Mơ̆ng hdră tlŏ mgang pŏk mlar, hđeh dưi tlŏ vaccin dưi mdrơ̆ng hŏng lu klei ruă huĭ hyưt arưp kơ klei hdĭp mda, đru hđeh suaih pral, amâo ruă duam ôh, bi hrŏ prăk bi liê kriê dlăng mdrao mgŭn, bi hrŏ hruê mmông leh anăn ai tiê mơ̆ng gŏ sang, boh nik phung mniê amâo kriê dlăng ôh hđeh mâo klei ruă ăy msĕ mơh klei êwiên êwu amâo thâo ngă bruă hlăm grăp gŏ sang.

Hlăm wưng leh êgao, čar Daklak mâo hdră mkŏ mjing bruă tlŏ mgang pŏk mlar, lehanăn mâo ba wĭt leh dŭm klei tŭ dưn jăk, mâo leh dŭm klei ruă dưi bi hrŏ klei ruă tưp. Siămdah, kyua hmăi amâo mâo jăk mơ̆ng klei ruă tưp COVID-19, Lu mnuih ară anei amâo lŏ nao atăt ôh anak aneh pô tlŏ mgang, ênưih ngă kơ dŭm mta klei ruă msĕ si sruê, čuh kô̆ kŏng đŏk, mtuk ƀhiêt... lŏ bluh đĭ. Ti anăp klei anăn, dhar bruă mdrao mgŭn mâo leh klei bi hgŭm ngă lu hdră hĭn čiăng kơ mnuih ƀuôn sang mâo klei thâo săng atăt anak pô nao tlŏ mgang bi ênŭm.

Jing să krĭng III hlăm kdriêk Buôn Đon hŏng 3.307 gŏ sang, 13.649 čô mnuih, hlăm anăn mnuih djuê ƀiă truh êbeh 44,9%, klei hdĭp mda mnuih ƀuôn sang dôk tuôm hŏng lu klei dleh dlan, ƀiădah hlăm wưng êgao, sang êa drao să Tân Hòa mâo nanao klei gĭr ngă jăk bruă tlŏ mgang pŏk mlar kơ phung hđeh hlăm să. Thâo săng klei yuôm bhăn mơ̆ng klei tlŏ mgang, snăn 7h30’ aguah hrue 15 hlăm grăp mlan, ti sang êa drao să mnuih ƀuôn sang ba yơh anak pô dăp pruĕ bi nao tlŏ mgang. Amai Hoàng Thị Kim Thoa (dôk ti alŭ mrô 1, să Tân Hòa, kdriêk Buôn Đon, čar Daklak), lač:

Anak kâo thŭn anei bŏ 5 thŭn lehanăn truh hrue hrie tlŏ mgang klei ruă čuh kô̆ kŏng đŏk. Kâo ƀuh klei hriê tlŏ mgang jing yuôm bhăn hŏng klei suaih pral phung hđeh, kyuanăn leh mâo sang êa drao să mtă mtăn, kâo ba anak hriê tlŏ mgang mtam. Khădah anei jing aruăt tlŏ lŏ mñă, kâo ƀuh klei tlŏ mgang jing yuôm bhăn snăk, lehanăn hlăk wưng tlŏ êlâo sui lui amâo lŏ hriê tlŏ snăn ai tiê klei ktang bi kdơ̆ng hŏng klei ruă êdu mơh, klei tŭ dưn mơ̆ng vaccine răng mgang hrŏ leh yơh kyua anăn mơ̆ng aruăt lŏ mñă anei jing kñăm lŏ mđĭ ai ktang dưi bi kdơ̆ng hŏng klei ruă kơ anak pô.

