Ĕ N.N.Đ (3 thŭn) ti ƀuôn hgŭm Ea Knuêč, čar Dak Lak blĕ êa dŭng, mtŭk, blĕ ô̆ êa k’hak, amâo mâo huă ƀơ̆ng. Gŏ sang čŏng blei êa drao mnăm ƀiădah klei ruă amâo mâo hrŏ ƀiădah lŏ lŏ ktrŏ hĭn kyuanăn ba ĕ nao ti sang êa drao Y Dược Ƀuôn Ama Thuôt mkă dlăng. Tinei, ĕ dưi đăo knăl djŏ klei ruă bŏk kđuč hlăm ksŏ. Amai Ng.T.T.H, amĭ hđeh ruă brei thâo:

Ti sang ĕ mtŭk, blĕ êa k’hak, amâo mâo čiăng huă ƀơ̆ng. Leh 2 hruê ƀuh klei ruă kjham hĭn kyuanăn kâo blei êa drao kơ ĕ mñăm. Mnăm êa drao sa hruê ƀuh ĕ ruă kăn hrŏ lei, mmông anăn nao ba ĕ ti sang êa drao sang hră gưl prŏng Y Dược Ƀuôn Ama Thuôt. Êjai dôk tti mdrao tinei, ĕ mnăm êa drao. Dôk ti sang aduôn aê amĭ ama ngă djăp hdră ĕ kăn mnăm lei, bi hriê ti sang êa drao ĕ mnăm êa drao ênưih êdi. Ară anei ĕ hlao ƀiă leh, êa k’hak hrŏ, klei suaih pral jăk leh mơh, asei mlei ñu jăk leh mơh.

Ăt msĕ sơnăn mơh jing gŏ sang ayŏng N.T.T dôk ti ƀuôn hgŭm Quảng Phú, čar Dak Lak. Hlăm brô 10 hruê êlâo, êjai ƀuh ĕ (7 mlan) mâo klei mtŭk, êngoh, gŏ sang ñu ba ĕ ti sang êa drao sang hră gưl prŏng Ƀuôn Ama Thuôt hlăm mlam. Tinei, ĕ dưi đăo knăl bŏk kđuč ksŏ kyua kman RSV. Ayŏng N.T.T brei thâo:

 “Ti sang ĕ mtŭk lu, êngoh hlơr, kyuanăn gŏ sang ba ĕ nao mkă dlăng. Êjai ĕ mrâo mtŭk gŏ sang ăt ba ĕ ti sang êa drao mkă dlăng leh anăn mă êa drao mnăm. Mnăm êa drao sa wưng ƀuh klei mtŭk hrŏ ƀiădah ĕ lŏ êngoh hlơr, dua ung mô̆ ba ĕ nao mkă dlăng leh anăn mâo aê mdrao đăo knăl ĕ djŏ klei ruă bŏk kđuč ksŏ leh anăn srăng đih ti sang êa drao. Leh 3 hruê mdrao ti sang êa drao, klei suaih pral ĕ jăk hĭn leh, mtŭk hrŏ leh mơh, êngoh ăt hrŏ leh mơh”.

Mơ̆ng akŏ thŭn 2025 truh kơ ară anei, Sang êa drao sang hră gưl prŏng Ƀuôn Ama Thuôt tŭ jum leh anăn dŏng mdrao kơ giăm 12.000 čô hđeh mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa. Knŏng klei ruă bŏk kđuč ksŏ giăm 3.000 čô, mâo hnơ̆ng 25%. Hluê si phung aê mdrao thơ̆ng kơ bruă, dŭm hruê giăm anei, hjan mđiă dleh đăo knăl ngă kơ ênoh hđeh mâo klei ruă êlan bi êwa đĭ lu. Bŏk kđuč ksŏ jing klei ruă kreh mâo, ƀiădah tơdah amâo mâo đăo knăl djŏ, hmao mdrao mgŭn srăng ngă truh đa đa klei hŭi hyưt, hmăi kơ klei suaih pral, đa da truh kơ klei hdĭp hđeh.

