Dŭm hruê êlâo Tết Nguyên đán jing wưng đĭ hĭn dŭm mta bruă mkra mjing, mnia mblei leh anăn ba čhĭ mnơ̆ng ƀơ̆ng huă lu hĭn hlăm thŭn čiăng đru kơ klei blei ba yua mơ̆ng mnuih ƀuôn sang. Dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng ba čhĭ lu jing dŭm mta mnơ̆ng mtah, bêñ kẹo, mưt, dŭm mta asăr, kpiê, ƀiêr, êa mmih, dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng leh mkra mjing…Anei ăt jing wưng  mâo lu klei hŭi hyưt dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng amâo mâo doh êƀăt leh anăn lu mta mnơ̆ng mgưt, mnơ̆ng amâo mâo tŭ jăk mŭt hlăm anôk čhĭ mnia, ngă truh klei hmăi klă anăp truh kơ klei suaih pral phung blei ba yua. Aduôn Vũ Thị Gấm, pô sang čhĭ mnia Thành Phát, ti mrô sang 80 êlan Trần Nhật Duật, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak brei thâo:

“Čiăng đru hlăm wưng Tết Nguyên đán, anôk čhĭ mnia hmei mă leh lu mta mnơ̆ng, boh nik jing dŭm mta bêñ kẹo, mứt. čiăng rơ̆ng kơ klei doh êƀăt, hnơ̆ng čuăn tal êlâo jing hmei ruah mă dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng thâo klă phŭn agha, tal êlâo jing dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng leh anăn bêñ kẹo. Bi hŏng dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng leh mkra mjing, čiăng rơ̆ng kơ klei doh êƀăt hmei kñăm kơ mnơ̆ng thơ̆ng ka mkra mjing leh anăn ksiêm ksiêm dlăng mnơ̆ng leh mkra mjing”.

Nao jŭm dar đa đa sang čhĭ mnia prŏng, anôk čhĭ mnia ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt srăng dưi ƀuh ai êwa blei mnia hơ̆k mơak, mnơ̆ng dhơ̆ng đĭ lu wăt kơ jơr, mta mnơ̆ng, klei dlăng, anăn knăl, phŭn agha. Ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt jing krĭng knơ̆ng kơ bruă kđi čar, bruă duh mkra, ala ƀuôn hlăm čar, kyuanăn bruă rơ̆ng klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo nanao klei uêñ mĭn gĭt gai mơ̆ng bruă Đảng čar, bruă sang čư êa čar, mbĭt hŏng klei nao hgŭm mơ̆ng bruă sang čư êa dŭm gưl, dŭm êpul êya.

Bi klă hlăm wưng Tết Nguyên đán, mnơ̆ng ƀơ̆ng mgưt, mnơ̆ng ƀơ̆ng amâo mâo bĭt phŭn agha ênưih sơnăk mŭt hlăm anôk mnia mblei, kyuanăn êpul gĭt gai mlir dhar bruă kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng čar Dak Lak mkŏ mjing leh hdră êlan leh anăn ba mdah dŭm hră gĭt gai kñăm rơ̆ng klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm bruă mkra mjing, mnia mblei leh anăn ba yua mnơ̆ng ƀơ̆ng, mđĭ hĭn klei ksiêm dlăng, gang mkhư̆ bruă mkra mjing, mnia mblei mnơ̆ng mgưt, mnơ̆ng amâo mâo jăk, rơ̆ng klei tŭ dưn kơ phung ba yua, gang mkhư̆ klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă hlăm wưng Tết Nguyên đán Giáp Thìn leh anăn knăm mơak yan mnga thŭn 2024 ti alŭ wăl. Bruă  ksiêm dlăng srăng ngă mâo mta kñăm, kñăm kơ dŭm mta mnơ̆ng yua lu hlăm wưng tết Nguyên đán leh anăn hlăm dŭm knăm mơak.

