Hlue si klei ksiêm yap mơ̆ng Êpul hgŭm bruă dlông rŏng lăn (WHO), ênoh ƀroh klang kơŭt mâo hlăm brô 20% ênoh mnuih ƀuôn sang. Ti Mi, ti gưl thŭn êbeh 55, ênoh mrô anei đĭ truh 80%. Ti Việt Nam, ka ksiêm yap djăp ênŭm, ênoh anei hlăm phung êbeh 40 thŭn mâo êbeh 23% leh anăn hlăk ƀrư̆ đĭ pral. Klei ruă ƀroh klang kơŭt amâo djŏ jing klei ruă arưp aram mtam kơ klei hdĭp mnuih ruă ôh. Khădah snăn, klei ruă hmăi lu kơ hnơ̆ng hdĭp mnuih ruă. Tơdah mâo klei ruă ƀroh kơŭt, mnuih ruă srăng găn lu wưng, khăng tlă anăp hŏng klei ruă amâo thâo hlao, dleh dlan hlăm klei hdĭp grăp hruê leh anăn klei mă bruă kyua bruă kpư̆ mgei toh hroh kjham. Êngao anăn, mnuih ruă ăt khăng ƀuh êgah êmăn, rŭng răng, pĭt amâo jăk, ruă hlăm ai tiê klei mĭn. Klei ruă ƀroh klang kơŭt tơdah dưi ksiêm mkă leh anăn mdrao hnưm srăng bi êmưt klei ruă đĭ kyar, bi hrŏ klei ruă, mđĭ klei hdĭp aguah tlam. Hŏng grăp čô ƀroh klang kơŭt, phung aê mdrao ksiêm mkă leh anăn wĭt lač kơ hdră msir mgaih čiăng ba klei tŭ dưn lu hĭn kơ mnuih ruă. Klei yuôm bhăn hĭn jing brei nao ksiêm mkă čiăng dưi mdrao klei ruă ƀroh klang kơŭt pral leh anăn mkhư̆ jih hnơ̆ng klei truh kjham.

Êlâo dih čiăng dưi mdrao dŭm klei ruă hlăm klang kleh, mnuih ruă khăng nao ti anôk mkăn ƀiădah ară anei, Sang êa drao prŏng wăl krah Ƀuôn Hồ pŏk ngă, ba ngă bruă adŭ ksiêm mkă đru thâo ƀuh hnưm leh anăn hmao mdrao kơ phung mâo klei ruă ƀroh klang kơŭt hŏng hdră tlŏ hlăm klang, đru gang mkhư̆ klei jhat kyua klei ruă anei ngă. Lại Tất Hoàn (60 thŭn, ti ƀuôn hgŭm An Lạc, wăl krah Ƀuôn Hồ khăng ruă mơ̆ng kơŭt truu kơ plat jơ̆ng anăn bruă êrô êbat dleh dlan, ñu bi mklă nao ti Sang êa drao prŏng wăl krah Ƀuôn Hồ čiăng ksiêm mkă. Hoàn lač:

Hlăm wưng giăm anei, kơŭt kâo khăng ruă snăk, boh nik hlăm hruê bi mlih yan. Leh ksiêm mkă phung aê mdrao lač phung ruă klang kơŭt hnuă brei tlŏ hlăm lam klang. Leh mdrao mgŭn, dưi ƀiă ruă, dưi êrô êbat. Kâo mơak snăk kyua mâo hdră mrâo mdrao klei ruă. Kâo mni lač jăk kơ aê mdrao lu.

Msĕ snăn mơh, Trịnh Thị Mẫn (52 thŭn, ti să Ea Siên, wăl krah Ƀuôn Hồ) nao đih mdrao hlăm boh klei ruă ti dua klang kơŭt, amâo dưi bi kpă jơ̆ng, kgŭ dơ̆ng dleh dlan, grăp blư̆ êbat lŏ mâo ênai hlăm klang. Dưi thâo ñu ruă leh jih 2 nah kơŭt mơ̆ng lu thŭn leh, leh anăn mdrao ti lu anôk ƀiădah klei ruă knŏng hrŏ sa wưng leh anăn lŏ ruă. Mẫn brei thâo:

Kâo ruă đei anăn brei anak atăt nao ksiêm mkă ti sang êa drao Buôn hồ, leh anăn dưi đăo mâo klei ruă ƀroh kơŭt 2 nah wưng 3 leh anăn mâo phung aê mdrao brei nao đih mdrao hŏng êa drao mkhư̆ ƀroh, bi hrŏ ruă leh anăn tlŏ hlăm kam klang dua nah kơŭt. Leh tlŏ 3 hruê, kâo ƀuh klei ruă dưi ƀiă, êbat ênưih mơh leh anăn hdjul leh.

