Đinh Thị Ngọc Tuyết (69 thŭn) ti kdriêk Krông Knô, čar Dak Nông dôk mdrao klei ruă klĭt dlô ti Anôk mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư. Êlâo anăn, ñu ƀuh asei mlei êmăn êmiêk, ală mta amâo mngač, anăn gŏ sang ba ti sang êa drao.  Amai Đinh Thị Ngọc Liên, anak mniê Tuyết yăl dliê:

Amĭ kâo ƀuh hlăm asei mlei amâo jăk ôh, êmăn êmiêk anăn nao ti Anôk mdrao mgŭn să Krông Knô, ƀuh klei ruă amâo hơĭt ôh anăn ba ti anôk dŏng mdrao mjêč leh anăn mdrao kboh Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư. Leh anăn ba ti Anôk mdrao klei ruă tưp. Ƀri mơh aê mdrao ksiêm mkă grăp hruê anăn ară anei amĭ kâo suaih leh.

 Lač thiăm kơ klei mnuih ruă Tuyết, aê mdrao Phạm Hồng Lâm, Khua adŭ bruă mdrao klei ruă, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư brei thâo:

Mnuih ruă khua thŭn leh, mâo klei ruă hnnng êrah đi 10 thŭn, đih sang êa drao hŏng klei bi knăl ală mta amâo jăk. Tal êlâo mĭndah klei ruă êbuh đih ba dŏng mdrao ti anôk mdrao kboh leh anăn mă fim rup mâo anôk bŏk, leh anăn ksiêm mkă mnuih ruă mâo klei ruă hlăm kŏ dlô anăn ba ti anôk mdrao klei ruă tưp mă mta hlăm dlô ksiêm mkă mâo klei ruă hlăm klĭt dlô mơh amâodah hơăi. Anei jing sa čô mnuih mâo klei ruă klĭt dlô kjham. Khădah snăn kyua klei gĭr mơ̆ng êpul aê mdrao, mnuih ruă jih leh klei huĭ hyưt leh anăn ƀrư̆ hlao. Boh tŭ mă mta hlăm dlô tal 3 mphŭn lŏ wĭt msĕ aguah tlam.

 Hlue si klei ksiêm yap mơ̆ng anôk mdrao klei ruă tưp, ênoh mnuih ƀuôn sang mâo klei ruă klĭt dlô mâo lu. Hlăm dua thŭn hŏng anei, kah knar grăp thŭn Anôk mdrao tŭ jum mơ̆ng 80 truh 210 čô mâo klei ruă. Thŭn 2023, mâo 100 čô. 5 mlan akŏ thŭn anei mâo êbeh 30 čô mâo klei ruă. Lu phung ruă jing kyua mta kman ba klei ruă.

Klei ruă klĭt dlô hlue si grăp mta phŭn leh anăn asei mlei mnuih ruă mâo klei bi knăl leh anăn hnơ̆ng huĭ hyưt ăt mdê mdê mơh. Phung ruă kjham srăng amâo thâo hdơr, amâodah bi kñhăk, huĭ hyưt kơ klei hdĭp. Phung mâo klei ruă klĭt dlô ênưih amâo jăk kơ kŏ dlô, mâo klei ruă kjham hlăm dlô, bi kđuč hlăm dlô, bi kñhăk asei mlei… Klei ruă klĭt dlô srăng mâo hlăm grăp gưl mnuih. Hlăm phung mnuih prŏng klei ruă klĭt dlô mâo klei bi knăl klă hĭn ƀiădah tăp năng ăt dleh đăo knăl mơh kyua ênưih čhuai hŏng klei bi knăl kơ klei ruă mkăn. Dŭm klei bi knăl mơ̆ng klei ruă klĭt dlô khăng mphŭn mâo amâo thâo êlâo ôh msĕ si: êngoh hlơr, ƀlĕ ô̆, ruă kŏ, krăn ti mra, êmăm êmiêk, huĭ kơ mngač mtrang, kbiă êrah amâodah đung êrah hŏng rup mdê mdê hlăm klĭt…

 Hlăm klei ruă klĭt dlô mâo dua êpul mâo klei ruă brei mđing hĭn jing êpul klei ruă hlăm dlô leh anăn đĭ hnơ̆ng bạch cầu. Jih dua êpul anei mâo klei bi knăl dleh ktuê dlăng, huĭ hyưt, klei bi knăl klei ruă amâo êdah êdi ôh anăn lu phung ngă ngơi mang amâo nao ôh sang êa drao hnưm. Tơdah amâo thâo ƀuh hnưm leh anăn hmao mdrao mgŭn srăng ênưih mâo klei huĭ hyưt snăk.