Mbĭt hŏng bruă ksiêm dlăng jing ngă jak bruă hâo hưn, mtô mblang klei bhiăn lăn čar kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă, ngă bruă ksiêm dlăng êlâo, hlăm leh anăn êdei tết leh anăn yan mnga thŭn 2024, wưng ksiêm dlăng mơ̆ng mlan 12/2023 truh kơ jih hruê 20/3/2024 hlăm kluôm čar. Gưl čar mkŏ mjing 3 êpul ksiêm dlăng mlir dhar bruă kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng mơ̆ng pô ksiêm duah: Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn, knơ̆ng bruă tuh tia, bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang gĭt gai, ngă klei ksiêm dlăng ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt leh anăn 7 kdriêk: Mdrak, Krông Ƀŭk, Krông Hnang, Ea H’Leo, Krông Bông leh anăn Krông Ana, gưl kdriêk, să: Bruă sang čư êa dŭm kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng gĭt gai dŭm anôk bruă djŏ tuôm mkŏ mjing hdră ksiêm dlăng klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng, mkŏ mjing dŭm êpul ksiêm dlăng mlir dhar bruă kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng gưl kdriêk leh anăn gưl să čiăng ngă klei ksiêm dlăng dŭm anôk mkra mjing mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm alŭ wăl ksiêm dlăng. Hoàng Văn Nghĩa, k’iăng khua ksiêm duah knơ̆ng bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Dak Lak, khua êpul ksiêm dlăng mlir dhar bruă mrô 1 kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng thŭn 2024 brei thâo:

Hlăm klei ksiêm dlăng, êpul mlir dhar bruă kñăm kơ dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng phŭn ba yua hlăm wưng tết nguyên đán kơ anăp msĕ si kpiê, bear, kđeh čĭm leh anăn dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng kđeh čĭm, djam mtam, boh kroh. Hŏng klei ksiêm dlăng kñăm hmao ƀu dŭm klei ngă soh leh anăn ktang phĭt ƀuah mkra dŭm klei ngă soh kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng. Hluê anăn, đru kơ phung blei ba yua dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng mâo hnơ̆ng tŭ jăk.

Hŏng bruă ksiêm dlăng, bi klă bruă hluê ngă dŭm klei čuăn mơ̆ng hdră bhiăn lăn čar kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă hŏng dŭm anôk bruă mkra mjing, mnia mblei mnơ̆ng ƀơ̆ng, anôk huă mñăm, boh nik jing dŭm anôk bruă mkra mjing, mnia mblei dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm wưng tết Nguyên đán leh anăn knăm mơak yan mnga thŭn 2024. Mbĭt anăn hmao ƀuh, gang mkhư̆, mgaih msir dŭm klei ngă soh kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă, bi hrŏ klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă leh anăn dŭm klei ruă tưp mơ̆ng mnơ̆ng ƀơ̆ng, ba mdah dŭm hdră êlan mđĭ hĭn boh tŭ dưn klei kriê dlăng mơ̆ng knŭk kna kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă. Hlăm klei ksiêm dlăng, tơdah hmao ƀuh anôk bruă ngă soh kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă, êpul ksiêm dlăng mâo klei dưi ngă klei ƀuah mkra hluê si klei čuăn amâodah dŭm anôk bruă kahan ksiêm ( tơdah mâo klei bi knăl ngă soh kjham), amâo brei dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng amâo mâo jăk, mnơ̆ng mgưt, mnơ̆ng amâo mâo bĭt phŭn agha, ngă soh hlăm anăn knăl amâodah mâo dŭm klei ngă soh mkăn kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng mŭt hlăm anôk mnia mblei. Aê mdrao Lê Thị Châu, khua kiă kriê anôk bruă răng mgang klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng huă čar Dak Lak brei thâo:

