Pô ruă Nguyễn Anh Sơn, 17 thŭn ti wăl krah Dak Mil, čar Dak Nông bi drăm êdeh lehanăn ba dŏng mdrao ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, hlăk anăn ñu ruă lu hlăm rŏng, kơiêng, amâo dưi kgŭ ôh. Leh truh ti Sang êa drao, mâo phung aê mdrao ti Adŭ mdrao klei ruă êka êkeh hlăm Asei mlei mkă dlăng kluôm lehanăn bi mklă Sơn joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng brei blač mdrao mtam. Leh blač sa hruê, pô ruă anei suaih, phung aê mdrao brei thâo 4 – 5 hruê leh blač mdrao dưi kbiă mơ̆ng sang êa drao wĭt ti sang hriăm bi kpư̆, lŏ krŭ wĭt klei suaih pral čiăng pral dưi êbat. Ama pô ruă Sơn brei thâo:
“Ñu mâo klei truh ti Dak Mil, ba kơ Sang êa drao Dak Mil mă rup snăn phung aê mdrao brei nao kơ nah dlông. Truh ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, phung aê mdrao ti adŭ dŏng mdrao mjêč brei lŏ mă rup, ksiêm dlăng êrah ƀuh mta bạch cầu đĭ brei dôk mdrao 2 hruê êlâo kơh nao blač mdrao. Mbruê ñu lač ară anei dưi ƀiă leh. Mrâo mâo klei truh, ñu ruă, mlam amâo dưi pĭt đih ôh. Leh blač gơ̆ dưi ƀiă leh”.
Pô ruă mkăn jing Bùi Thị Thanh, 96 thŭn, ti să Êa Tiêu, kdriêk Čư̆ Kuiñ joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng kyua êbuh ti sang. Gŏ sang pô ruă Thanh brei thâo: Leh êbuh, ñu amâo thâo kpư̆ mgei, ruă hlăm kơiêng rŏng nah điâo. Êlâo adih ñu tuôm lĕ buh lehanăn joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng tĭng hnuă blač leh mơh. Leh blač, ñu suaih, jơ̆ng êbat hiu jăk leh. Nguyễn Văn Phúc, anak êkei pô ruă Thanh brei thâo:
“ Grăp hruê ñu êrô êbat hlăm sang. Hruê anăn ñu nao ƀhu mnơ̆ng hlŏng lĕ buh ngă kđang klang gĭng. Hlăm phim mă rup mơ̆ng phung aê mdrao ƀuh ñu joh klang gĭng lehanăn hluê ngă hdră blač mdrao. Mâo sa blư̆ sui hŏng anei 3 thŭn ñu joh jơ̆ng điâo, blač dưm msei đĭñ leh mơh. Ară anei lŏ djŏ tĭng hnuă. Êlâo adih blač mdrao pral mơh ñu suaih, 7 hruê kbiă sang êa drao dưi êbat leh. Ară anei lŏ blač ñu hơĭt mơh ai tiê.
Hluê si Aê mdrao thơ̆ng Adŭ mdrao mrô 2 Nguyễn Minh Trực, Khua Adŭ mdrao klei êka êkeh hlăm asei mlei, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư: joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng, jing klei kreh mâo lu hlăm ênoh phung ruă joh klang gĭng. Klei joh klang anei kreh mâo ti grăp gưl thŭn, lu jing mnuih êbeh 60 thŭn, phung mniê mâo lu mơ̆ng 2 truh kơ 3 blư̆ mkă hŏng êkei. Mta phŭn ngă joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng jing kyua klei drei lĕ buh, bi drăm êdeh, klei truh êjai mă bruă amâodah drei mjuăt ktang asei mlei.