 Aê mdrao Phạm Hồng Lâm, Khua Anôk mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư brei thâo:

Hŏng klei ruă hlăm kŏ dlô, wưng phung ruă nao ti sang êa drao jing yuôm bhăn snăk hŏng bruă mdrao mgŭn. Tơdah mnuih ruă nao hnưm bruă ksiêm mkă srăng ênưih hĭn. Tơdah hnui đei, srăng mâo lu mta mdê mdê, boh nik hlăm mnuih ruă mâo klei ruă hnơ̆ng êrah đi, mâo mta mmih hlăm êrah srăng ba klei huĭ hyưt kơ asei mlei. Klei ruă hlăm kŏ dlô mâo lu mta kman, mta ruă kjham snăk, leh anăn klei ruă hlăm klĭt dlô mâo ruă kŏ leh anăn ƀlĕ ô̆. Dŭm klei bi knăl kơ klei ruă klĭt dlô, leh anmăn mâo sa mta brei mđing hĭn anăn jing klei dưi dlăng ƀrư̆ ƀrư̆ hrŏ, amâo mngač…

 Phung aê mdrao mtă kơ phung ruă tơdah ka thâo ôh mta phŭn ba klei ruă ƀiădah mâo dŭm klei bi knăl, msĕ si: êngoh hlơr, ruă kŏ, mâo klei amâo jăk hlăm kŏ dlô, brei pral nao ti anôk mdrao mgŭn čiăng ksiêm mkă, thâo klei ruă. Bruă thâo ƀuh hnưm leh anăn ksiêm mkă klei ruă klĭt dlô hmao jing yuôm bhăn snăk hlăm bruă mdrao mgŭn kñăm mkhư̆ jih hnơ̆ng klei djiê leh anăn klei amâo jăk mơ̆ng klei ruă ngă kơ pô ruă. Aê mdrao srăng dlăng hlăm klei bi knăl leh anăn ksiêm mkă, boh nik mta êa hlăm dlô čiăng thâo klei ruă. Hŏng phung hđeh, klei dưi mdrơ̆ng hŏng klei ruă awăt, tơdah êmưt mdrao mgŭn hđeh ênưih truh kơ djiê amâodah ba klei amâo jăk kơ kŏ dlô, msĕ si: bi kñhăk, bum ală, kngăl, jơ̆ng kngan awăt, klei thâo săng êmưt. Tơdah mâo klei ruă brei hlue si klei mtă mtăn mdrao mgŭn mơ̆ng aê mdrao, lŏ nao ksiêm mkă leh anăn ktuê dlăng klei ruă, tơdah mâo klei bi knăl amâo jăk brei hưn hŏng aê mdrao mdrao mgŭn, ñĕ kơ klei amâo jăk kơ êdei anăp.

Dŭm klei bi êdah mơ̆ng klei ruă hlăm klĭt dlô mâo lu, dleh dưi ksiêm dlăng. Anei jing sa klei ruă huĭ hyưt brei drei pral hmao thâo lehanăn ba dŏng mdrao hnưm, kyua anăn grăp čô brei thâo răng gang mkhư̆ klei ruă lehanăn pral thâo kral klei bi êdah mơ̆ng klei ruă anei. Čiăng thâo săng klă hĭn kơ klei ruă hlăm klĭt dlô, hmei mâo klei bi blŭ hrăm hŏng Aê mdrao Phạm Hồng Lâm, Khua Adŭ mdrao klei ruă tưp, Sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư:

- Ơ aê mdrao! Ya jing pô phŭn ba klei ruă klĭt dlô bi ênah? Lehanăn si jing klei huĭ hyưt mơ̆ng klei ruă anei?

