Grăp hruê, ênai pơ̆k mñam ăt kwang nanao ti krah sang rông. Anei jing anôk bi kƀĭn yang ƀuôn, ăt jing anôk pơ̆k mñam mơ̆ng phung amai adei hlăm êpul bi hfŭm pơ̆k mñam ƀuôn Kep 2, ƀuôn hgŭm Ialy (Gia Lai), leh anăn jing anôk rang mdah mnơ̆ng pơ̆k mñam. Hriê tinei, phung tuê dưi dlăng dŭm boh mnga siam hlăm ao, mơiêng, bai djă… dưi lông pơ̆k mñam leh anăn ruah blei dŭm mta mnơ̆ng jiă kma Lăn Dap Kngư. Amai H’Uyên Niê – khua kiă kriê êpul bi hgŭm brei thâo, ƀuôn Kep 2 ară anei jing anôk hriê čuă dlăng hlăm tour hiu čhưn ênguê yang ƀuôn mơ̆ng čar Gia Lai, leh anăn mnơ̆ng pơ̆k mñam mơ̆ng amai adei mâo anôk ba čhĭ hơĭt, kyuanăn hơ̆k mơak êjai dưi djă pioh bruă đưm, mâo prăk hrui wĭt hlăm brô 5 êklăk prăk sa mlan:

 “Êpul phung mniê hmei bi klei hdră ngă bruă, mđĭ kyar dŭm mnơ̆ng dhơ̆ng pơ̆k mñam jing mnơ̆ng djă pioh. Sitôhmô, dưi mkra mjing bai, kdô, bap, âo, buê… bi mâo djăp klei čiăng mơ̆ng phung tuê. Pô thâo mbruă ăt dưi dưn boh tŭ pô, mơ̆ng anăn mâo thiăm ai tiê, khăp hĭn kơ bruă čiăng djă pioh knhuah gru dhar kreh.”

Tơdah ti ƀuôn Kep 2, dŭm blah mñam pơ̆k mnam dưi mkra jing bai djă, ao, buê… bi ti ƀuôn hgŭm An Lão, čar Gia Lai, ana quế dưi mkra jing mta mnơ̆ng dhơ̆ng. Ti mđiăn hlơr, amai Võ Minh Mơ dôk dlăng kơ grăp pŏk ana quế ti krah tač sang, čih hĕ hlăm hră, mprăp kơ mnơ̆ng ba čhĭ. Bruă anei jing leh klei mưng hŏng amai hlăm dăl 2 thŭn êgao, mơ̆ng êjai bi klă čô̆ kơ bruă mơ̆ng ana quế.

Dưn yua mnơ̆ng mâo mơ̆ng krĭng An Lão, amao Mơ dưi mkra mjing lu mta mnơ̆ng mơ̆ng ana quế msĕ si nụ quế, quế thanh, pui diăn mngưi, mkra dŭm mta mnơ̆ng bi mƀăt… Mnơ̆ng dhơ̆ng dưi tŭ yap OCOP 3 mtŭ leh anăn dưi čhĭ hlăm anôk mnia mblei điện tử. Amai Mơ đăo knang, klei tŭ jing phŭn anei srăng đru kơ ana quế An Lão mâo klei găl kpưn đĭ, mbĭt anăn mkŏ mjing hdră duh ƀơ̆ng kơ phung pla quế ti alŭ wăl.

 “An Lão jing sa hlăm dŭm ƀuôn hgŭm ƀun, Phung êdam êra alŭ wăl mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng dŭm mta mâo, čŏng đĭ kyar amâo mâo klei đru mkăn. Êjai ba mnơ̆ng dhơ̆ng thơ̆ng kơ bruă, mnơ̆ng dhơ̆ng sang nao kbưi hĭn, hdră duh ƀơ̆ng hơĭt hŏn leh anăn bruă duh mkra ăt đĭ kyar. Anei jing tur knơ̆ng čiăng kơ mnuih ƀuôn sang pŏk mlar leh anăn krơ̆ng kơ krĭng pla quế. Bruă mâo anôk ba čhĭ ăt jing boh kdrŭt čiăng kơ mnuih ƀuôn sang lŏ dơ̆ng ngă bruă.”