Klei ruă bŏk kđuč hlăm ksŏ djŏ tuôm lu hŏng yan adiê leh anăn wăl hdĭp mda, boh nik jing mơ̆ng kman RSV. Klei ruă bluh đĭ êjai adiê êăt leh anăn hjan lu. Hlăm wưng anei, kyua hnơ̆ng h’uh hlơr, tơdah amĭ ama amâo mâo bi mđao kơ anak, boh nik hđeh ti gŭ 2 thŭn, hđeh ênưih djŏ klei ruă sơnăk. Êngao kơnăn, tơdah wăl hdĭp mda čhŏ djhan kreh mâo asăp hăt, hđeh ăt ênưih mâo klei ruă. Ar mdrao CKI Trần Thị Liễu Chi, anôk mdrao kơ hđeh, sang êa drao sang hră gưl prŏng Y Dược Ƀuôn Ama Thuôt brei thâo:

 “Kmam RSV jing kman kreh mâo hlăm yan hjan. Ti kwar Dhŭng leh anăn Lăn Dap Kngư klei ruă bŏk kđuč ksŏ kyua kma RSV kreh mâo mơ̆ng mlan 5 truh kơ mlan 9 grăp thŭn, kreh mâo hlăm phung hđeh ti gŭ 2 mlan leh anăn ngă kơ hđeh bŏk kđuč ksŏ kjham”.

Hluê si phung thơ̆ng kơ bruă mdrao mgŭn, klei ruă bŏk kđuč hlăm ksŏ kreh tuôm hlăm phung hđeh, boh nik jing hđeh ti gŭ 2 thŭn. Ƀiădah, amâo djŏ ôh jih jang phung hđeh djŏ klei ruă nao đih sang êa drao sơăi, ăt hluê si hnơ̆ng klei ruă. Phung amĭ ama čiăng nao ba hđeh ti dŭm anôk mdrao mgŭn čiăng mâo phung aê mdrao mtô kơ hdră kriê dlăng, wăt nao đih sang êa drao amâodah mdrao ti sang. Hŏng grăp hnơ̆ng klei ruă, grăp čô hđeh dưi mâo klei mtô mdrao mgŭn mdê mdê. Amâo duah čŏng blei êa drao kơ hđeh mnăm, kyuadah klei mâo klei arưp tơdah amâo djŏ êa drao leh anăn hdră mdrao./.

Hdră gang mkhŭ klei ruă ksŏ kơ phung hđeh

Ruă ksŏ jing sa klei ruă amâo jăk mâo tal êlâo ti kuôp ksŏ, hlăm lam ksŏ. Klei ruă ksŏ ti phung hđeh jing klei ruă kreh mâo, ênưih mâo wĭt mâo nao hlăm lu blư̆ lehanăn jing mta phŭn ngă truh klei djiê ti lu phung hđeh. Klei ruă anei kreh mâo ti grăp gưl thŭn, ƀiădah kreh mâo lu ti hđeh mơ̆ng mrâo kkiêng truh 5 thŭn, boh nik hŏng hđeh gŭ 2 thŭn. Bruă mdrao klei ruă ksŏ kreh djŏ tuôm truh hŏng dŭm hnơ̆ng mdê mdê mơ̆ng klei ruă lehanăn tui hluê hŏng mta phŭn ba klei ruă. Mơ̆ng anăn, aê mdrao srăng tĭng dlăng klei ruă mdê mdê ti phung hđeh čiăng ba mdah hdră mdrao djŏ guôp. Kyua anăn, bruă gang mkhư̆ lehanăn hnưm thâo krel hđeh ruă ksŏ jing bruă yuôm bhăn. Čiăng kơ phung amĭ ama thâo săng hĭn kơ klei ruă ksŏ ti phung hđeh, Aê mdrao thơ̆ng kơ adŭ mdrao 1 – Trần Thị Liễu Chi, adŭ mdrao phung hđeh, Sang êa drao Y Dược Ƀuôn Ama Thuôt, srăng hưn klă kơ klei anei:

- Akâo kơ Aê mdrao brei thâo dŭm mta phŭn ba klei ruă ksŏ?

Aê mdrao Trần Thị Liễu Chi:  Dŭm mta khăng ba klei ruă hlăm êlan bi êwa leh anăn ruă ksŏ  hlăm phung hđeh, boh nik hđeh ti gŭ 5 thŭn jing djŏ tuôm lu snăk kơ wăl hdĭp mda leh anăn yan adiê. Klei ruă ksŏ srăng đĭ tơdah yan adiê êăt amâodah adiê hjan lu. Hlăk anăn hnơ̆ng hơuh srăng đĭ jing klei găl kơ kman ba klei ruă ksŏ đĭ lêč. Êngao kơ dŭm mta phŭn anăn snăn klei čhŏ djhan wăl hdĭp mda, hŏng bruă khăng hrip asăp hăt ênưih ngă kơ hđeh srăng mâo klei ruă ksŏ hĭn, boh nik phung hđeh ti gŭ 2 thŭn.