-Aê mdrao Lâm: Klei ruă anei mâo jing kbiă hriê mơ̆ng kman lehanăn mta mmao. Lu jing mơ̆ng kman ƀơ̆ng hlăm aruăt klei mĭn đuĕ nao truh kơ kjham, tơdah amâo mâo mkă dlăng pral lehanăn amâo hmao mdrao truh kơ djiê mnuih. Boh nik hlăm wưng leh êgao mrâo ƀuh dua mta klei ruă hlăm klĭt dlô, năng mđing hĭn êdi jing klei ruă dlô kbiă hriê mơ̆ng klei ruă bi mtưp mơ̆ng klei ruă mơ̆ng ŭn, lehanăn klei ruă dlô kbiă hriê mơ̆ng kmuôt tlan. Dua mta ba klei ruă anei kơ dlô, kreh đuĕ nao kơ kjham sơăi, ngă dleh mdrao mgŭn. Kyua klei ruă anei đuĕ nao kơ klei ruă hlăm aruăt klei mĭn, tal êlâo bi êdah đĭ êngoh hlơr djŏ kman, lehanăn hrue mlan dôk mdrao jing sui. Dah pral êdi jing sa hrue kăm, dah lu hĭn jing dŭm mlan, lehanăn luič liê lu prăk kăk. Tôhmô mâo klei ruă hlăm dlô prăk mdrao đĭ truh 30 êklăk prăk. Boh nik hŏng dua mta klei ruă kơ dlông drei mrâo bi êdah leh, klei ruă mtưp mơ̆ng kman ŭn, kbiă hriê mơ̆ng klei ƀơ̆ng êrah ŭn mtah. Jing pô ba klei ruă huĭ hyưt snăk, kreh đuĕ nao kơ kjham. Tal dua jing klei ruă dlô kyua kmuôt tlan, klei ruă anei kreh mâo lu jing hlăm krĭng čư̆ čhiăng krĭng lăn dap kngư anei. Kyua klei hdĭp kƀah klei thâo bi mdoh, huă ƀơ̆ng, mnăm kreh yua lu mta mnơ̆ng mtah, mnơ̆ng ƀơ̆ng mtah, êa mnăm mtah, ƀơ̆ng tuôr abao amâo mâo ksă tŭk mkra amâo mâo doh ênưih snăk mâo klei ruă dlông mơ̆ng kmuôt tlan ngă, lehanăn klei ruă anei ară anei hlăk hlê đĭ lehanăn mdrao suăi.

-Ơ aê mdrao, hlăm dŭm boh sang êa drao mdrao kreh mdrao jêñ ƀuh jing ya mta klei ruă?

-Aê mdrao Lâm: Hlăm dua thŭn leh êgao. Lu jing kreh ƀuh klei ruă kbiă hriê mơ̆ng klei mtưp mơ̆ng ŭn, lehanăn klei ruă dlô kyua mtưp djŏ kmuôt tlan, klei ruă ngă kruôt aruăt êrah dlô, bi bŏk aruăt êrah dlô. Ƀiădah jih jang klei ruă anăn, tơdah pral ba kơ sang êa drao dưi mdrao jăk sơăi. Knŏng ƀ’ƀiă kyua đuĕ nao kjham leh tơl truh ti hnơ̆ng áp xe dlô leh amâodah truh kơ klei bi ênah klĭt dlô leh. Jing dleh yơh, mnuih ruă anăn lŏ ba kơ gưl nah dlông.

-Hŏng klei dleh, lehanăn huĭ hyưt hlăm klei ruă klĭt dlô truh klei bi ênah, si klei aê mdrao čiăng mtă mtăn kơ jih jang mnuih bi thâo răng hŏng klei ruă anei?

-Bác sĩ Lâm: Kâo mâo klei čiăng mtă jing, tơdah ƀuh klei bi knăl ruă kŏ, lehanăn đĭ êngoh, mâo dŭm klei bi knăl mdê hŏng yăng đar hlăm kŏ asei, snăn nao mbăng mtam kơ sang êa drao, kñăm mkră dlăng mdrao mgŭn bi pral. Tơdah lui hnui ênưih srăng đuĕ nao kjham, lehanăn djiê. Snăn lač kơ klei ruă dlô kyua kman, lehanăn kmuôt tlan ngă, amâodah hnơ̆ng êrah bi mlih hlăm dlô, ngă kơ dlô djŏ kman, ăt kbiă hriê mơ̆ng klei huă ƀơ̆ng amâo mâo doh. Snăn mtă kơ jih jang mnuih brei mâo klei thâo răng hlăm klei huă ƀơ̆ng, lehanăn mnăm. Mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng bi doh, mđĭ klei thâo răng kriê suaih pral drei pô, tơdah đing mâo klei ruă pral nao băng kơ sang êa drao mtam.   

Lač jăk kơ aê mdrao mâo mtă mtăn leh./.