Hluê si Êpul bruă mdrao mgŭn tar rŏng lăn (WHO), êa ksâo amĭ jing mta bi mâo djăp 100% mta hlăm asei mlei kơ phung hđeh hlăm 6 mlan tal êlâo, bi mâo djăp ƀiă êdu 50% mta jăk hlăm asei mlei kơ hđeh mơ̆ng 6 mlan – 12 mlan, 1/3 klei čiăng mta jăk kơ phung hđeh mơ̆ng 12 – 24 mlan. Kyuanăn, hđeh ĭ čiăng dưi rông hŏng êa ksâo amĭ hlăm 6 mlan tal êlâo leh anăn lŏ dơ̆ng brei mem amĭ truh kơ 24 mlan.

Ară anei dŭm anôk bruă mdrao mgŭn mâo anôk thơ̆ng mdrao kơ phung mniê bă kkiêng anak, mdrao kơ phung hđeh hŏng lu hdră êlan čiăng đru kơ phung amĭ mâo djăp êa ksâo rông anak, boh nik jing phung amĭ mda asei. Bruă mtrŭt mjhar rông anak hŏng êa ksâo amĭ đru rơ̆ng, mđĭ hnơ̆ng klei suaih pral, bi hrŏ truh klei djiê hŏng phung hđeh ĭ leh anăn hđeh điêt. Hluê si klei tĭng mkă mơ̆ng anôk mdrao kơ phung mniê ƀă kkiêng anak (Sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư) hlăm 6 mlan akŏ thŭn, Anôk bruă tŭ jum leh êbeh 1.500 čô mniê hriê kkiêng anak. Hnơ̆ng phung mniê leh anăn anak ĭ mâo phung nai aê mdrao kriê dlăng hlăm 2 hruê kăm tal êlâo leh kkiêng anak mâo 100%, rông anak hŏng êa ksâo amĭ mâo 100%, hnơ̆ng phung amĭ, anak ĭ dưi kriê dlăng wưng dôk kkiêng leh anăn êdei kkiêng mâo 99,7%.

Amai N.T.L (24 thŭn) ti să Nam Jong, kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Dak Nông mrâo kkiêng anak tal êlâo mâo 4 hruê. Hlăm wưng ba tian, amai ksiêm dlăng lu hdră rông anak mơ̆ng phung ƀĭng găp, gŏ sang, hlăm internet leh anăn amai čuăn rông anak hŏng êa ksâo amĭ. Êngao kơnăn, hlăm dŭm gưl nao mkă dlăng anak ĭ, amai ăt mâo phung aê mdrao đru kčĕ kơ hdră rông anak leh anăn mprăp ai tiê rông anak hŏng êa ksâo amĭ, mtô kơ hdră brei ana mem, čiăng kơ anak ĭ mem jăk hĭn. Mbĭt anăn phung nai mdrao lŏ hưn mdah klei ƀơ̆ng huă bi mâo djăp mta jăk, klei mdei msăn leh anăn ai tiê hơĭt leh kkiêng čiăng mâo djăp êa ksâo hlăm wưng brei anak mem, hmao ƀuh dŭm klei amâo mâo jăk wăt phung hđeh, đru răng kriê anak ĭ jăk hĭn. Amai N.T.L brei thâo:

 “Kâo thâo êa ksâo amĭ jing jăk hĭn kơ anak ĭ, amâo mâo êa ksâo mkăn lŏ jăk hĭn ôh. Mbĭt anăn, rông anak hŏng êa ksâo amĭ ñĕ kơ klei dăl êlan êa ksâo, đru kơ sang anak lŏ wĭt msĕ hŏng hđăp, dưi lŏ mâo awan dhuan, ƀiă luč liê, bi mbŏ klei khăp amĭ anak…”

Sa čô amĭ mkăn jing amai T.T.N.Y (26 thŭn) ti să Hoà Thuận, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak mrâo kkiêng anak 2 hruê. Khădah kkiêng anak hŏng klei mbriah ƀiădah mâo klei đru mơ̆ng phung nai aê mdrao, ĕ dưi mem amĭ hnưm leh anăn amâo mâo yua ôh êa ksâo kơ tač. Êngao kơnăn phung nai aê mdrao ăt mtô kơ amai klei huă ƀơ̆ng čiăng mâo lu êa ksâo, ară anei amai mâo djăp êa ksâo čiăng bi mem anak. Amai T.T.N.Y brei thâo:

“Kâo knŏng brei ĕ mem hlăm 6 mlan tal êlâo leh anăn lŏ dơ̆ng brei ñu mem truh kơ 2 thŭn. Kyua êa ksâo amĭ jăk kơ prôč êhŭng ĕ, đru kơ anak đĭ hriê suaih pral leh anăn pral kdăl. Hmăng hmưi jih jang phung amĭ brei anak mem knŏng êa ksâo amĭ hlăm 6 mlan tal êlâo”.

