Tui si ênoh mơ̆ng anôk bruă răng kriê kơ mnơ̆ng ƀơ̆ng tŭ jăk, hlăm anôk bruă kiă kriê klei ruă čar Daklak, thŭn 2022, mâo 1.508 čô hđeh mâo mkă hnơ̆ng tŭ jăk, hlăm anăn mâo truh 786 čô hđeh êkei, 722 čô hđeh mniê, hnơ̆ng ênoh phung hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng amâo mâo djăp knăng hlue thŭn jing 18,3%; ktiêl amâo mâo ksuă awan jing 28,3%. Phung hđeh lĕ hlăm klei điêt ktiêl anăp srăng hmăi amâo mâo jăk kơ klei hđeh đĭ hriê kơ prŏng, boh nik jing hmăi amâo mâo jăk hŏng klei hdĭp digơ̆ mgi dih.

Ĕ H’K.N ti să Ea Uy, kdriêk Krông Pač, mâo 9 mlan ƀiădah boh ktrŏ knŏng mil 6 kg lehanăn asei mlei điêt hĭn mkă hŏng hđeh knar thŭn. Ĕ H’K.N hlăk dôk mdrao ti sang mdrao hđeh – krĭng lăn dap kngư. Mnuih hlăm sang brei thâo, hlăk kkiêng kơ ĕmâo truh 3,4 kg, asei prĭn mơh. Ƀiădah leh mâo 3 mlan kơ dlông, ĕ kreh êngoh nanao lehanăn mâo dŭm klei ruă hlăm êlan bi êwa, lehanăn tian prôč kăn kjăp rei, alah ƀơ̆ng mnơ̆ng, asei mlei amâo mâo đĭ knăng ôh, mơ̆ng anăn kreh ba nao kơ sang êa drao jêñ jêñ. Phung aê mdrao lač, ĕ lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng ti hnơ̆ng kjham leh, tơdah amâo mâo pral mdrao mgŭn, srăng ngă kơ hđeh hmăi amâo mâo jăk ôh hlăm klei đĭ hriê kơ prŏng mgi dih. Amai H’ Cúc Niê, jing amĭ ĕ H’K.N lač:

Ĕ kăn jăk mam rei. Mâo 3 mlan ĕ dơ̆ng lĕ hlăm klei djŭ djuăm nanao, amâo mâo đĭ knăng ôh, kreh êngoh duam, mtŭk nanao, amâo mâo čiăng ƀơ̆ng mnơ̆ng, snăn knư̆ hrue knư̆ ĕ lĕ hlăm klei awăt êmăn. Găp djuê ba ĕ kơ sang êa drao mâo phung aê mdrao mkă dlăng lač ĕ mâo klei ruă hlăm kuôp ksŏ, ruă ksŏ. Mnăm êa drao lu blư̆ ƀiădah amâo mâo ƀuh lưh ôh. Êlâo anăn, amĭ ĕ anăn ba ĕ kơ sang êa drao Sài Gòn mkă dlăng snăn aê mdrao lač ĕ mâo klei ruă djuôt kdjĭng asei mlei, lehanăn mâo klei ruă lăm prôč tian. Ară anei, ĕ đĭ êngoh, mtŭk, snăn ba kơ sang êa drao krĭng lăn dap kngư mdrao mgŭn.

Tui si aê mdrao truăn kơ bruă mrô 1, Nguyễn Hoàng Linh – anôk mdrao mgŭn hđeh êlăk, sang êa drao prŏng krĭng lăn dap kngư, mâo lu mta ngă kơ hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng, hlăm anăn mâo 3 mta jing phŭn: Hđeh mâo klei ruă djŏ kman hlăm ksŏ, ruă tian, mâo klei ruă lĕ hlăm klei alah huă ƀơ̆ng, tian dleh thâo hrip mă mnơ̆ng ƀơ̆ng tŭ jăk, lehanăn lĕ hlăm klei troh hroh knăng ktrŏ, amâodah phung hđeh mâo klei ruă Down, mâo dŭm klei ruă hlăm kŏng đŏk, phung hđeh leh mrâo kiêng ăt suaih pral, mâo knăng ktrŏ msĕ si yăng đar mơh mkă hŏng êjai dôk ba tian, siămdah êjai rông ba mâo klei huă ƀơ̆ng amâo mâo djăp hnơ̆ng tŭ jăk, brei ƀơ̆ng huă amâo mâo djŏ, snăn ngă kơ hđeh truh kơ klei amâo mâo jăk asei mlei. Aê mdrao Nguyễn Hoàng Linh – Anôk bruă mdrao mgŭn hđeh êlăk sang êa drao prŏng Krĭng lăn dap kngư brei thâo:

Čiăng kơ phung hđeh đăm lĕôh hlăm klei kdjuôt kdjĭng, amĭ ama hđeh brei thâo gĭr brei anak mam ksâo amĭ ênŭm 6 mlan, lehanăn dơ̆ng brei anak ƀơ̆ng mnơ̆ng bi djŏ wưng, bi djŏ mmông, brei ƀơ̆ng djăp mta mnơ̆ng tŭ jăk, mơ̆ng kđeh čĭm kan, kpŭng, prăi, Vitamin lehanăn khoáng chất. Thiăm mbŏ dŭm mta   Vitamin boh nik hđeh kreh kƀah êdi Vitamin A, Vitamin D, dŭm mta msei, kuăt. Lehanăn bi mnăm êa drao kmuôt kơ hđeh djŏ mlan, sitôhmô 6 mlan sa blư̆. Phung hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng, snăn brei mâo hdră rông ba bi jăk hĭn, krơ̆ng hnơ̆ng h’uh mđao hlăm yan puih, amâo mâo brei hđeh dôk ôh hlăm anôk mâo săp hăt, hlăm anôk êwa čhŏ, tlŏ hĕ vaccine bi djăp ênŭm čiăng răng mgang djăp mta klei ruă msĕ si ruă ksŏ, ruă tian eh. Klei năng mđing hĭn êdi, jing amĭ ama hđeh brei mâo klei kăp ksiêm hnơ̆ng boh ktrŏ knăng kơ anak pô, lehanăn klei ksuă awan mơ̆ng phung hđeh, ƀiă êdi hlăm wang 3 mlan čiăng thâo bi knăl kơ hđeh kƀah mnơ̆ng tŭ jăk kơ asei mlei phung hđeh lehanăn pral mâo hdră mghaih msir”.

Tơdah hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng tơdah amâo mâo mghaih msir pral lehanăn djŏ hdră snăn hnơ̆ng ai dưi kdơ̆ng hŏng klei ruă srăng toh hroh hlăm asei mlei, mơ̆ng anăn ênưih djăp mta klei ruă kma hlăm asei mlei boh nik jing kman, ngă kơ hđeh alah huă ƀơ̆ng, lehanăn tian dleh thâo hrip mă mnơ̆ng tŭ jăk, snăn wĭr wir djuê anăn amâo mâo jih ôh. Klei djŏ kman mơh jing pô phŭn ngă kơ hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng, lehanăn jing anôk kơ kman đĭ lêč lehanăn ba klei ruă đuĕ nao kơ kjham hĭn. Snăn mơ̆ng hlăk dôk ba tian lehanăn truh kơ hđeh mâo 2 thŭn, jing wưng jăk mđing rông ba bi jăk kyua jing tŭ dưn kơ hđeh ksuă awan, lehanăn mâo asei mlei kjăp hlăm kđeh asăr lehanăn klei mĭn. Êngao anăn hđeh tuôm hŏng klei kdjuôt kdjĭng snăn lŏ mbŏ mta msei lehanăn mta kuăt. Klei anei srăng hmăi tuôm hŏng klei thâo mĭn hđeh (IQ) kơ phung hđeh mgi dih.

