕ êmăn, amâo hlăp lêñ kâo ba nao kơ sang êa drao dŏng mdrao, ĕ bi kñhăk, amâo mâo pĭt, aê mdrao dŏng mdrao mjêč brei êa drao anăn gơ̆ dưi ƀiă.

Sa čô mkăn jing gŏ sang ayŏng B, dôk ti kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Dak Nông, ayŏng B mâo 2 čô anak, êlâo anăn amai gơ̆ ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ti hnơ̆ng djul, dôk ti sang mnăm êa drao 3 hruê hlao yơh kyua anăn truh kơ anak tal 2, 25 mlan ruă, mĭn msĕ hŏng amai ñu srăng hlao kyua anăn amâo mđing dlăng kriê. Khă snăn, klei ruă ĕ đĭ kơ ktrŏ ngă kơ ung mô̆ ñu hƀlŏk. Ayŏng B brei thâo:

Ĕ êngoh ti sang 2 hruê amâo mâo bi klĭt, bŏk m’êa ôh kyua anăn amâo thâo ôh ĕ ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei. Leh 2 hruê êngoh, ƀuh yơh 1,2 anôk bi kdĭt, ba nao ksiêm dlăng, aê mdrao ti kdriêk Čư̆ Jŭt lač ĕ ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei leh ba đih sang êa drao yơh. Mâo dŭm hruê aê mdrao lač ĕ ktrŏ leh brei ba ti gưl dlông truh kơ Sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kmgư. Kâo ƀuh klei ruă anei huĭ hyưt êdi, drei amâo mđing srăng ba klei huĭ hyưt kơ ĕ, ƀrô mơh mâo phung aê mdrao jih ai tiê dŏng mdrao ară anei ĕ dưi leh.

Hluê si klei tĭng dlăng mơ̆ng phung aê mdrao Sang êa    drao prŏng krĭng Lăn dáp kngư, dŭm thŭn êlâo, klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ƀiă hđeh ruă ktrŏ, ƀiădah thŭn anei ênoh hđeh ruă ktrŏ đĭ lu, đĭ pral dleh dưi ksiêm dlăng kyua anăn phung nai aê mdrao brei ksiêm dlăng nanao klei suaih pral phung hđeh čiăng hmao msir mghaih. Nai prĭn, aê mdrao Trần Thị Thúy Minh – Khua adŭ mdrao klei ruă kluôm ti phung hđeh, sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư brei thâo;

Mơ̆ng mlan 1 truh kơ mlan 6, ênoh hđeh hriê mdrao klei ruă jơ̆ng kngan mơ̆ng êgei amâo mdê ôh mkă hŏng êlâo. Khă snăn, mơ̆ng mlan 7 truh ară anei, eneoh hđeh hriê mdrao kyua klei ruă anei đĭ lu êdi, mâo lu hđeh ruă ktrŏ mkă hŏng dŭm thŭn êlâo. lu phung hđeh ruă ti hniơ̆ng 2B, hnơ̆ng 2B êpul 1, hnơ̆ng 2B êpul 2 ehanăn 3 jing ktrŏ êdi ƀuh đĭ lu.

Klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei lu jing đĭ lar hluê êlan prrôc tian. Phŭn mtưp jing mơ̆ng êa bah, anôk bŏk m’êa lehanăn eh phung hđeh ruă. Wưng anei, ênoh hđeh ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei đĭ lu, êjai phung hđeh dôk nao sang hră, adŭ hriăm, sang hră m’ar boh nik phung hđeh điêt kreh yua mnơ̆ng hlăp lêñ mbĭt kyua anăn ênưih tưp. Kyua anăn, phung amĭ ama brei mđing hlăm bruă hluê ngă hdră gang mkhư̆ klei ruă kơ phung hđeh. Tơdah hđeh mâo klei bi êdah ruă brei nao ksiêm mkă dlăng mtam ti anôk bruă mdrao mgŭn čiăng pral mâo hdră dŏng mdrao.

