Ruă prôč êbeh jing sa kdrêč hlăm êlan huă mnăm anak mnuih. Klei ruă prôč êbeh jing boh klei prôč êbeh bi bŏk kyua đuôm hlăm lam prôč truh kơ bi kđuč. Kman lar pral, ngă kơ prôč bŏk leh anăn mâo lu ênah. Tơdah amâo hmao ba ti anôk mdrao mgŭn čiăng mdrao, prôč êbeh srăng mčah.

Mnuih ruă Lại Văn Tưởng, 35 thŭn, ti să Dliê Ya, kdriêk Krông H Năng, čar Dak Lak mâo klei bi knăl ruă hlăm wăl msiăt, leh anăn ruă ti nah hnuă. Tal êlâo, hlăk mâo klei bi knăl ruă, gŏ sang ba leh ti anôk mdrao mgŭn ƀiădah amâo thâo ôh klei ruă prôč êbeh. Tơl ruă amâo mâo mdei, mnuih ruă dưi ba ti sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư, snăn aê mdrao lač ruă prôč êbeh brei bliah mtam. Ayŏng Lại Văn Tưởng brei thâo:

 “Kâo ruă ƀơ ƀiă, nao ti kdriêk Krông Năng ksiêm mkă snăn aê mdrao amâo thâo ôh klei ruă, aê mdrao lač dua tlâo hruê êdei tơdah lŏ ruă snăn lŏ jriê ksiêm mkă. Leh anăn kâo nao ti sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư ksiêm mkă  snăn lač hnơ̆ng men hlăm tiê đĭ, mâo mta prăi hlăm tiê, hnơ̆ng êrah đĭ leh anăn aê mdrao ka ƀuh ôh klei bi knăl kơ klei ruă prôč êbeh. Wĭt mnăm êa drao tlâo hruê êdei nao ti Buôn Hồ ksiêm mkă snăn aê mdrao lač ruă prôč êbeh leh anăn brei nao ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư bliah. Leh truh ti sang êa drao, mă rup, ksiêm mkă MR leh anăn aê mdrao khua anôk mdrao nao êmuh leh anăn gư̆ ti anôk prôč ruă snăn ruă anăn bliah. TRuh ară anei tlâo hruê leh snăn dưi ƀiă leh.”

Pô mkăn jing Nguyễn Văn Tiến, 43 thŭn ti ƀuôn hgŭm Tân Tiến, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt. Êlâo kơ dưi ba ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap kngư čiăng bliah klei ruă prôč êbeh snăn ñu ruă hlăm lu hruê, nao ksiêm mkă lu anôk ƀiădah kăn thâo mơh ruă prôč êbeh. Tơl hnơ̆ng ruă ktang hŭn, dưi ba ti sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư leh anăn phung aê mdrao lač mčah prôč êbeh brei bliah mtam. Ƀri mơh Tiến hmao dưi ba ti sang êa drao, klei bliah tŭ jing, tơdah êmưt, klei mčah prôč êbeh sui srăng ba boh jhat dleh đăo knăl, boh nik truh kơ djiê. Ayŏng Nguyễn Văn Tiến lač:

 “Ti sang kâo ruă mô̆ mdiăng nao dŏng mdrao, ksiêm mkă dua blư̆ leh anăn brei thâo amâo ruă prôč êbeh ôh, leh anăn ruă đei snăn mnăm dua asăr êa drao ăt ruă mơh. Leh anăn dưi ba ti Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư snăn aê mdrao lač prôč êbeh mčah leh anăn brei bliah mjêč. Leh mbliah snăn klei suaih pral kâo jăk leh, suaih hĭn”.