Ti ƀuôn mkra mnơ̆ng mmuôn čuh hŏng lăn Vân Sơn, ƀuôn hgŭm An Nhơn, čar Gia Lai kiến trúc sư Đỗ Thanh Vân dôk duah hdră krŭ wĭt ƀuôn mă bruă đưm hŏng bruă mđĭ kyar dŭm mta mnơ̆ng mmuôn čuh ba yua hlăm bruă mkŏ mkra. Dưi mâo klei hriăm thơ̆ng kơ bruă, mâo 20 thŭn klei hriăm mkra mjing mnơ̆ng yua hlăm sang leh anăn mâo klei khăp hŏng mnơ̆ng mmuôn čuh, amai Vân dưi mkra lu mta brik hŏng mnơ̆ng mmông čuh Vân Sơn.

Gĭr ba mnơ̆ng dhơ̆ng nao hưn mdah hlăm dŭm hdră, iêo jak klei uêñ mĭn mơ̆ng phung tuê hlăm leh anăn êngao lăn čar. Truh kơ ară anei, lu mta brik bi msiam mâo knhuah hjăn dưi mâo lu duah blei, mkŏ mjing bruă mă kơ lu phung thâo mbruă hlăm ƀuôn mkra mnơ̆ng mmuôn čuh Vân Sơn:

 “Kâo kčưm mơ̆ng thŭn 2023. Dua thŭn êgao, kâo nao rang mdah djăp anôk, bi ala kơ čar nao hlăm dŭm festival mnơ̆ng mmuôn čuh. Dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng anei mâo lu phung duh bi liê mơ̆ng resort uêñ mĭn, mkŏ hŏng pô leh anăn phung kiến trúc sư ala tač êngao čiăng ba hlăm klei mkra mjing.”

Nguyễn Hữu Hà, K’iăng khua knơ̆ng bruă kreh knhâo leh anăn mrâo mrang čar Gia Lai brei thâo, čar mđing đru kơ dŭm hdră čô kơ bruă nao mbĭt hŏng mnơ̆ng dhơ̆ng knhuah gru, mkŏ mjing bruă mă kơ mnuih ƀuôn sang, kriê pioh knhuah dhar kreh djuê ana. Grăp thŭn, knơ̆ng bruă ngă lu mta bruă čiăng mkŏ mjing leh anăn mđĭ kyar bruă anei, mơ̆ng bi hriăm, mkŏ mjing êpul bruă đru kčĕ tinăn mtam, truh kơ mkŏ hŏng phung duh bi liê. Mta kñăm mơ̆ng čar jing mkŏ mjing hlăm brô 25 knơ̆ng bruă mlih mrâo mbruă, hlăm anăn mâo ƀiă êbeh 20% dưi iêo jak klei duh bi liê. Ară anei, knơ̆ng bruă dôk bi leh hdră êlan đruh kơ hdră čô̆ kơ bruă hŏng klei mbruă thŭn 2026 – 2030, mkŏ mjing tur knơ̆ng kjăp čiăng kơ dŭm hdră kpưn đĭ kơ anôk mnia mblei prŏng.

“Hlăm dŭm bruă klam, hmei mâo bruă mkŏ mjing đru kơ klei čô̆ kơ bruă mơ̆ng čar Gia Lai mâo knhuah kdlưn hĭn. Phŭn bruă kđi čar mrâo ba mdah hdră mtrŭn mrô 68 kơ klei đru kơ knơ̆ng bruă êngao knŭk kna. Anei jing kmeh gơ̆ng hdră êlan čiăng kơ hmei mkŏ mjing hdră êlan găl guôp, djăp ai dưi mtrŭt mđĭ klei čô kơ bruă hlăm čar hlăm wưng kơ anăp, đru kơ phung mda asei čô̆ kơ bruă dưi knang kơnăn, mkŏ mjing mnơ̆ng dhơ̆ng, klei bi hmô mnia mblei ktang, dưi bi ktưn hlăm anôk mnia mblei.”

Čô kơ bruă hŏng bruă đưm, hŏng hdră ngă mrâo, đru kơ mnơ̆ng dhơ̆ng djŏ guôp hŏng anôk mnia mblei leh anăn dưi djă pioh boh tŭ dưn- anăn jing êlan mâo lu phung mda asei ti Gia Lai dôk tui tiŏ, dưi bi mdrŏng kơ asei pô, pŏk êlan đĭ kyar hơĭt kjăp kơ dŭm bruă đưm hlăm ƀuôn sang.