Êa ksâo amĭ jing mnơ̆ng jăk hĭn kơ anak ĭ, brei anak mem đru lu sơnăk kơ bruă krŭ wĭt klei suaih pral wưng leh kkiêng. Amĭ brei anak mem srăng bi mâo hormone oxytocin, đru kơ sang anak wĭt msĕ hŏng hđăp, bi hrŏ klei djŏ êăt leh anăn luč êrah wưng mrâo kkiêng. Êjai brei anak mem, amĭ srăng dưi nĕ kơ dŭm klei ruă msĕ si dăl êlan êa ksâo…Hlăm êa ksâo amĭ mâo lu mta prăi, êjai brei anak mem dưi bi mlih mta prăi hlăm asei mlei amĭ jing êa ksâo, kyuanăn amĭ hmar lŏ wĭt mă awan dhuan. Hĭn kơnăn, rông anak hŏng êa ksâo amĭ dưi bi hrŏ hnơ̆ng mâo klei ruă msĕ si ƀrŭ ksâo, ƀrŭ sang anak êdei dih. Hŏng phung hđeh ĭ, êa ksâo amĭ mâo djăp mta jăk kơ klei đĭ hriê mơ̆ng hđeh hlăm dŭm mlan tal êlâo. Boh nĭk, êa ksâo amĭ mâo lu mta đạm, đru kơ prôč êhŭng hđeh ĭ, mbĭt anăn đru kơ asei mlei hđeh đĭ mâo ai bi kdơ̆ng hŏng dŭm kman ruă, boh nik jing kman êlan bi êwa leh anăn prôč êhŭng. Aê mdrao thơ̆ng kơ mta mdrao I Nguyễn Ngọc Thắng   - k’iăng khua kiă kriê anôk mdrao kơ mniê ƀă k’kiêng anak sang êa drao prŏng krĭng Lăn Dap Kngư brei thâo:

“Amĭ dôk rông anak điêt, brei anak mem srăng bi doh ksâo pô, yua čhiăm doh leh anăn êa mđao sŭt jih dua nah ksâo êlâo leh anăn êdei anak mem. Mbĭt anăn mâo hdră huă ƀơ̆ng djŏ guôp, bi mâo djăp mta jăk kơ asei mlei, vitamin, mta khoáng, mdei msăn găl guôp. Brei hđeh mem djŏ, brei anak mem jih dua nah ksâo. Amâo mâo bă anak kơ anap kyua srăng kpĭ ksâo leh anăn bi dăl êlan êa ksâo”.

Lu klei ksiêm duah bi lač, hđeh mem anak mâo klei thâo IQ kah knar lu hĭn hŏng phung mkăn hlăm 3 puăng. Dưi mñă klă, êa ksâo amĭ jing mnơ̆ng ƀơ̆ng jăk leh anăn doh. Rông anak hŏng êa ksâo amĭ dưi mkiêt mkriêm hruê mmông leh anăn prăk kăk, amĭ dưi brei anak mem grăp blư̆ sĭt anak êpa mhao. Hĭn kơnăn, klei bi sô̆ amĭ hŏng anak ngă klei bi mguôp plah wah dua amĭ anak, anei anei srăng jăk kơ klei đĭ kyar ai mĭn leh anăn mkŏ mjing knuih kniêng hđeh êdei dih.

Grăp čô amĭ čiăng kkiêng kơ anak suaih pral leh anăn mem êa ksâo jăk mơ̆ng amĭ. Ƀiădah klei rông anak hŏng êa ksâo amĭ amâo mâo ênưih ôh, kyuanăn čiăng êdi klei đru, klei mđĭ ai mơ̆ng grăp čô hlăm gŏ sang, čiăng kơ amĭ mâo klei hơĭt, mơ̆ng anăn mâo djăp êa ksâo leh anăn êa ksâo jăk hĭn đru kơ klei đĭ hriê mơ̆ng anak ĭ.

Êa ksâo amĭ jing mnơ̆ng tŭ jăk hĭn kơ hđeh mrâo kkiêng. Rông anak hŏng êa ksâo amĭ jing sa hdră bhiăn mâo leh anăn tŭ dưn čiăng răng mgang klei suaih pral phung amĭ leh anăn anak điêt. Čiăng kơ phung amĭ mâo thiăm klei thâo rơ̆ng kơ bruă rông anak hŏng êa ksâo amĭ tŭ jing, hmei mâo leh klei bi trông hŏng aê mdrao Bùi Thị Tâm, knuă druh hđăp Anôk bruă kriê dlăng klei suaih pral ƀă kkiêng anak čar Dak Lak.

- Ya wưng ĕ mam amĭ jing jăk hĭn kơ Aê mdrao?