  Čiăng dưi mâo klei suaih pral kơ phung hđeh, êlâo kơ tlŏ mgang, phung nai êa drao sang êa drao să mkă dlăng hnơ̆ng suaih pral phung hđeh, čiăng bi êđăp ênang êjai tlŏ mgang. Leh tlŏ snăn lŏ dôk bhiâo ti sang êa drao hlăm brô 30’, tơdah dlăng amâo mâo ƀuh klei dih anei ôh, snăn brei wĭt kơ sang, lehanăn lŏ kăp ksiêm dlăng.  Ngă jăk djŏ hŏng klei aê mdrao mta mtăn êlâo kơ tlŏ mgang, lehanăn kăp lŏ ksiêm leh tlŏ mgang snăn hlăm lu thŭn hŏng anei leh sang êa drao să anei amâo mâo klei soh čhuai ôh hlăm bruă tlŏ mgang kơ phung hđeh, hnơ̆ng ênoh hdeh mâo tlŏ mgang vaccine mâo leh klei tŭ dưn jăk. Thŭn 2022, ênoh mâo tlŏ mgang klei ruă srue – Rubella, klei ruă mđuič dlô mâo tlŏ truh 3 aruăt jing êbeh 90%; hnơ̆ng ênoh mâo tlŏ mgang djăp ênŭm truh 74,5%; hnơ̆ng ênoh mâo tlŏ DPT truh 58,9% lehanăn ênoh mâo tlŏ UV2+ djăp 85%. Aê mdrao Phan Thị Tuyết – khua sang êa drao să Tân Hòa, kdriêk Buôn Đon, brei thâo:

Hŏng boh klei ară anei, leh jih jang klei lŏ wĭt msĕ si aguah tlam, amâo lŏ hyưt ôh kơ klei ruă tưp, phung amĭ lŏ atăt ba anak pô nao tlŏ mgang. Mbĭt hŏng anăn, sang êa drao lŏ kđiăm hĭn hlăm bruă hâo hưn mtô mblang mơ̆ng dŭm hdră mđung asăp să. Dŭm mlan êlâo kơ klei tlŏ mgang sa hrue, sang êa drao mkŏ mjing klei bi kƀĭn phung nai êa drao ƀuôn nao truh hlăm grăp boh sang mâo hđeh điêt brei nao tlŏ mgang. Êngao kjơ anăn, sang êa drao lŏ mkŏ hŏng hla pŏk    Viettel, bi mtă kơ hrue nao tlŏ mgang čiăng kơ amĭ ama hđeh hdơr ba anak pô tlŏ mgang djŏ hŏng hrue kčah.

Boh sĭt brei ƀuh, hlăm dŭm thŭn kơ anei, hdră tlŏ mgang pŏk mlar Tân Hòa lehanăn hlăm kdriêk Buôn Đôn mâo ngă leh hŏng klei tŭ dưn. Kyua mâo hdră tlŏ mgang pŏ kmlar anei mơh phung hđeh mâo gang mkhư̆ leh jăk dŭm mta klei ruă tưp msĕ si: Klei ruă êwiên êwu, mtŭk ƀhiêt, bi hrut aruăt ariêng, ruă tian eh... ƀuh ênoh mâo klei ruă tưp hrŏ hlăm grăp thŭn, klei suaih pral phung hđeh, lehanăn mnuih ƀuôn sang hlăm kdriêk mâo leh klei bi mlih jăk. Aê mdrao Đoàn Quốc Đỉnh – Khua anôk bruă mdrao mgŭn kdriêk Buôn Đôn, brei thâo:

Kyua klei dleh dlan tuôm hŏng lu klei dleh dlan kbiă hriê mơ̆ng klei ruă tưp, mâo dŭm mta vaccine kƀah, ngă kơ klei tlŏ mgang kơ phung hđeh amâo mâo djăp ôh, hlăm hdră tlŏ mgang pŏk mlar.Čiăng rơ̆ng mâo tlŏ mgang djăp ênŭm kơ phung hđeh hlăm thŭn 2023, Anôk bruă mkŏ mjing hdră tlŏ mgang  hŏng klei klă, hlăm anăn mđin hĭn êdi kơ phung hđeh tlŏ mgang ka djăp ênŭm kbiă hriê mơ̆ng klei amâo lŏ djăp vaccine. Kơ mnuih ngă bruă, jih jang bruă pioh kơ klei tlŏ mgang mâo mprăp leh djăp, rơ̆ng kơ jih jang djăp sang êa drao să mâo tlŏ mgang djăp ênŭm.

