Du yan năm mhe lĕ sĭt tay, mau ueh nđir bâh tơm tao hvi ta dâng lŏ lâng ta ƀon Bờ, tă lah nkual neh kro ntang, tăm ăp ntil tơm mô jêng bâh xã Kông Lơng Khơng, nkuăl Kbang, n’gor Gia Lai. Nô Đinh Yong, nuĭh ƀon lan tâm ƀon dôl uănh nđôi máy koh tao dôl sreh tao ta nkual neh nơm. Rnăk vâl nô geh lĕ dĭng lĕ 3 ha tao tâm dâng lŏ têh bâh ƀon, geh tăm bâh năm 2017 tât aƀaơ, rnoh geh ăp năm đăp mpăn ta rnoh 200 tât 250 tấn. Đinh Yong an gĭt, nău tăm tao kơl an rnăk vâl geh nău geh đăp mpăn.

“ Rnăk vâl gâp geh tăm 3 ha tao bâh âk năm aơ, yan tao năm e nơh rnăk vâl geh rlău 300 tấn tao, tăch geh 200 rkeh prăk, lôch n’hâp lĕ prăk kan rĭ hôm e geh rlău 100 rkeh prăk. Tao ta aơ geh ƀon lan tăm geh ntŭk rvăt dâl tơm tao, geh ntĭm mbơh nău mât, poh phân an tơm tao. Bôk năm aơ ngih máy lĕ tât gay ma rvăt tao an ƀon lan, lĕ geh tăch đah rnoh đăp mpăn. aƀaơ rnăk vâl lĕ geh rvăt năp âk ntil ndơ khlăy kơt lah tivi, tủ nđik, mbra geh rvăt năp tay du đê̆ ndơ dŏng gay ma sa tết đŏng”.

Tâm ban kơt ne đŏng, yuh Đinh Thị Sách lĕ tât râng tăm 3ha tao ta dâng lŏ têh bâh ƀon Bờ. ndơn ma tât yan sreh jă bu tât sreh ma ti rĭ 2 năm aơ, ntŭk kan rvăt tăch lĕ kơl an ƀon lan máy koh tao, koh ngăch, rkĭt neh, kơl an tơm tao luh tay sŏng n’hanh tâm ban. tao geh rdeng tât ta ngih máy ngăch đŏng, mât đăp mpăn hôm nha rêh n’hanh dŭt ueh. Tĭng nău mbơh bâh yuh Sách, nău sreh tao ma máy lĕ kơl an ntŭk tăm du rnoh n’ha tao âk ma lĕ kĭn hăch, jêng phân hữu cơ ueh an yan tao ba kơi.

“ Ntơm nơh tăm tao rĭ geh sreh ma ti, jă bu tât kơl sreh, yơn bâh ntơm geh máy, koh ma máy rĭ ƀon lan mô hôm ir rgănh. ndơ̆ máy koh lăp koh lôch nĕ uănh ueh ngăn, ndok mô hôm âk, pih lĕ geh koh jêng ƀon lan dŭt dơh ngăn mpeh nău ƀư jik pih”.

          Wa Đinh Văn Thinh, kruanh rmôt kan dâng lŏ têh ta ƀon Bờ an gĭt, ƀon lan mbra dơi ƀư dâng lŏ têh lah bâh geh nău kơl an tơm bâh nău nchrăp kan n’huch ach o nâp nâl ta nkual Tây Nguyên bâh năm 2017.ăp nuĭh tăm tao tâm nău kan aơ lĕ rngôch lah nuĭh ach o, geh neh yơn tăm ntil tơm mô jêng, mô geh săk rnglăy mô lah tăm tao nchrah nchrai. Bol ma geh kơl mpeh nău ƀư tay an ueh neh, ntil tơm, kĩ thuật n’hanh geh mpeh tăch rvăt ton rvăt lĕ rngôch rnôk tao tât ta rơh sŏk tơm, yơn lah ta rnôk nĕ ƀon lan hôm nha klach rvê yor tât râng tâm rgop kan ndrel mbra roh dơm âk jêng kanŭng geh 20 rnăk tât râng kan. Lơ ma let kơi nơh, săk rnglăy n’hanh nău ueh bâh dâng lŏ têh geh n’hao, aƀaơ geh tât 80 rnăk nuĭh Ba Na ta ƀon Bờ tât râng tăm tao đah rnoh neh hao tât 150ha. Wa Đinh Văn Thinh an gĭt.

“Tâm rnôk gâp tât râng ƀư tăm tao rĭ mô geh âk nuĭh ƀon lan tât tăm kơt aơ yor lah klach mô blău mpeh kĩ thuật tăm, mô lah tăch mô khlăy. Yơn lah lôch nĕ ăp rnăk hăn lor kan n’hanh geh nău geh đăp mpăn năp măt jêng lah nsrôih rgâl jêng tăm tao âk. ăp rnăk tăm tao đah rnoh tăch đăp mpăn kơt aƀaơ lĕ geh dŭt âk lơn đah nău tăm bum kơt ntơm nơh, nău rêh ƀon lan lĕ hao âk”.

Kbang lah ngoăy tâm âk ntŭk tăm tao dŭt têh ta n’gor Gia Lai đah rnoh neh klâp ma 10 rbăn ha. âk năm aơ, ntŭk tăch rvăt tao an ƀon lan ta ntŭk- ngih máy ƀư sĭk An Khê lĕ kơl an ƀon lan kan lŏ mir đah máy mok mhe ta ăp dâng lŏ têh gay ma n’hao nău geh, rnoh geh sĭk ta du rnoh neh tăm gay ma n’hao nău geh an nuih tăm tao, rdâk njêng ntŭk tăm nâp nâl an ngih máy. Wa Nguyễn Hoàng Phước, groi Giám đốc ngih máy ƀư sĭk An Khê an gĭt.

“ Rnôk ma rdâk njêng dâng lŏ têh rĭ ngih máy sĭk An Khê  lĕ geh ăp nău kơl n’huch rnoh prăk kan ăp rmôt rnăk tât râng pah kan ta dâng lŏ têh bâh 3% tât 10% tĭng rnoh ne. ngih máy geh nău ŭch n’hao nău geh bâh 20 rbăn tất hao tât 25 rbăn tấn tao/nar, bâh nĕ rĭ nuĭh kan ăp nar lơ ma đê̆ n’hanh ngih máy mbra rgum âk ta bôk nău kan dŏng dâng lŏ têh. Gay ma dơi ƀư nău nĕ rĭ rlău ma nău kơl mô kơp prăk kon rĭ ăp năm ngih máy lĕ mĭn uănh n’huch tay rnoh prăk an ăp nău kan bâh ƀư neh, tăm..tât sreh tao, mât đăp mpăn kơl an khân păng đăp mpăn mât tăm tao lăp ta dâng lŏ têh nsĭt tay săk rnglăy dŭt âk”.

Mbơh ƀư bâh năm 2017, tât aƀaơ, nkuăl Kbang lĕ geh rdâk njêng 8 dâng lŏ têh đah rnoh neh rlău 500ha đah bơi tât 500 rnăk tât râng, tâm nĕ, tâm rgop dâng lŏ têh geh bơi tât 90% rnăk ƀon lan nuĭh Bana tât râng. Ăp nkual tuch tăm ueh mhe dôl ntơm hao âk ta nkual njônh ngai bâh n’gor Gia Lai, tĭng nĕ, mô rlu n’hao nău blău pah kan jan sa bâh ƀon lan ăp thôn ƀon, rdâk njêng nău wăng sa nâp nâl.