Ti ƀuôn hgŭm Gào, čar Gia Lai hrue anei, amâo mâo djŏ knŏng pla mjing kphê lă liă, dŭm đang boh durian, măkkak mtah mda jăk siam mơ̆ng mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn hgŭm bi pla, lehanăn hlue ngă dŭm hdră êlan dlăng kriê ênuk mrâo. Msĕ si bruă pla mjing boh kruĕ hruĕ hlăm sang ala kĭng mơ̆ng êpul hgŭm bruă pla mjing hŏng kdrăp mrâo mrang 360. Êpul hgŭm bruă jhŏng duh bi liê leh êbeh 1 ha sang ala kĭng, ba yua kdrăp mă bruă mơ̆ng ala tač êngao, mâo leh hdră êlan dlăng kriê boh kruĕ hruĕ hlue hdră êlan doh. Tinei, boh mnga mâo ba wĭt kah knar 12 asăr boh/kg, dưi ba wĭt dŭm pluh tôn boh hlăm sa ha. Jih jang boh mnga mâo ară anei mâo sa anôk duh mkra mơ̆ng ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh blei jih pioh ba čhĭ kơ ala čar Belanda, Switz… hŏng ênoh čhĭ jing êgao kơ 50 êbâo prăk/kg, jing yuôm hĭn mkă hŏng čhĭ hlăm ala čar. Lê Thị Bảo Trâm, Khua kiă kriê êpul hgŭm bruă, lač:

 “Êlâo dih hmei ka tuôm thâo ôh kơ bruă pla mjing hŏng kdrăp mrâo mrang. Êdei anei, kyua čiăng kơ boh mnga pô pla mjing mâo hnơ̆ng jăk, snăn hmei tui hriăm, ksiêm duah, ba yua. Mâo ba wĭt boh mnga doh, amâo mâo êa drao hluăt, êđăp ênang kơ mnuih yua, lehanăn kơ mnuih pla mjing. Kyuanăn, leh êpul hgŭm bruă mâo mkra mjing anôk pla mjing msĕ snăn, snăn dưi mâo ba wĭt boh mnga jăk bi lông hŏng ala tač êngao”.

Mơ̆ng thŭn 2018 truh kơ ară anei, ƀuôn hgŭm Gào mâo iêo jak leh ai ktang mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, mbĭt hŏng lu klei bi đru hlăm bruă mđĭ kyar nah gŭ kơ klei duh mkra la ƀuôn. Anăp anei, 100% êlan hlăm ƀuôn, hlăm ƀuôn hgŭm mâo mkra leh hŏng gu drŏng, hŏng bê tông;  70% êlan phŭn mâo mkra kjăp leh sơăi. Ênoh mnuih mâo bruă knuă nanao êbeh 91%. Hrui wĭt kah knar grăp čô mnuih thŭn 2024 djăp 70 êklăk prăk. Hnơ̆ng ênoh gŏ sang ƀun hrŏ, knŏng adôk mă hlăm brô 2,8%. Nguyễn Văn Ánh, Khua bruă Đảng hlŏng klam jing khua alŭ mrô 5, ƀuôn hgŭm Gào brei thâo, ară anei mnuih ƀuôn sang mâo leh atur kjăp kơ hdră êlan mđĭ kyar klei hdĭp mda;

“Hlăm klei lŏ dlăng kriê bi jăk kphê, mnuih ƀuôn sang ba yua mjeh mrâo. Mnuih ƀuôn sang mâo hdră dlăng kriê jăk, ba wĭt boh tŭ dưn lu. Kah knar grăp ha mâo truh 4 tôn k phê asăr/ha, amâodah 20 tôn mtah/ha. Mbĭt hŏng anăn jing dŭm ênhă boh durian, măkka lehanăn ana boh mkăn”.

Thŭn 2025, leh mâo klei bi mŭt mbĭt hŏng dŭm boh să Ia Kênh, Ia Pếch, ƀuôn hgŭm Gào mrâo mâo ênhă truh 183km², hŏng ênoh mnuih giăm 16.000 người, lăn ala mâo giăm 7.800ha. Anei jing atur yuôm bhăn kơ bruă čuăl mkă krĭng pla mjing hlăm sa anôk, mđĭ kyar bruă pla mjing hŏng kdrăp mrâo mrang. Hlăm alŭ wăl mâo dua bruă prŏng dôk iêo jak klei duh bi liê, anăn jing: Bruă pla mjing, mkra mjing lehanăn čhĭ kơ ala tač êngao djam mtam boh kroh hŏng kdrăp mrâo mrang ti alŭ mrô 6 (55ha) lehanăn bruă mjut mjing mjeh mnơ̆ng pla jing djam mtam doh ti ƀuôn B (30ha). Dŭm mta bruă anei čang hmăng jing anôk phŭn kơ klei iêo jak phung duh bi liê, đru mnuih pla mjing thâo ba yua hdră dlăng kriê kreh knhâo ênuk mrâo, hgŭm hlăm jih jang bruă pla mjing doh, pioh čhĭ kơ kluôm ala, lehanăn čhĭ kơ ala tač êngao.

Hlăm klei bi kƀĭn prŏng bruă Đảng ƀuôn hgŭm Gào leh êgao, ƀuôn hgŭm mâo leh ênoh čuăn đĭ kyar wơưng thŭn 2026-2030 mơ̆ng 8,2% kơ dlông; mnuih ƀuôn sang thâo blei leh sơăi hră ênua bruă mdrao mgŭn êbeh 95%; jih jang mnuih ƀuôn sang hlăm krĭng ƀuôn sang dôk dơ̆ng ƀơ̆ng huă doh… Nguyễn Hữu Sung, Khua bruă Đảng, khua êpul gơ̆ng bruă ƀuôn sang ƀuôn hgŭm Gào, brei thâo:

“Hlăm wưng tinăp, bruă Đảng ƀuôn hgŭm Gào srăng ngă tŭ jing hdră mtrŭn mơ̆ng klei bi kƀĭn prŏng tal sa, wưng păn bruă 2025-2030 kčah mtrŭn. Hlăm anăn, mđing rŭ mdơ̆ng bruă nah gŭ, bruă bi mlih mrô, mđĭ kyar bruă duh mkra mnia mblei, bruă lŏ hma kdrăp mrâo, lehanăn ngă bruă bi hrŏ ƀun hŏng klei kjăp, hŏng klei gĭr prŏng”.

Mơ̆ng anôk jing krĭng phŭn krŭ kdơ̆ng jhŏng ktang truh kơ klei jing sa krĭng ƀuôn sang mâo ai hdĭp ktang, ƀuôn hgŭm Gào bi mklă leh pô hŏng ai tiê thâo kpưn đĭ jih hnơ̆ng. Hŏng dŭm đang hma boh bi kyut, mâo lu gru bi hmô bruă pla mjing hŏng kdrăp mrâo, jing leh klei bi knăl klă mngač kơ klei bi mlih nanao hlăm grăp hrue. knhuah gru klei jhŏng ktang, lehanăn klei êpa mhao kơ klei đĭ kyar srăng đru kơ bruă sang čư̆ êa lehanăn mnuih ƀuôn sang ƀuôn hgŭm Gào lŏ dơ̆ng rŭ mdơ̆ng kơ klei hdĭp mgi dih mdrŏng sah jăk siam, hŏng klei kjăp kơ ƀuôn sang pô./.