Tui si klei hâo mdah mơ̆ng anôk bruă kiă kriê klei ruă čar, mơ̆ng leh hlue ngă hdră tlŏ mgang pŏk mlar, hdră anei mâo leh klei tŭ dưn hlăm bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp msĕ si klei ruă srue; êwiên êwu, buôr čuh kô̆ kŏng đŏk... Bruă anei mâo ngă leh hŏng klei kjăp ênŭm 100% boh să, ƀuôn hgŭm đru mguôp bi hrŏ leh klei ruă tưp, leh mâo djăp vaccine gang mkhư̆, bi hrŏ ênoh bi liê hlăm bruă mdrao mgŭn. Mjing klei găl kơ mnuih ƀuôn sang mâo tlŏ mgang hŏng klei djăp ênŭm, lehanăn êđăp ênang, lehanăn jăk. Anôk bruă kiă kriê klei ruă čar kăp mđing hmư̆ nanao kơ klei tlŏ mgang, mkŏ mjing adŭ mjuăt bi hriăm kơ nai mdrao bruă tlŏ mgang pŏk mlar, kơ klei bhiăn ba yua vaccine hlăm bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp, bi hrŏ klei amâo mâo jăk leh tlŏ mgang, bruă mkŏ mjing lehanăn kiă kriê klei djă yua vaccin êjai hlăm bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp, mđĭ hĭn bruă hâo hưn mjuăt bi hriăm kơ dŭm klei tŭ dưn mơ̆ng klei tlŏ mgang, lehanăn ya mta klei amâo mâo jăk truh huĭdah mâo leh tlŏ mgang, čiăng kơ mnuih ƀuôn sang hơĭt ai tiê, đăo knang kơ bruă tlŏ mgang, gĭt gai dŭm anôk bruă mdrao mgŭn dŭm kdriêk, wăl krah, ngă djŏ hdră mtrŭn kơ bruă tlŏ mgang, boh nik kơ klei hrŏng ruah, kơ klei kăp kčĕ kơ amĭ ama hđeh kăp ksiêm leh tlŏ mgang kơ anak pô... lehanăn mprăp djăp ênŭm hip kriê pioh, mnơ̆ng dưm vaccine djŏ hŏng ênoh čuăn, mâo nanao klei ksiêm dlăng dŭm bruă mkŏ mjing klei tlŏ mgang, ngă tŭ mă, mkŏ mjing bruă mkăp, bi mbha ênoh vaccine rơ̆ng bi mâo klei êđăp ênang, djăp ênŭm lehanăn tŭ dưn.

Tlŏ mgang bi djăp ênŭm, djŏ wưng kčah jing hdră jăk hĭn pioh dưi mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp amâo mâo jăk hŏng phung hđeh, lehanăn klei tŭ dưn kơ phung hđeh. Êpul hgŭm bruă mdrao mgŭn tar rŏng lăn mtă leh kơ gŏ sang mâo hđeh điêt bi nao tlŏ mgang kơ hđeh bi djŏ wưng kčah tui si hdră tlŏ mgang pŏk mlar, amâo mâo guôn ôh vaccine bi tĭng prăk, ngă amâo lŏ nao tlŏ mgang êgao hĕ hrue kčah tlŏ mgang kơ hđeh, ngă truh kơ klei huĭ hyưt amâo mâo jăk hŏng phung hđeh .Jih jang vaccine jing êđăp ênang msĕ sơăi.Jih jang phung amĭ ama čiăng sơăi kơ anak aneh pô mâo klei suaih pral, snăn bi ba tlŏ mgang bi djăp ênŭm, djŏ wưng kčah hŏng jih jang vaccine dôk hlăm hdră tlŏ mgang pŏk mlar, lehanăn wăt vaccine amâo mâo dôk hlăm hdră mkŏ mjing ôh. klei tlŏ mgang jing yuôm bhăn snăk, anăn jing klei tŭ dưn, jing bruă klam mơ̆ng grăp čô mnuih hŏng yang ƀuôn pô./.

