Klei Y-Dư̆p Bdap, khua ƀuôn K’Pung, să Hòa Hiệp, kdriêk Cư Kuin čar Daklak bŏ hŏng klei mơak tơdah yăl dliê kơ ƀuôn sang pô: Mơ̆ng êlâo dih truh kơ ară anei ka tuôm mâo ôh gŏ sang ti Buôn K’Pung čhĭ hĕ lŏ lăn đang hma! Jih jang mnuih knŏng pưk hma anăn yơh jing anôk duah ƀơ̆ng. Buôn K’Pung mâo 350 gŏ sang, lu jing anak Ê Đê sơăi. Klei hdĭp mda dơ̆ng mâo klei đĭ kyar leh. Ară anei hlăm ƀuôn knŏng adôk mă 15 gŏ sang dôk hlăm klei dleh dlan ƀun ƀin, lehanăn 38 gŏ sang giăm ƀun. Čiăng kơ ƀuôn amâo lŏ mâo ôh gŏ sang ƀun ƀin, ăt jing sa klei dleh dlan mơh, kyuadah anei jing dŭm gŏ sang lĕ hlăm klei dleh dlan êdi, kƀah klei thâo săng, lehanăn kƀah hlăm klei thâo duh ƀơ̆ng. Mơ̆ng knhal jih thŭn 2022, adŭ bruă mnuih mă bruă lehanăn phung knap mñai kdriêk hgŭm leh pŏk dŭm boh adŭ  mtô bi hriăm bruă rông mnơ̆ng, bruă pla mjing, lehanăn bruă mñam kpañ hŏng mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn. Anei jing dŭm bruă brei bi mâo klei kreh dhar, wưng mjuăt bi hriăm bhiâo. Knŏng khă bi đru mnuih ƀuôn sang thâo ba yua hlăm bruă gŏ sang pô duh ƀơ̆ng. Buôn K’ Pung ară anei mâo êbeh 50 čô phung amai adei dôk djă yua bruă mñam kpañ. Mơ̆ng sa čô dôk mñam sa mlan ăt mâo ba wĭt mơh mơ̆ng 3 êklăk mkrah truh 4 êklăk prăk. Y-Dư̆p Bdap lač kyua mâo hriăm adŏ mtô bi hriăm anăn, mnuih dôk hlăm klei dleh dlan, ƀun ƀin, giăm ƀun hlăm ƀuôn K’Pung mâo klei găl dưi mđĭ kyar.

“Anôk mtô bi hriăm bruă knuă kdriêk Cư Kuin truh kơ anei pŏk adŭ mjuăt bi hriăm bruă rông ŭn. Ară anei dŭm gŏ êsei mâo klei čiăng rông ŭn, digơ̆ thâo leh yơh hdră rông ŭn. Mnuih ƀuôn sang blei amlơ̆k mčiêm ŭn, lehanăn tơdah ŭn mâo klei ruă snăn digơ̆ iêo nai êa drao mdrao mnơ̆ng rông nao mdrao brei ŭn digơ̆ ruă”.

Buôn Hra Ea Hning, xã Drai B’hăng, kdriêk Cư Kuin ăt mkŏ mjing leh mơh êpul hgŭm bruă mñam kpañ. Êngao kơ jih jang klei mâo mjuăt bi hriăm, čiăng mđĭ hĭng klei knhêč kơ bruă, lŏ mâo klei đru kơ phung amai adei dưi čan prăk hŏng ênoh 30 êklăk prăk kdrăp mnơ̆ng pơ̆k mñam. Mơ̆ng anăn mnuih hlăm êpul hgŭm hơĭt ai tiê mă bruă knuă lehanăn mâo ênoh ba wĭt hơĭt mơh. H’Neo dôk hlăm êpul mñam mâo leh giăm 3 thŭn hŏng anei. Kyua amâo mâo jăk suaih pral ôh, snăn bruă knuă ktrŏ amâo mâo dưi lŏ mă ôh, ƀiădah ñu knŏng kreh kruiñ hŏng bruă mñam giêng anei yơh. Grăp mlan leh kah hĕ kơ jih ênoh bi liê blei mrai, snăn ñu adôk mnga giăm 5 êklăk prăk.

“Mơ̆ng bruă mâo êpul mñam giêng truh kơ ară anei, snăn klei hdĭp kâo mâo lu klei găl. Hlăm sa mlan kâo mâo mñam truh 4 mblah, čhĭ mâo mơ̆ng 3 - 4 êklăk prăk. Hlăm êpul mñam lu jing dôk hlăm klei dleh dlan sơăi, hlăm 6 čô amai adei mŭt hlăm êpul mñam, snăn mâo phung amai adei dleh dlan êdi’.