 Hlăm kơŭt pô khăng mâo sa hnơ̆ng êa êbhơr, (mâo lu mta a xít Hyaluronic) hŏng hnơ̆ng mơ̆ng 1-4 mg/ml, đru bi êbhơr klang tŭt, mgang hlăm klang, đru kơ bruă êrô êbat ênưih leh anăn amâo ruă. Khădah snăn, tơdah kơŭt ƀroh, hnơ̆ng êa êbhơr anei hrŏ kjham leh anăn amâo dưi kơrŭ wĭt ôh ba klei amâo dưi mgang, ngă kơ mnuih ruă suăi leh anăn dleh êrô êbat. Klei ruă anei tơdah amâo mdrao hnưm srăng ngă hrŏ, amâo dưi êrô êbat ôh, ngă êwiên jih klei hdĭp, hmăi lu kơ klei hdĭp mda mnuih ruă. Ară anei, hdră tlŏ hlăm lam klang dưi dlăng jing hdră mdrao tŭ dưn, êđăp ênang hlăm jih jang mnuih ruă ba klei čang hmăng kơ phung mâo klei ruă hlăm tŭt klang, boh nik tŭt klang kơŭt. Ti sang êa drao wăl krah Ƀuôn Hồ, hdră tlŏ hlăm tŭt klang mdrao klei ruă tŭt klang kơŭt mjing leh klei mdrao jăk hĭn kơ mnuih ruă. Pŏk ngă hdră anei, sang êa drao mprăp leh klei găl kơ mnuih mă bruă, kdrăp mnơ̆ng mdrao mgŭn čiăng ngă djŏ klei čiăng ksiêm mkă mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Aê mdrao chuyên khoa II Đỗ Xuân Lộc –  Khua sang êa drao prŏng wăl krah Ƀuôn Hồ brei thâo:

 Leh mâo Knơ̆ng bruă tŭ ư, Sang êa drao pŏk ngă hdră mnêč tlŏ hlăm lam klang čiăng mdrao klei ruă ƀroh tŭt klang kơŭt. Wăt tơdah mrâo pŏk ngă mơ̆ng akŏ thŭn 2023 truh ară anei, mâo leh giăm 2 êtuh gưl čô dưi ba yua hdră tlŏ hlăm tŭt klang čiăng mdrao klei ruă anei, phung ruă tlŏ ti 1 nah tŭt klang, mâo mnuih ruă tlŏ jih 2 tŭt klang.  Tlŏ hlăm lam klan jing sa hlăm dŭm hdră mdrao klei ruă ƀroh tŭt klang hŏng klei tlŏ êa êbhơr (axít Hyaluronic) kñăm mđĭ hnơ̆ng êbhơr kơ tŭt klang, tal dua jing mkhư̆ mta bi hrŏ hnơ̆ng kjăp tŭt klang ăt msĕ mơh mđĭ hnơ̆ng êbhơr kơ kơŭt čiăng mdrao klei ruă.

 Mnuih ruă dưi brei yua hdră tlŏ hlăm tŭt klang hŏng phung ƀroh klang kơŭt ti hnơ̆ng man dưn truh kjham, yua tơdah phung ruă yua leh hdră mdrao mgŭn mkăn ƀiădag ka jăk msĕ si êa drao bi hrŏ ruă, mkhư̆ ƀroh… mnuih ruă arăng brei bliah bi mlih klang ƀiădah ka dưi bliah.