Vaccin leh anăn hdră tlŏ mgang jing hdră gang mkhư̆ tŭ dưn hĭn čiăng bi hrŏ ênoh mâo klei ruă leh anăn ênoh hđeh djiê kyua klei ruă tưp boh nik hŏng phung hđeh. Čiăng thâo săng hĭn kơ hnơ̆ng yuôm bhăn bruă tlŏ vaccin kơ phung hđeh, êpul čih klei mrâo mâo klei bi blŭ hrăm hŏng aê mdrao Lê Phúc- K’iăng Khua Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă čiăng thâo săng hĭn kơ bruă anei.

-Akâo kơ aê mdrao brei thâo si ngă bruă klam yuôm bhăn mơ̆ng bruă tlŏ mgang pŏk phai hlăm bruă răng mgang klei suaih pral phung hđeh?

Aê mdrao Phúc: Hdră tlŏ mgang pŏk phai dưi hluê ngă mơ̆ng sui dưi đru kơ bruă răng mgang klei suaih pral phung hđeh. Klă sĭt bruă tlŏ mgang jing jăk kơ phung hđeh kyua dưi mkŏ mjing ai bi kdơ̆ng đru kơ asei mlei dưi bi kdŏng hŏng dŭm mta klei ruă mâo leh vaccine gang mkhư̆. Kyuanăn, bruă tlŏ mgang kơ phung hđeh jing jăk êdi hlăm bruă răng mgang klei suaih pral kơ phung hđeh. Tơdah drei amâo mâo tlŏ mgang vaccine blĕ sruê, leh 9 mlan klei bi kdơ̆ng hlăm asei mlei phung hđeh hŏng klei ruă blĕ sruê srăng hrŏ, êjai djŏ kman hđeh srăng mâo klei ruă. Bi klei ruă blĕ sruê mâo hnơ̆ng bi mtưp lu êdi, klei arưp aram mơ̆ng klei ruă anei ăt lu sơnăk. Amâodah dŭm mta vaccine mkăm msĕ si buôr čuh kô̆ ƀăng đŏk, mtŭk hdrak, klei ruă bi hrut…ăt msĕ sơnăn mơh. Tơdah tlŏ mgang ênŭm leh anăn djŏ hruê, hlăm asei mlei hđeh srăng mâo ai bi kdơ̆ng leh anăn amâo mâo djŏ klei ruă ôh.

-Ară anei hlăm hdră tlŏ mgang pŏk phai ya mta vaccine srăng dưi tlŏ mgang ơ aê mdrao?

Aê mdrao Phúc: Bi hŏng phung hđeh ti gŭ 12 mlan, hđeh srăng dưi tlŏ mgang ênŭm hluê si hdră tlŏ mgang pŏk phai ară anei jing 8 aruăt. Tal 3 anak ĭ srăng dưi tlŏ mgang vaccine Viêm gan B. Leh kơnăn, hlăm wan sa mlan leh k’kiêng, hđeh srăng dưi tlŏ mgang vaccine gang mkhư̆ klei ruă hnak. Hđeh mơ̆ng 2 mlan, 3 mlan leh anăn 4 mlan ti grăo mlan srăng dưl tlŏ mgang aruăt 5 hlăm 1. Leh hđeh mâo 5 mlan srăng dưi tlŏ mgang vaccine klei ruă êwiên. Leh 9 mlan srăng dưi tlŏ mgang vaccine sruê. Leh hđeh mâo 12 mlan srăng tlŏ mgang vaccine ruă dlô, aruăt tal 2 srăng dưi tlŏ sui hŏng aruăt tal 1 mơ̆ng 7 -10 hruê leh anăn aruăt tal 3 srăng dưi tlŏ mgang leh 1 thŭn tlŏ aruăt tal 1. Hlăm mlan tal 2,3,4 êngao kơ tlŏ mgang vaccine 5 hlăm 1 hđeh srăng lŏ dưi mnăm thiăm vaccine klei ruă êwiên. Tơdah tlŏ mgang ênŭm kơ hđeh, hlăm wang 12 mlan srăng tlŏ mgang 8 aruăt leh anăn mnăm 3 blư̆ vaccine klei ruă êwiên. Êngao kơnăn, dŭm aruăt lŏ mñă êjai hđeh mơ̆ng 18 – 24 mlan, srăng lŏ tlŏ mñă dŭm aruăt vaccine buôr čuh kô̆ ƀăng đŏk, mtŭk kdrăk, klei ruă bi hrut leh anăn sruê - rubella.