Bạch Đình Bắc, k’iăng khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Hoà Hiệp, kdriêk Cư Kuin lač: Klei adŭ bruă mnuih mă bruă lehanăn phung knap mñai pŏk leh dŭm boh adŭ jing mnuih djuê ƀiă djŏ hŏng hdră mtrŭn mrô 1719 mơ̆ng khua knŭk kna mâo ba wĭt leh boh tŭ dưn klă mngač . Siăm dah čiăng kơ digơ̆ dưi tlaih sĭt mơ̆ng klei dleh dlan hŏng klei kjăp, snăn digơ̆ ciăng snăk dưi mâo ngăn prăk. Boh sĭt ară anei, mâo đa đa mnuih mâo čan leh mơh prăk mơ̆ng knơ̆ng prăk đru ba yang ƀuôn. Ƀiădah hŏng ênoh mâo čan amâo mâo lu ôh, ka djăp ôh ênoh čiăng bi liê djăp mta bruă gưl tal êlâo. Tui si Bạch Đình Bắc, jing yuôm bhăn snăk dah dưi lŏ mđĭ ênoh brei čan mơ̆ng lu êdi truh 100 êklăk prăk/gŏ sang, mkă hŏng ênoh 50 êklăk prăk ară anei. Mâo ênoh prăk msĕ snăn kơh čhĭndah dưi duh bi liê pioh kơ bruă rông mnơ̆ng ti hnơ̆ng man dưn.

 “Hmei kơ anei lu jing mưng hŏng bruă lŏ hma, pla mdiê lŏ lehanăn pla kphê. Siămdah tui si ênoh bi mnia mblei hlăm anôk čhĭ mnia. Sitôhmô, hŏng bruă rông mnơ̆ng snăn hmei bi hriăm bruă rông mnơ̆ng, ƀiădah truh ti mmông čhĭư mnia dôk dleh thâo mkă tĭng. Tal dua lĕ jing mnuih ƀuôn sang mâo prăk čiăng duh bi liê prŏng sĭt nik jing dleh dlan êdi”.

Wưng leh êgao kdriêk Cư Kuin dưn yua leh ktang hdră êlan mơ̆ng bruă ala čar kñăm mđĭ kyar klei duh mkra ala ƀuôn krĭng mnuih djuê ƀiă lehanăn krĭng čư̆ čhiăng yap jing hdră êlan mrô 1719 pioh mjing djăp klei găl kơ grăp boh ƀuôn, boh să hlăm krĭng mnuih djuê ƀiă. Mơ̆ng anăn mđĭ ênoh mâo ba wĭt kơ digơ̆, đru mđĭ kyar klei hdĭp mda ala ƀuôn hlăm mnuih ƀuôn sang. Knŏng yap mă mơ̆ng thŭn 2022 truh ară anei, adŭ bruă mnuih mă bruă – phung knap mñai kdriêk Cư Kuin mâo pŏk leh dŭm boh adŭ mjuăt bi hriăm bruă knuă kơ giăm 6.500 čô mnuih tui hriăm. Lu jing mtô bi hriăm bruă tă kčoh, bruă klia pưk sang, bruă pla mjing, rông mnơ̆ng, bruă mñam kpañ, lehanăn ară anei lŏ mâo dŭm bruă mrâo hŏng phung hđeh mniê jing bruă bi msiam, bruă tŭk knă. Êbeh 80% ênoh mnuih mâo mjuăt bi hriăm, mâo leh bruă knuă mă hơĭt. Čiăng dưi ngă bi jăk hdră ala čar kñăm mrô 1719 hlăm dŭm thŭn tinăp jing prŏng êdi, aduôn Đặng Thị Huyền Trang, k’iăng khua adŭ bruă mnuih mă bruă – phung knap mñai kdriêk Cư Kuin lač:

“Klei dleh dlan prŏng hĭn jing bruă mơ̆ng nah gŭ, kơ kdrap mtô bi hriăm bruă knuă hlăm kdriêk, jing dŏ hđăp leh sơăi duh bi liê. Anôk mtô bruă kyua amâo mâo dôk hlăm ênoh phung dưi dưn klei đru mơ̆ng hdră êlan anei ôh, mơ̆ng anăn mơh kdrăp ba yua hlăm klei mtô bi hriăm dôk dleh dưi mđĭ kyar, dôk mâo lu klei kƀah, ka dưi djăp ôh hŏng klei mnuih ƀuôn sang čiăng. Adŭ bruă mnuih mă bruă – phung knap mñai akâo kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk mâo hdră êlan mghaih msir čiăng kơ anôk mtô bi hriăm bruă knuă jing anôk jăk hĭng đru mnuih ƀuôn sang hriăm mjuăt bruă knuă mă, djŏ hŏng hdră êlan mrô 1719”./.