Klei jăk mơ̆ng hdră anei jing êđăp ênang, ƀiă mnuih ruă ba klei amâo jăk ti năn mtam, ruă ti anôk tlŏ, ruă tŭt klang, ruă hlăm jơ̆ng kngan leh anăn êmăn êmiêk. Klei anei srăng luč pral leh 2-3 hruê leh anăn knŏng mâo hlăm gưl tlŏ tal êlâo. Mâo klei dưi bi hrŏ jăk, tŭ dưn sui, truh 6 mlan. Grăp blư̆ sa hnơ̆ng mdrao hlue hdră anei srăng sui truh 5 hruê kăm leh anăn tlŏ 1 blư̆/hrue kăm. Leh tlŏ hlăm klang snăn hlăm brô 3 hruê kăm mnuih ruă srăng ƀuh êđăp.

 Bruă pŏk ngă hdră mnêč tlŏ hlăm klang ti Sang êa drao prŏng wăl krah Ƀuôn Hồ đru kơ mnuih ruă ti anôk dlông hĭn, bi hrŏ hnơ̆ng bi liê mdrao mgŭn kơ gŏ sang, ăt msĕ mơh kruăk klei đĭ kyar hlăm bruă ksiêm mkă, mdrao mgŭn ti sang êa drao. Hlăm wưng kơ anăp, Sang êa drao prŏng wăl krah Ƀuôn Hồ srăng lŏ dơ̆ng bi liê mđĭ kdrăp mnơ̆ng, kdrăp mrâo mrang. Mkŏ mjing êpul aê mdrao mâo klei thâo čiăng ba nao lu hdră mrâo. Mbĭt anăn, mlih mrâo knuih ngă bruă mơ̆ng phung knuă druh mđing klei mnuih ƀuôn sang ư ai.

Klei ruă ƀroh klang kơŭt jing klei ruă amâo mâo thâo hlao, mâo hnơ̆ng lu hlăm dŭm mta klei ruă klang kleh, ngă truh klei ruă sui, toh hroh leh anăn luč êrô êbat. Klei ruă anei tơdah dưn hmao ƀuh leh anăn mdrao mgŭn hnưm srăng dưi bi êmưt klei ruă nao kơ kjham, bi hrŏ klei ruă, đru bi hơĭt hnơ̆ng tŭ jăk klei hdĭp. Aê mdrao Đỗ Xuân Lộc- khua kiă kriê Sang êa drao wăl krah Ƀuôn Hồ, čar Dak Lak srăng kah mbha kơ dŭm hdră êlan gang mkhư̆ leh anăn mdrao klei ruă ƀroh klang kơŭt hlăm klei blŭ hrăm leh anei:

- Ơ aê mdrao, akâo kơ ih brei thâo si klei bi knăl mơ̆ng klei ruă ƀroh klang kơŭt?

Aê mdrao Đỗ Xuân Lộc: Klei ruă ƀroh klang kơŭt, klei bi knăl tal êlâo jing đĭ ruă snăk, drei ênưih ƀuh êjai mnuih ruă êbat. Mnuih ruă êrô êbat bŏ hŏng klei dleh dlan, êdah hĭn êdi jing đĭ êñan, djĕ tư̆ sa boh, sa boh. Hlăm klei nao mkă dlăng mdrao mgŭn, ya mta klei bi knăl kơ klei ruă ƀroh klang kơŭt: Mâo ênai ƀrŭk ƀrăk êjai êbat hlăm kơŭt, tơdah mă rup X quang kơŭt kpă, mdjiêo snăn hlăm klei mkă dlăng tui si hnơ̆ng bi mbha mâo 4 gưl, gưl 1 lehanăn 2 jing mâo klei bi knăl klang bi êruê ti boh kơŭt. Leh kơ anăn đuĕ nao kơ kjham hĭn, jing bi êka gŭ klang êun, dah kjham hĭn mơh jing jing bi kpĭ anôk mkŏ klang ngă bi mlih jih hnơ̆ng boh kpă klang. Dah đuĕ nao kơ kjham hĭn jing ngă bi mlih hlăm lam, thâodah kơ êngao mtam, klei ngă truh kơ bi mlih snăn mnuih ruă êbat kik kak anăn jing klei ruă kjham leh êdi.

-Akâo kơ aê mdrao lŏ brei thâo mơ̆ng mâo mta klei ruă ƀroh klang kơŭt?