Anôk bruă mâo leh klei kčĕ kơ knơ̆ng bruă mdrao mgŭn, Êpul gĭt gai čar leh anăn bruă sang čư êa čar ba mdah hdră êlan hluê ngă bruă răng rơ̆ng kơ klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng wưng Tết Nguyên đán leh anăn knăm mơak yan mnga ti alŭ wăl čar. Đru kčĕ mkŏ mjing dŭm êpul ksiêm dlăng mlir dhar bruă, phung mă bruă kmeh gơ̆ng mơ̆ng 3 dhar bruă djŏ tuôm čiăng hluê ngă bruă ksiêm dlăng klei mkŏ mjing mơ̆ng dŭm kdriêk msĕ si ksiêm dlăng dŭm anôk mkra mjing, čhĭ mnia mnơ̆ng ƀơ̆ng. Bi kơ anôk bruă, mâo leh hdră êlan leh anăn hră mơĭt kơ dŭm anôk bruă hâo hưn djŏ tuôm kñăm hâo hưn hlăm wưng tết. Mkăp brei dŭm hră mơr hâo hưn leh anăn gĭt gai dŭm anôk bruă alŭ wăl bi kluôm êpul ksiêm duah gang mkhư̆ klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă leh anăn dăp mmông ngă bruă. Dŭm êpul ksiêm duah kơ klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă srăng mâo klei mprăp kơ kdrăp yua, mnơ̆ng yua ngă bruă hmar, bi djăp hnơ̆ng čuăn ngă bruă rơ̆ng klei doh êƀăt hlăm wưng tết êjai tam mâo klei truh.

Čiăng rơ̆ng klei doh êƀăt, ñĕ kơ klei ƀơ̆ng djŏ mta bruă hmăi kơ klei suaih pral phung blei ba yua, mbĭt hŏng bruă mđĭ hĭn bruă ksiêm dlăng mơ̆ng dŭm anôk bruă djŏ tuôm, lŏ čiăng êdi kơ klei thâo săng čŏng pô rơ̆ng kơ dŭm hdră êlan klei doh êƀăt mñơ̆ng ƀơ̆ng huă hlăm klei mkra mjing, mnia mblei mơ̆ng grăp čô, grăp êpul mkra mjing, mnia mblei mnơ̆ng ƀơ̆ng. Grăp čô mnuih ƀuôn sang jing pô blei ba yua thâo, răng hlăm klei čuăn ruah dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng doh, mâo phŭn agha klă nik, mâo tem klei hưn anôk mkra mjing, răng êjai blei dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng leh mkra mjing, mnơ̆ng mkra mjing hlăm gŏ sang, mnơ̆ng čhĭ djiêo êlan amâodah hlăm dŭm mblah hla pŏk yang ƀuôn, čiăng kơ grăp gŏ sang drông Tết Nguyên đán drông tết nguyên đán êđăp ênang leh anăn yâo mơak.

- Akâo kơ Aê mdrao brei thâo mta phŭn ba djŏ ƀŏng mta ruă?

Aê mdrao Lê Thị Châu:  Hlue si ksiêm yap, hlăm thŭn 2023, mta phŭn ba djŏ ƀơ̆ng mta ruă ti čar hlăm thŭn 2023 êbeh 50% jing kyua dŭm mta čŏng mâo. Mta ruă anei khăng mâo hlăm klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă hlăm phung ƀuôn sang hiu pĕ mmao wĭt tŭk ƀơ̆ng leh anăn djŏ ƀơ̆ng mmao ruă; kyua djŏ ƀơ̆ng kman, si tôhmô kman hlăm rĭng rai, yua dŭm mta agha ana kyâo amâo klă phŭn agha… Anăn jing dŭm mta phŭn ba djŏ ƀơ̆ng mta ruă čŏng mâo. Êngao anăn, ară anei dôk mâo ti čar anăn jing djŏ ƀơ̆ng mta ruă ti dŭm anôk bruă duh mkra mnơ̆ng huă mnăm, hiu tŭk knă. Hŏng hdră bruă hiu tŭk knă snăn lu klei dleh dlan hlăm bruă kriê dlăng. Tơdah hiu tŭk knă snăn phŭn agha mnơ̆ng ƀơ̆ng, phŭn agha mkra mjing… srăng jing sa hlăm dŭm mta phŭn. Hlue si klei ksiêm yap thŭn 2023, ti čar mâo klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă hlăm dŭm anôk bruă mnia blei mnơ̆ng huă mnăm, hiu tŭk knă. Čiăng rơ̆ng doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm gưl Tết, dŭm mlan kơ anăp hlăm thŭn 2024 mtă kơ mnuih ƀuôn sang tơdah mkŏ mjing klei huă mnăm brei mâo hră kuôl kă hŏng dŭm anôk mkra mjing đăo knang, bi siñê mkăp hdră bruă mâo bruă klam rơ̆ng phŭn agha mnơ̆ng ƀơ̆ng. Snăn kơh, bruă klam mơ̆ng phung mkra mjing, mnuih ƀuôn sang leh anăn klei ktuê dlăng mơ̆ng dŭm anôk bruă kriê dlăng klei doh êƀăt mnơ̆ng ƀơ̆ng, snăn kơh dưi mkhư̆ klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă hŏng dŭm anôk điêt, hliê, dleh ktuê dlăng, dŭm anôk tŭk knă, dŭm anôk mnia blei mnơ̆ng ƀơ̆ng ktuê êlan msĕ si ară anei.