-  Ơ Aê mdrao, tơdah mâo klei ruă ksŏ, ya klei bi knăl hđeh srăng mâo. Si klei truh kjham klei ruă mâo?

Aê mdrao Trần Thị Liễu Chi:  Tơdah ruă ksŏ leh anăn ruă ksŏ kyua kman RSV, hlăm dua hruê tal êlâo, phung hđeh srăng mâo dŭm klei bi knăl msĕ si hdrak ngă msĕ si mtŭk, kbiă êa kdŭng, ƀiădah klei ruă srăng mâo pral hlăm dŭm hruê kơ anăp, hđeh srăng mâo klei bi knăl bi êwa êmăn, dleh bi êwa, lui huă ƀơ̆ng,lui mam, êngoh hlơr. Phung hđeh ruă ksŏ kjham brei đru kơ hđeh bi êwa hŏng ôxi, đru kơ êlan hđeh bi êwa.

 Tơdah ruă ksŏ, amâo  hmao ksiêm mkă leh anăn mdrao mgŭn hđeh srăng mâo klei truh kjham hlăm êlan bi êwa. Hđeh srăng mâo klei bi knăl msĕ si bi êwa êmăn, dlăng asei mlei êmăn êmiêk, brei bi êwa hŏng oxi, mâo masin đru kơ hđeh bi êwa, ngă kơ hđeh êmăn êmiêk, lui huă ƀơ̆ng, lui mam... đa  đa srăng truh amâo jăk kơ êrah.

- Ơ Aê mdrao si klei bi knăl brei mđing hŏng phung hđeh mâo klei ruă ksŏ čiăng mkhư̆ klei truh kjham?

Aê mdrao Trần Thị Liễu Chi:  Tơdah ƀuh hđeh mâo klei bi knăl msĕ si mtŭk, êngoh, bi êwa dleh, pral, êman, lui huă ƀơ̆ng, lui mam, brei ami ama ba hđeh nao ti anôk ksiêm mkă. Phung amĭ ama amâo brei ôh anak mnăm êa drao ti sang. Tơdah nao ksiêm mkă leh anăn mdrao mgŭn, phung amĭ ama ăt brei anak yua êa drao djŏ hnơ̆ng leh anăn hlue su aê mdrao mtă, đămm čŏng bi mlih ôh hnơ̆ng yua êa drao kơ hđeh.

- Ya klei brei ngă čiăng gang mkhư̆ klei ruă ksŏ kơ phung hđeh ơ aê mdrao?

Aê mdrao Trần Thị Liễu Chi:  Klei ruă ksŏ jing klei ruă khăng djŏ tuôm kơ wăl hdĭp mda kyua anăn phung amĭ mâ brei mđing kơ klei bi mlih yan adiê, sitôhmô msĕ si adiê êăt snăn brei bi mđao kơ hđeh, tơdah hđeh nao hlăm êlan brei truă čhiăm guôm ƀô̆. Hŏng  hnơ̆ng mbŏ mnơ̆ng tŭ jăk, brei hđeh  huă mnăm djăp ênŭm 4 êpul mnơ̆ng tŭ jăk msĕ si braih, đạm, ƀêñ hra, vitamin leh anăn mnơ̆ng jăk đru kơ hđeh mđĭ ai ktang. Brei hđeh tlŏ mgang djăp ênŭm leh anăn djŏ hruê mmông dŭm mta vaccin. Hŏng hđeh ti gŭ 6 mlan brei hđeh mam amĭ, ƀơ̆ng mnăm bi djŏ guôp. Tơdah hđeh mâo klei ruă ksŏ ƀiădah ti hnơ̆ng hdjul, mdrao ti sang brei amĭ ama mđing kơ hnơ̆ng huă mnăm kơ hđeh bi djŏ guôp, mđĭ dŭm mta mnơ̆ng tŭ jăk kơ hđeh. Hŏng phung hđeh amâo jăk đei huă mnăm amâodah lui huă ƀơ̆ng, lui mam, êmăn êmiêk mbĭt hŏng klei bi knăl mơ̆ng klei ruă êlan huă mnăm msĕ si ƀlĕ ô̆ brei hđeh ƀơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo êa, ênưih lik, kăm ƀơ̆ng lu êa prăi, dleh lik, mnơ̆ng ƀơ̆ng êăt.  Tơdah hđeh mnăm êa drao ăt brei mnăm hlue si hră aê mdrao čih, amâo dưi čŏng bi mlih ôh hnơ̆ng, čŏng blei êa drao, mdei mnăm êa drao.

- Mni lač jăk kơ ih!