Hlue si aê mdrao Trần Thế Vinh, Anôk mdrao kơ lu mta, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư, mta phŭn klei ruă prôč êbeh kyua kpăk đuôm hlăm lam prôč, bŏk hlăm lam. Êngao anăn mta phŭn ngă kpăk lŏ jing kyua mnơ̆ng khăng, bi brŭ hlăm lam prôč. Klei bi knăl mơ̆ng klei ruă prôč êbeh jing lu jơr, hlue si wưng mphŭn mâo, ƀiădah mnuih ruă khăng ruă ti nah hnuă tian, ăt mâo đa đa ruă ti nah gŭ, wăl msiăt leh anăn kơh ruă ti nah hnuă tian. Ruă ƀrư̆ ktang. Amâo đei ruă lu blư̆ ôh, tơdah mâo ăt ruă amâo mdei. Ruă tian, amâo truh nao eh amâodah hơăi, buk tian leh anăn ruă tơdah gơ̆ tinăn. Klei ruă prôč êbeh mâo klei truh kjham msĕ si: mčah prôč, đoh hlăm lam tian, ngă ruă hlăm tian, jhat hlăm êrah… leh anăn truh kơ djiê tơdah amâo ksiêm mkă djŏ leh anăn hmao bliah. Aê mdrao Trần Thế Vinh brei thâo:

 “Kah knar sa hruê Anôk mdrao lu mta tŭ jum mdrao mgŭn leh anăn bliah kơ 5 čô ruă prôč êbeh, mâo hruê truh 10 čô. Klei ruă prôč êbeh jing klei ruă khăng mâo, klei bi knăl khăng ƀuh jing alah huă, êngoh hlơr, boh nik ruă nah hnuă tian snăn brei nai mtam ti anôk mdrao mgŭn giăm hĭn čiăng ksiêm mkă leh anăn ktuê dlăng”

Aê mdrao Trần Thế Vinh mtă klei ruă prôč êbeh jing kyua đuôm hlăm lam prôč êbeh, mnuih ruă amâo dưi čhuaih ôh klei ruă prôč êbeh hŏng klei ruă hlăm tian prôč, kyua mâo đa đa mnuih ruă mâo klei bi knăl mơ̆ng klei ruă prôč êbeh leh anăn nruă tian, ƀlĕ ô̆, mơ̆ng anăn lač pô mâo klei ruă hlăm êlan huă mnăm leh anăn blei êa drao mnăm, snăn huĭ snăk. Tơdah mâo klei bi knăl mơ̆ng klei ruă prôč êbeh, mnuih ruă nao ti anôk mdrao mgŭn ksiêm mkă čiăng ƀuh hnưm sưi hmao mdrao mgŭn.

Dŭm klei bi êdah ruă mơ̆ng klei ruă prôč êbeh mâo lu, kyua anăn dleh dưi thâo kral lehanăn bi mklă mơ̆ng tal êlâo mtam. Kyua anăn, mâo lu mnuih ruă mčah prôč lehanăn ba klei truh huĭ hyưt. Aê mdrao Trần Thế Vinh, Khua adŭ mdrao Ngoại tổng hợp, Sang êa drao prŏng krĭng Lăn dap kngư srăng ba mdah klei mtă răng hluê hŏng klei blŭ hrăm ti gŭ anei:

Ơ Aê mdrao, si ngă klei ruă prôč êbeh? Klei hmao ƀuh hnui leh anăn amâo mâo mdrao mgŭn hnưm klei ruă anei si srăng jing leh anăn si ngă hŭi hyưt?

 Aê mdrao Trần Thế Vinh: “Klei ruă prôč êbeh jing klei ruă mâo anôk kpĕ êka hlăm prôč khua leh anăn srăng mâo prôč êbeh. Lač kơ prôč êbeh ƀiă klă sĭt amâo mâo djŏ prôč êbeh ôh. Ñu ăt mâo đa đa bruă klam. Klei bi lik mnơ̆ng ƀơ̆ng amâo mâo nao hgŭm leh anăn đa đa bruă klam mkăn thơ̆ng kơ bruă dôk ksiêm duah. Bi hŏng klei ruă prôč êbeh jing klei ruă mjêč, jing prôč êbeh bok kđuč, tơdah drei amâo mao hmao ƀuh leh anăn mdrao mgŭn hnưm srăng mâo lu klei amâo mâo jăk. Kyua ti sang êa drao knhal tuč mâo đa đa phung bŏk kđuč phĭ mơ̆ng klei ruă prôč êbeh jing lu êdi. Lu phung hriê mdrao hnui, gưl mdrao nah gŭ ba hnui srăng ngă truh klei bŏk kđuč phĭ, prôč êbeh mčah ênah, ngă truh lu klei dleh dlan msĕ si: hruê mdrao sui, klei amâo mâo jăk leh mbriah, djŏ kman anôk mbriah, dăl prôč leh mbraih, đa đa klei amâo mâo jăk dăl prôč êdei dih jing lu êdi. Jih jang phung ruă prôč êbeh truh mčah ênah srăng ênưih truh kơ bŏk phĭ leh anăn mâo kman hlăm êrah, knhal tuč truh kơ djiê. Kyuanăn mnuih ruă čiăng dưi mkă dlăng, đăo knăl djŏ leh anăn mdrao djŏ hdră”.