­-Ară anei mâo lu phung amĭ ama bi lač dŭm aruăt tlŏ mgang lŏ mñă amâo yuôm bhăn ôh, kyuanăn amâo brei anak nao tlŏ mgang, si ih mĭn kơ klei anei ơ aê mdrao?

Aê mdrao Phúc: Boh tŭ dưn mơ̆ng vaccine hlăm hdră tlŏ mgang pŏk phai jing tlŏ ênŭm dŭm aruăt leh anăn lŏ ngă jăk bruă tlŏ mgang aruăt lŏ mñă. Aruăt tlŏ mgang lŏ mñă mâo bruă klam yuôm bhăn, tơdah drei amâo mâo tlŏ aruăt lŏ mñă, khădah hlăm asei mlei phung hđeh mâo leh ai bi kdơ̆ng hlăm asei mlei, ƀiădah ai bi kdơ̆ng anăn ƀrư̆ hruê ƀrư̆ hrŏ. Bruă lŏ tlŏ mgang aruăt lŏ mñă srăng đru kơ asei mlei lŏ mâo ai bi kdơ̆ng čiăng mđĭ hĭn klei răng mgang hlăm asei mlei. Kyuanăn bruă tlŏ mgang dŭm aruăt lŏ mñă jing yuôm bhăn êdi. Hmei mtă kơ phung amĭ ama srăng tlŏ mgang ênŭm dŭm aruăt lŏ mñă kơ phung hđeh.

-Si ngă boh jhat srăng mâo tơdah amâo mâo tlŏ mgang vaccine kơ hđeh ơ aê mdrao?

-Aê mdrao Phúc: Mâo lu klei hâo hưn ngă kơ phung amĭ rŭng răng leh anăn bi kdơ̆ng hŏng bruă tlŏ mgang. Klă sĭt, hlăm dŭm thŭn êgao, Hdră tlŏ mgang pŏk phai hmăi leh hlăm klei mĭn, klei hriăm, jing leh klei mưng ba anak nao tlŏ mgang. Djŏ sĭt hlăm wưng êgao, boh nik hlăm wưng klei ruă tưp Covid-19 bluh đĭ, mâo lu klei hưn soh čhuai kơ vaccine Covid-19 kyuanăn mâo lu phung amĭ ama huĭ hyưt, hmư̆ ka săng, ƀăng ka bĭt, amâo mâo ba anak nao tlŏ mgang. Hmei mâo klei mtă bruă tlŏ mgang vaccine jing hdră êlan jăk hĭn čiăng răng mgang phung hđeh. Kyuanăn drei srăng jhŏng ba anak nao tlŏ mgang ênŭm leh anăn djŏ hruê mmông. Tơdah amâo mâo tlŏ mgang vaccine, asei mlei amâo srăng mâo ai bi kdơ̆ng hŏng klei ruă anăn. Êjai amâo mâo ai bi kdơ̆ng, hđeh ênưih mâo klei ruă, klei ruă kjham leh anăn truh kơ klei djiê. Amâo đa đa phung amĭ kyua kpăk hŏng bruă knuă amâo mâo nao tlŏ mgang djŏ hruê kơ anak ăt srăng bi tuôm hŏng phung nao êa drao leh anăn tlŏ mgang kơ anak.

Lač jăk kơ ih lu!