Hluê si Aê mdrao thơ̆ng Adŭ mdrao mrô 2 Nguyễn Minh Trực, Khua Adŭ mdrao klei êka êkeh hlăm asei mlei, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư brei thâo:
“Mơ̆ng adŭ mdrao klei êka êkeh hlăm asei mlei hlăm lu thŭn hŏng anei, hluê klei ksiêm yap, mâo lu phung joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng kreh tuôm lu hŏng mnuih khua thŭn, êbeh 60 thŭn. Lač snăn, amâo djŏ phung mda asei amâo joh ôh, êpul thŭn mda asei kreh mâo ƀiă hĭn. Ya ngă phung khua thŭn kreh joh anôk mkŏ hŏng klang gǐng jing kyua klang diñu awăt leh. Phung mduôn êbeh 60 thŭn păt dah klang amâo lŏ kjăp msĕ hŏng phung mda asei ôh. Kyua anăn, tơdah lĕ buh amâo dah tluôn êbuh lĕ ti gŭ ênưih snăk joh klang ti dua anôk: tal 1 jing joh ti akŏ klang gĭng, tal 2 jing joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng. Hluê si klei ksiêm yap mơ̆ng adŭ mdrao snăn lu thŭn hŏng anei, ênoh phung ruă joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng lu hĭn, mniê joh lu hĭn mkă hŏng êkei, kyua klang phung mniê truh thŭn khua awăt hĭn kyua anăn mâo klei truh lĕ buh, bi drăm êdeh êdâo kreh joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng.
Ară anei, klei joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gǐng mâo lu hŏng mnuih khua thŭn. Hluê si klei ksiêm yap mơ̆ng Adŭ mdrao klei êka êkeh hlăm asei mlei, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư, kah knar sa hruê kăm, adŭ mdrao kreh mkă dlăng lehanăn blač mdrao kơ 5 – 7 čô ruă. Lu jing phung khua thŭn, klang kleh awăt, kyua kƀah canxi, lĕ buh d’djĕ ăt ênưih ngă joh klang, tơdah amâo pral msir mghaih, dlăng kriê djŏ hdră, srăng ba lu klei truh amâo jăk hŏng mnuih khua thŭn. Kyua anăn, tơdah lĕ buh, mâo klei truh ngă êka êkeh, brei nao mtam kơ anôk bruă mdrao mgŭn mkă dlăng lehanăn pral dŏng mdrao./.
Joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gĭng tơdah amâo dưi mdrao mgŭn hnưm srăng ba lu klei huĭ hưt hmăi kơ klei hdĭp phung ruă. Čiăng thâo săng hĭn kơ klei anei, aê mdrao CKII Nguyễn Minh Trực, Khua Anôk mdrao kơ anôk êka srăng mâo klei blŭ lač kơ klei anei.
- Ơ aê mdrao, si ngă klei joh anôk mkŏ hŏng klang gĭng?
- Aê mdrao Trực: Arăng pia joh anôk mkŏ klang pha hŏng klang gĭng jing joh mơ̆ng klang điêt truh kơ klang prŏng anôk mkŏ klang bha hŏng klang gĭng. Klei bi knăl mâo jing leh klei pĕ êka lĕ buh, tluôn ktat hŏng lăn, leh anăn pô ruă ƀuh ruă kwang, amâodưi êbat hiu, leh anăn đing kơ klei kpĕ êka klang kwang hlăm anăn mâo klang mkŏ klang bha hŏng klang gĭng sơnăn drei ngă bruă mă rup X-Quang ksiêm dlăng klang kơ mnuih ruă. Hlăm klei Joh klang dưi mbha hŏng lu gưl mdê mdê, joh mta sa mâo dŭm anôk kđang, mčah klang điêt pô ruă knŏng ƀuh klei ruă ƀiă, pô ruă amâo mâo mđing. Ƀiădah leh anăn pô ruă ăt kpư̆ mgei, êrô êbat, amâo mâo mđing anôk joh srăng kđang prŏng hĭn. Tơdah joh kjham hnơ̆ng 3 leh anăn hnơ̆ng 4 pô ruă srăng ƀuh klei ruă hlăm anôk Joh, pô ruă amâo mâo kpư̆ mgei anôk ruă, tơdah nao ti anôk mdrao mgŭn mă rup film srăng ƀuh mtam.
-Ơ Aê mdrao, si ngă klei hŭi hyưt mơ̆ng joh anôk mkŏ hŏng klang gĭng tơdah amâo nao mdrao ti anôk mdrao mgŭn?