-Sơnăn ơ Aê mdrao, si ngă phŭn agha ngă truh klei ruă prôč êbeh leh anăn si ngă kriê dlăng phung ruă mrâo mbriah?

Aê mdrao Trần Thế Vinh: “Hŏng klei ksiêm duah phŭn agha klei ruă anei, lu jing kyua boh tâo eh ngă bi dăl prôč êbeh. Đa đa ăt mâo mta phŭn mkăn. Kyuană, bruă gang mkhư̆ jing amâo mâo ôh, knŏng srăng nao mkă dlăng tơdah mâo dŭm klei bi knăl. Bi kơ bruă kriê dlăng mnuih mrâo mbriah, tơdah phung nao ti sang êa drao hnưm, leh mbriah, boh sĭt phung ruă ăt jăk găl êdi. Leh sa hruê, pô ruă dưi dôk gŭ leh anăn kpư̆ asei mlei, dưi huă ƀơ̆ng msĕ hŏng yăng đar, mlih mnal guôn, yua êa drao grăp hruê mơ̆ng 3 - 5 hruê dưi wĭt kơ sang yơh. Bi kơ klei huă ƀơ̆ng, mnuih ruă srăng ƀơ̆ng djăp mta jăk kơ asei mlei, bi doh asei mlei, bi doh anôk mbriah čiăng amâo mâo kman, mlih mnal guôm ăt bi doh. Bi hŏng bruă mđĭ klei suaih pral, hlăm hruê kăm tal êlâo amâo dưi mjuăt asei mlei. Leh jih klei bi knăl ruă kơh mnuih ruă dưi ngă dŭm klei kpư̆ mgei jĕ jĕ čiăng mjuăt asei mlei pô, amâo mâo duah kăm lu ôh”.

Ơ Aê mdrao, klei ruă prôč êbeh hlăm hđeh leh anăn mnuih prŏng mâo mơ̆ klei mdê hĕ?

Aê mdrao Trần Thế Vinh: “Klei hŭi hyưt mâo klei ruă prôč êbeh hlăm grăp čô ñu msĕ sơăi, mơ̆ng phung hđeh mrâo k’kiêng truh kơ phung mduôn. Klei mdê plah wah klei ruă prôč êbeh mơ̆ng phung hđeh điêt leh anăn phung prŏng jing phung prŏng thâo kral klei msĕ leh anăn klei suaih pral pô leh anăn čŏng nao mkă dlăng. Bi hŏng phung hđeh, boh nik jing phung hđeh điêt, klei bi knăl mơ̆ng klei ruă prôč êbeh jing ruă tian, mâo hđeh hia pŭk, mâo hđeh ruă tian, phung amĭ srăng ba hđeh nao mkă dlăng hnưm, amâo mâo čŏng dual blei êa drao mnăm. Klei mdrao mgŭn amâo mâo klei mdê ôh, knŏng dleh hĭn hlăm klei hmao ƀuh kyua hđeh ka thâo săng. Jăk hĭn tơdah ƀuh hđeh mâo klei amâo mâo jăk hlăm prôč tian, hia pŭk, huă ƀiă, lui huă, mâo klei êngoh drei srăng mđing yơh”.

Lač jăk kơ ih lu!