Klei kdjuôt kdjĭng srăng ba klei amâo mâo jăk prŏng snăk hŏng phung hđeh, hđeh lĕ hlăm klei kdjuôt kdjĭng srăng tuôm hŏng klei êmưt thâo săng, awăt hlăm asei mlei kđeh êrah, hriăm hră mơar awăt. Kyuanăn yơh tơdah ƀuh hđeh alah huă ƀơ̆ng, amâo jăk kriăng huă ƀơ̆ng ôh, asei mlei êwang êweh, amâodah điêt ktiêl awan dhuan amâo mâo ksuă ôh mkă hŏng mnuih mkăn knar thŭn, dlăng klĭt kliêng ơ̆ng... Tơdah ƀuh đing mâo klei bi knăl msĕ snăn, snăn amĭ ama ba mtam hđeh kơ sang êa drao mkă dlăng lehanăn mdrao mgŭn bi hmao. Mơ̆ng anăn phung aê mdrao srăng mâo klei bi mklă knhal tuič jih jang hdră mdrao mgŭn./.

Ơ ƀĭng dôk hmư̆! Čiăng thâo săng hĭn kơ klei kdjuôt kdjĭng asei mlei, ti tluôn anei mâo klei bi trông hŏng aê mdrao Chuyên khoa I Nguyễn Hoàng Linh – anôk mdrao kơ hđeh, Sang êa drao krĭng lăn Dap Kngư.

-Ơ Aê mdrao, si srăng ngă čiăng hmao ƀuh hđeh kjduôt kdjĭng asei mlei?

-Aê mjdrao Nguyễn Hoàng Linh: Hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei mâo ƀiă sơnăk klei bi knăl, diñu kreh amâo mâo čiăng huă ƀơ̆ng, êmưt hĭn mkă hŏng phung hđeh mkăn, klĭt mtah, asei ơ̆ng leh anăn boh nik jing čăt êgei êmưt, ƀŭk luh lu, êmưt hlăm klei êran hiu, kpư̆ mgei, kreh ƀuh hĭn êjai truh wưng thâo dôk gŭ, thâo êbat ƀiădah ka thâo gŭ dơ̆ng leh anăn ka thâo êbat. Phung hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei mâo klei ktrŏ leh anăn awan dhuan amâo mâo đĭ hlăm wang 3 mlan, kreh mâo klei êngoh duam. Ƀiădah čiăng bi klă hnơ̆ng kdjuôt kdjĭng asei mlei phung hđeh srăng dlăng kơ hdră mbha êpul mta jăk kơ asei mlei hluê si Êpul bruă mdrao mgŭn tar rŏng lăn, anăn jing klei ktrŏ hluê thŭn, awan dhuan hluê thŭn, klei ktrŏ hŏng awan dhuan. Bi kơ phung hđeh ti gŭ 5 thŭn srăng dlăng kơ boh prŏng pal kngan čiăng bi klă hnơ̆ng kdjuôt kdjĭng asei mlei mơ̆ng phung hđeh.

-Si ngă klei mdrao mgŭn kơ phung hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei ơ Aê mdrao?

-Aê mjdrao Nguyễn Hoàng Linh: Mdrao kơ phung hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei jing dleh dlan êdi, kyuadah mông mdrao jing sui leh anăn čiăng mâo klei gĭr mơ̆ng amĭ ama, êjai mdrao kơ phung hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei srăng mdrao hluê si hnơ̆ng klei ruă, tơdah phung hđeh kdjuôt kdjĭng asei mlei kjham amâodah djŏ kman, amâodah hđeh dôk hlăm wưng ruă tian, hrŏ mta mmih hlăm êrah, srăng nao ba hđeh anăn đih sang êa drao leh anăn mdrao hluê si hdră 10 knhuang. Bi tơdah kdjuôt kdjĭng asei mlei hdjul leh anăn man dưn srăng mâo sa hdră huă ƀơ̆ng bi mbŏ. Bi hŏng phung hđeh ti gŭ 6 mlan, êa ksâo jing mta mnơ̆ng ƀơ̆ng phŭn, dưi măm amĭ wăt kơ mmăt mlam. Tơdah amĭ amâo mâo djăp êa ksâo bi măm anak srăng dưi rông ba hŏng dŭm hdră hluê si thŭn. Ti dlông 6 mlan srăng mâo brei ƀơ̆ng mnơ̆ng bi mbŏ, mnơ̆ng ƀơ̆ng srăng lu jơr leh anăn ênŭm 4 mta đạm, mta mmih, mta prăi, vitamin leh anăn djam mtam.

-Lač jăk kơ ih lu!