- Aê mdrao Trực: Jih jang phung joh klang drei srăng nao ba ti sang êa drao čiăng mkă dlăng, đru kčĕ. Tơdah ti dŭm krĭng taih kbưi, phung khua thŭn, phung ka đei thâo s ăng, arăng amâo mâo mđing kơ klei ruă duam, mâo pô Joh klang dlăng hơăi mang, knŏng dôk kơ sang ăp hla êa drao, leh san wưng pô ruă amâo mâo lŏ thâo êbat truh leh dŭm klei amâo mâo jăk, jêñ mâo jing čuh anôk ktang joh. Drei thâo phung mduôn khua aruăt êrah jing awăt êdi, êjai pô ruă amâo mâo kpư̆ mgei, amâodah đih sa anôk klei rông aruăt êrah jing awăt leh anăn mâo klei bŏk čuh. Tal jing kreh tuôm hlăm phung mduôn jing klei kbiă êa hlăm ksŏ, ngă truh klei bŏk kđuč hlăm ksŏ leh anăn jing kjduôt boh păl, toh hroh boh bleh, toh hroh tiê…lač klă dŭm klei hmăi lu sơnăk tơdah amâo mâo mdrao mgŭn, amâomâo nao ti dŭm anôk mdrao thơ̆ng kơ bruă. Ăt mâo lu phung ruă giăm hŏng ƀuôn prŏng diñu nao ti sang êa drao hmao ƀuh hnưm. Bi kơ gưl kdriêk, diñu kreh dôk mdrao kơ sang, kpăn giê kđip sa wưng čuh tluôn, bŏk kđuč hlăm ksŏ kơh nao ba mdrao ti sang êa drao gưl nah dlông ñu dleh leh. Kyuanăn, klei mĭn mơ̆ng bruă mdrao mgŭn jing khua thŭn srăng mâo lu êa drao čiăng mkă dlăng djăp mta klei ruă čiăng ngă dŭm klei mbriah ñĕ kơ klei đih sa anôk mơ̆ng mnuih ruă, leh mbriah pô ruă dưi kgŭ hiu leh anăn mâo êrah dưi rông ti anôk joh leh anăn lŏ rông klang bi jăk. Tal 2 jing nĕ kơ klei truh amâo mâo čiăng. Ăt mâo mơh phung joh klang knŏng kă giê krơ̆ng, ƀiădah drei srăng mĭn kơ hnơ̆ng tŭ jăk, phung mduôn joh klang diñu kreh đih sa anôk, ruă kyua joh klang, leh anăn đih sa anôk ƀiă êdi mơ̆ng 2 mlan kơ dlông. Hŏng hnơ̆ng klei hdĭp ƀiădah lŏ đih sa anôk 2 mlan, klei hdĭp srăng awăt, klei mĭn, ai tiê ăt mâo klei hmăi lu sơnăk. Hrô kơnăn, pô nao ba ti sang êa drao srăng jăk hĭn, aê mdrao mbraih, nĕ kơ digơ̆ truh klei đih sa anôk.
-Sơnăn! Aê mdrao mâo mơ̆ klei mtă čiăng ñĕ kơ klei Joh anôk mkŏ hŏng klang gĭng?
Aê mdrao Trực: Lu phung joh anôk mkŏ hŏng klang gĭng jing phung mduôn, bi phung mduôn lu mâo klei truh hlăm aguah tlam, diñu hdĭp hjăn păn, truh kơ yan hjan knŏng ksak đuč ăt êbuh leh anăn joh. Leh anăn phung Joh anôk mkŏ hŏng klang gĭng amâo mâo anak čô dôk mbĭt ăt mtă kơ anak čô êjai kriê dlăng amĭ ama, phung khua thŭn, drei srăng mâo klei mđing hlăm sang, anôk êbơr čiăng sut hĕ bi doh, dăp mnơ̆ng dhơ̆ng bi khuăt čiăng kơ phung mduôn amâo mâo klei kpăk, kyua phung mduôn kreh mâo klei ruă hlăm boh ƀleh, nao mơiêk mlam hŭidah drăm leh anăn êbuh hĕ. Tơdah drei ƀuh amĭ ama mduôn êbuh srăng ba mtam ti anôk bruă mdrao mgŭn čiăng dưi kriê dlăng. Bi hŏng phung mniê leh êgao 60 thŭn, čiăng rơ̆ng mâo ai tiê hơĭt, mâo hdră huă ƀơ̆ng, mjuăt asei mlei, bi mbŏ canxi, mta khoáng…đru kơ asei mlei đĭ hriê jăk leh anăn klang dưi suaih hĭn./.
-Lač jăk kơ ih lu!
Viết bình luận