Ară anei phung hđeh djŏ klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei dôk đĭ lu. Êjai anăn ka mâo ôh vaccine gang mkhư̆ leh anăn hdră mdrao mgŭn tŭ dưn hĭn. Čiăng kơ phung amĭ ama thâo săng klă kơ klei ruă anei leh anăn thâo ƀuh hnưm dŭm klei bi knăl klei ruă nao kơ kjham, hmao ba hđeh nao sang êa drao, bi hrŏ klei jhat, êpul phung čih klei mrâo kơ kdrêč mâo klei blŭ hrăm hŏng Nai Prĭn, aê mdrao Trần Thị Thúy Minh – khua kiă anôk mdrao kơ hđeh điêt, sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dăp Kngư.

-Ơ aê mdrao! Si hnơ̆ng hdjul kjham klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei?

-Aê mdrao Minh: Tui hlue si klei kman ngă hlăm asei hlue si lu anôk mdê mê snăn klei kjham mơ̆ng klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei ti hnơ̆ng hdjul, ktrŏ mdê mdê leh anăn mâo klei bi knăl mdê mdê. Klei ruă mâo 4 hnơ̆ng, mâo hnơ̆ng 1, hnơ̆ng 2 mâo 2a, 2b êpul 1,2, hnơ̆ng 3 leh anăn hnơ̆ng 4. Phung mâo klei ruă hnơ̆ng 2b êpul 2 kơ dlông brei dŏng mdrao mjêč. Bi phung 2a kơ dlông mâo 1 hlăm dŭm klei bi knăl kjham mnuih ruă brei dưi ktuê dlăng hlăm sang êa drao. Kyua anăn, bruă ksiêm mkă mdrao klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei hlue si hnơ̆ng kjham mơ̆ng klei ruă dưi msir mgaih mdê mdê.

- Ya klei bi knăl truh kjham mơ̆ng klei ruă brei phung amĭ ama thâo ƀuh hnưm  čiăng ba hđeh kơ sang êa drao, ơ aê mdrao?

-Aê mdrao  Minh: Leh hđeh dưi bi mklă mâo klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei, brei phung amĭ ama mđing tơdah hđeh mâo klei bi knăl kjham  snăn ba hđeh nao mdrao mtam, anăn jing hđeh êngoh 39 độ kơ dlông amâodah êngoh nanao êbeh 2 hruê; hđeh bi kdjăt, huĭ, bi kñhăk, tal 3 jing êbat amâo kjăp, dôk awăt, êbat êbuh, tal 4 hđeh tuh kơhŏ, bi êwa pral, mâo klei bi knăl kŏ dlô amâo jăk, êwiên êwu amâodah ohung amĭ ama ƀuh rŭng răng, amâo hơĭt snăn ba mtam hđeh ti anôk mdrao mgŭn čiăng hmao mdrao mgŭn…

-  Ya klei ih čiăng mtă kơ phung amĭ ama čiăng gang mkhư̆ klei ruă anei kơ phung hđeh?

- Aê mdrao Minh:  Klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei jing klei ruă tưp hlăm êlan huă ƀơ̆ng, kyua anăn , hđeh srăng djŏ tưp sô̆ djŏ amâodah mơ̆ng mta djah mơ̆ng êlan huă ƀơ̆ng msĕ si eh, huă mnăm mbĭt, dŭm mta êa mơ̆ng anôk đung hlăm jơ̆ng kngan ƀăng êgei. Tưp mơ̆ng anôk mkăn msĕ si sa čô kriê dlăng hđeh mâo klei ruă ƀiădah êdei anăn amâo rao doh kngan lŏ kriê dlăng hđeh mkăn srăng ngă kơ hđeh mâo klei ruă. Čiăng ñĕ tưp klei ruă jơ̆ng kngan ƀăng êgei, amĭ ama brei mđing mkhư̆ kơ hđeh bi sô̆ djŏ hŏng hđeh mkăn mâo leh klei ruă amâodah dŭm mta djah mơ̆ng hđeh mâo klei ruă, đing mâo klei ruă. Tal 2 brei rao kngan bi doh êlâo leh anăn êdei kơ kriê dlăng phung hđeh mâo klei ruă leh anăn hđeh suaih pral. Tal  3, leh mâo klei bi knăl đing djŏ klei ruă brei ba hđeh nao ti anôk mdrao mgŭn čiăng dưi ksiêm hnơ̆ng leh anăn hmao mdrao mgŭn.

 - Lač jăk kơ ih lu!