- Akâo Aê mdrao brei thâo dŭm klei bi knăl djŏ ƀơ̆ng mta ruă? Tơdah mâo klei đing djŏ ƀơ̆ng mta ruă si srăng ngă ơ aê mdrao?

Aê mdrao Lê Thị Châu: Klei bi knăl mơ̆ng djŏ mnơ̆ng mta ruă mâo lu mta. Leh ƀơ̆ng, mta phŭn djŏ ƀơ̆ngb mta ruă kyua kman ngă jing ruă kŏ, ƀlĕ ô̆, amâo jăk hlăm êlan huă ƀơ̆ng leh anăn khăng mâo leh dŭm mmông ƀơ̆ng, bi kyua mta êa drao ruă snăn srăng pral hĭn. Phung ruă khăng ruă kŏ, mmăt ală mta, boh nik amaoa thâo hdơr amâodah bi knhăk. Tơdah mâo klei truh hŏng bruă mdrao mgŭn snăn brei bi mklă. Khădah snăn, hŏng mnuih ƀuôn sang  tơdah hlăm gŏ sang, amâodah êpul lu tơdah mâo klei bi knăl snăn brei nao hưn mtam hŏng anôk bruă mdrao mgŭn giăm hĭn čiăng kơ anôk bruă mdrao mgŭn ksiêm dlăng bi mklă leh anăn srăng ktrâo lač, tơdah ktrŏ srăng ba kơ anôk mdrao mgŭn. Bruă dưi msir mgaih pral klei djŏ ƀơ̆ng mta ruă hlăm gŏ sang amâodah ti anôk jing hưn hŏng anôk mdrao mgŭn giăm hĭn.

-  Si klei Ih čiăng mtă kơ phung blei yua hlăm bruă ruah mnơ̆ng ƀơ̆ng doh, răng kriê klei suaih pral hlăm gưl Tết?

Aê mdrao Lê Thị Châu: Tết truh, yan mnga hriê mnơ̆ng ƀơ̆ng lu snăk leh anăn lu jơr, klei čiăng yua mnơ̆ng ƀơ̆ng mnuih ƀuôn sang lu, boh nik dŭm mta mnơ̆ng pioh hlăm gưl Tết. Čiăng rơ̆ng klei dưi kơ phung yua, mnuih ƀuôn sang brei blei leh anăn yua mnơ̆ng ƀơ̆ng mâo phŭn agha klă mngač. Mnuih ƀuôn sang amâo kăm lu đei ôh mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm gưl Tết. Tơdah mkăn lu đei mnơ̆ng ƀơ̆ng, pioh amâo djŏ hdră srăng hmăi kơ hnơ̆ng jăk mnơ̆ng ƀơ̆ng, boh nik bi tưp kman ruă hlăm klei răng mgang mnơ̆ng ƀơ̆ng, boh nik yua mnơ̆ng ƀơ̆ng amâo rơ̆ng hnơ̆ng doh srăng mâo klei amâo jăk ôh.

-Lač jăk ih.