-Aê mdrao Tâm wĭt lač:  Leh kkiêng hlŏng brei hđeh mam amĭ yơh, mam hlăm 1 mmông leh kkiêng lehanăn mam hlăm 6 mlan tal êlâo, kyua hlăm êa ksâo amĭ, mâo djăp ênŭm mta tŭ jăk lehanăn ai bi kdơ̆ng hŏng klei ruă. Hđeh mam amĭ hlăm 6 mlan tal êlâo, amâo guôn lŏ brei hđeh ƀơ̆ng mnơ̆ng mkăn ôh, kăn mnăm ya mnơ̆ng êngao êa ksâo amĭ. Hlăm êa ksâo amĭ mâo 88% jing êa leh lehanăn hđeh dưi mam mơ̆ng 8 truh kơ 12 blư̆ hlăm sa hruê, mam hruê mlam, amâo bi kčah mmông ôh srăng rơ̆ng kơ hđeh klei suaih pral lehanăn mâo djăp mta tŭ jăk.

-Hlăm hdră rông anak hŏng êa ksâo amĭ ya klei phung amĭ kreh tuôm hmăi truh kơ klei suaih pral ơ Aê mdrao?

-Aê mdrao Tâm wĭt lač: Hlăm hdră rông anak hŏng êa ksâo amĭ, phung amĭ kreh tuôm hŏng dŭm mta klei, tal sa jing amĭ ƀơ̆ng mnơ̆ng thu đei, kƀah hnơ̆ng tŭ jăk, kăm biăt lu, bi mĭn ƀơ̆ng thu jăk kơ hđeh, hđeh amâo ruă tian amâo dah hluê si drei bi mĭn čiăng kơ tian hđeh điêt, kyua anăn ngă amâo djăp êa ksâo kơ hđeh mam. Tal 2 jing tĭng kơ gŏ sang, êpul êya amâo mtô mtă ôh kơ amĭ, boh nik phung amĭ ti krĭng taih kbưi, krĭng mnuih djuê ƀiă ăt dôk hluê klei bhiăn mơ̆ng đưm snăn bi kăm biăt lu ngă kơ phung amĭ amâo djăp êa ksâo rông anak.

- Si phung amĭ srăng ngă tơdah dăl lehanăn bŏk êlan êa ksâo ƀiădah ăt rơ̆ng mâo djăp êa ksâo kơ anak mam, Ơ aê mdrao?

-Aê mdrao Tâm wĭt lač: Mta phŭn tal êlâo ngă dăl êlan êa ksâo jing amĭ amâo brei anak mam, mrâo kkiêng amĭ mĭn ka mâo êa ksâo ôh snăn brei anak mam êa ksâo êngao. Tơdah anak mam êa ksâo êngao ñu amâo lŏ čiăng mam ôh amĭ kyua anăn ngă dăl êlan êa ksâo. Tơdah amĭ dăl êlan êa ksâo, mtă kơ amĭ gĭr brei anak pô mam ktang lu ktang jăk snăn kơ êlan êa ksâo lŏ wĭt jăk lehanăn êa ksâo lŏ mâo lu hĭn mơh, tơdah dăl hlăm sui hruê drei yua ung amâo dah mnuih hlăm sang ƀuôp jih êa ksâo kbiă ti tač amâo dah yua maĭ ƀuôp mă hĕ êa ksâo, leh kơnăn mtă kơ phung amĭ bgĭr brei anak mam lu, amâo brei hđeh mam êa ksâo êngao hŏng giêt ôh êjai. Lu phung amĭ 2 – 3 mlan lač amâo đei lŏ mâo êa ksâo ôh, anak amâo čiăng mam lehanăn mta phŭn ngă dăl êlan êa ksâo jing amĭ amâo brei anak mam nanao, mam êa ksâo êngao gơ̆ anak srăng lui mam amĭ yơh. 

-Ơ aê mdrao, si bruă klam mơ̆ng ung lehanăn mnuih hlăm gŏ sang hlăm hdră đru rông anak hŏng êa ksâo amĭ?

-Aê mdrao Tâm wĭt lač: Hlăm hdră rông anak hŏng êa ksâo amĭ snăn bruă klam mơ̆ng ung lehanăn mnuih hlăm gŏ sang mâo klei đru yuôm bhăn hlăm hdră rông anak hŏng êa ksâo amĭ, Phŭn bruă mdrao mgŭn iêu mthưr jih jang drei bi đru hlăm klei anei. Kyua anăn, amâo djŏ knŏng hŏng phung amĭ ƀiădah wăt ama, gŏ sang, grăp čô bi đru kơ ai tiê klei mĭn, mnơ̆ng dhơ̆ng čiăng rơ̆ng kơ amĭ mâo ai tiê jăk ênang, dưi mâo djăp mta tŭ jăk, mâo djăp êa ksâo rông anak.

Lač jăk kơ Aê mdrao!