Aê mdrao Đỗ Xuân Lộc: Kbiă hriê mơ̆ng dua mta phŭn truh kơ klei ruă ƀroh klang kơŭt: Tal êlâo jing thŭn leh đĭ khua, tal dua lĕ hŏng phung mniê leh jih thŭn ƀă kkiêng anak, hokmon leh êdu snăn kčŭn klang đuĕ nao kơ ƀroh mơh hŏng klei pral snăk, boh nik hŏng mnuih êmŏng đei, boh ktrŏ knăng amâo mâo bi kna hlăm asei mlei, boh ktrŏ asei ksŭn ti klang êun lu hĭn, ênưih snăk đuĕ nao kơ klei ruă ƀroh klang kơŭt, bi tơdah tuôm hŏng klei lĕ buh, mâo hĕ klei êka tu kơŭt, thâodah kđang mčah klang kơŭt, kbiă êa mơ̆ng kơŭt, lehanăn nanao snăn sui hlao truh kơ klei ruă ƀroh klang kơŭt.

- Ơ aê mdrao akâo kơ ih brei thâo si srăng mdrao klei ruă ƀroh klang kơŭt? Bi tơdah leh mdrao, mnuih ruă brei lŏ mđing kơ ya mta klei Ơ aê drao?

Aê mdrao Đỗ Xuân Lộc: Tui hlue si mnuih mdê mdê, leh tlŏ êa drao mdrao, mâo đa đa êa drao bi lưh ruă lehanăn lŏ mđĭ ai ktang kơ asei mlei lŏ mjing êa êbhơr kơ kơŭt, ngă bi hrŏ mơh klei đuĕ nao kơ ƀroh klang ktang hĭn. Hŏng phung êgao kơ 45 thŭn kơ dlông boh nik êgao kơ 60 thŭn pătdah jih jang mnuih mâo sơăi klei ruă anei, siămdah êdu amâodah ktang tui si jar klei jing mdê bi mnuih, ai dưi tŭ mơ̆ng mdê bi mnuih, tơdah mâo klei bi êgah nao mkă dlăng ƀuh sơăi klei kpĭ leh hlăm klang kơŭt.

Leh tlŏ êa drao đru mbŏ êa êbhơr kơŭt, mnuih ruă knŏng dôk đih mdei hlăm brô 20 - 30 mnĭt. Leh kơ anăn dưi êbat hiu msĕsi yăng đar yơh, mnuih ruă bi jêñ jêñ ep mjuăt êbat hiu, tơdah dôk nanao sa anôk amâo mâo êbat hiu ênưih đuĕ nao khăng klang kơŭt, lehanăn klei ruă ƀroh klang kơŭt đuĕ nao kơ kjham hŏng klei pral snăk. Hŏng mnuih khua asei leh, djăp mta đuĕ nao kơ mduôn jing dơ̆ng hrŏ kalsi, mơ̆ng anăn brei lŏ mbo jêñ jêñ mnơ̆ng ƀơ̆ng tŭ jăk mâo lu calsi, bi ktang klang msĕ si glucosamin.

-Aê mdrao mâo mơ̆ klei čiăng mtă mtăn kơ jih jang mnuih bi răng kơ klei ruă anei?

Aê mdrao Đỗ Xuân Lộc: Tui hlue hŏng mơ̆ng kbiă hriê klei ruă, thâodah kyua thŭn leh đuĕ nao kơ mduôn, snăn anăp jih jang mnuih srăng tuôm, snăn jăk hĭn brei mâo klei thâo răng kriê asei mlei hiu bi lu, mjuăt asei mlei bi djŏ hnơ̆ng, huă ƀơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng tŭ jăk bi djăp, bi djŏ, amâo mâo duah ƀơ̆ng ya mta mnơ̆ng jing amâo mâo jăk kơ asei mlei. Bi hŏng mnuih hŏng êmŏng đei ngă kơ BMI êgao kơ 25 snăn bi hrŏ knăng hlăm brô 5kg snăn klei ruă bi ƀroh klang srăng hrŏ mơh êbeh 50%. Bi hŏng phung mâo klei êka hlăm kčŭn klang kơŭt, thâodah hŏng phung hđeh, êran hiu, kdăt kdưt, čưng boh, hlăp lêñ brei mâo klei thâo răng kơ kơŭt pô, čiăng kơ êdei anăp amâo mâo lĕ hlăm klei ruă ƀroh klang kơŭt ôh.

-Lač jăk kơ Aê mdrao lu!