Rlău 30 năm ba năp, rnăk vâl wa Đỗ Văn Bảy, ta phường 7, nkuăl ƀon têh Đà Lạt, Lâm Đồng lĕ dăch bên đah nău kan tăm biăp- kao ăp ntil. Năm 2015, wa ntơm geh rdâk ƀư 2 rbăn mét vuông jay bil nkŭm ma ni lông gay ma tăm kao koh n’gĭng n’hanh nău geh lĕ hao đah ntơm nơh tuch tăm way ơm ta rnoh neh 10 rbăn mét vuông. Rlău ma mât đăp mpăn prăk dŏng tâm rnăk vâl, mât rong oh kon hăn nti an ueh, rnăk vâl wa hôm nha geh rgum âk ndơ, nău wăng sa rnăk vâl lĕ geh njoat hao. Bol ma an lah ndơ̆ jay bil luh nkuăl ƀon têh Đà Lạt, mbra ƀư nkuăl ƀon têh ueh lơn, nđir lơn yơn wa Bảy dŭt mĭn rvê nău aơ mbra khuch tât nău rêh kon său tâm rnăk vâl.

 “Pah kan ƀư ngih bil rĭ păng đăp mpăn lơn, nkŭm mih nkŭm n’hach jêng lah dơi leo kan lơn. Lah mô geh jay bil rĭ trôk duh mih ndal, rnôk geh mih tŭp pler kơt lah roh dơm, ndơ tuch tăm khcuh lĕ. Lah nklơi jăng ngih jay bil, yor aơ lah nău pah kan bâh nuĭh ƀon lan jêng ngih dak an geh kơl, mpŏng kan mhâm bư nău rêh ƀon lan an geh đăp mpăn lơn”.

Bâh năm 2004, n’gor Lâm Đồng ntrŭnh quyết định an dŏng bôk nău kan hun hao tuch tăm công nghệ mhe. Tât năm 2020 rnoh neh ngih jay bil lĕ geh 4.350ha. Tâm rnôk hun hao tuch tăm dŏng công nghệ mhe, jay bil lah ntŭk an nău tâm rgop kan đah ăp trong kan công nghệ mhe êng kơl an nău pah kan tuch tăm. Ta meng ăp săk rnglăy, nău geh wăng sa yor nău dŏng ngih jay bil nsĭt tay rĭ geh âk nău tât êng đŏng.

Wa Trần Quang Duy, chi cục phó chi cục tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Lâm Đồng an gĭt, yor rnoh rdâk ƀư prêh, mô geh trong n’hoch dak lĕ njêng ntŭk dak hoch têh, ƀư dak rchoh n’hanh ƀư n’huch nău dơi lăp dak jêng tât mbra geh dak mŭr, rluh neh, dak băm n’hanh âk nău tât êng.

 “Yor săk rnglăy wăng sa nsĭt tay âk jêng lah nuĭh ƀon lan lĕ hun hao ƀư âk ngăch. Uănh năl mpeh mpeh Ngih dak lĕ mô hŏ năn geh ăp nău ntrŭnh n’hanh nău mbơh na nê̆ an ƀon lan. Gay ma jay bil hun hao êng, mô geh mbơh dăn, khân păhng ƀư prêh, tâm dăch njêng khuch âk tât nău rêh jêng, trôk nar..Ta năp nău aơ, bâh khay 10/2019, UBND n’gor geh nău ntĭm đă na nê̆ an ntŭk kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan rdâk njêng du nău kan mât uănh, mât njrăng an bah nău tât bâh ngih bil, ngih jal ta n’gor Lâm Đồng”.

 Aƀaơ, n’gor Lâm Đồng dôl rgum mbơh tơih ăp trong kan gay ma bah oi n’hanh mpŏng tât mô hôm geh rnoh neh ma jay bil ta ăp ntŭk nkuăl ƀon têh. Tĭng nău mbơh bâh wa Nguyễn Văn Hòa, kruanh UBND phường 3, nkuăl ƀon têh Đà Lạt, nău ntrơn du, n’huch n’hanh mpŏng tât ndơ̆ lĕ rngôch jay bil luh nkuăl ƀon têh Đà Lạt lah nău dŭt khlăy. Yơn lah, an geh mât đăp mpăn ăp nău mpeh pah kan jan sa n’hanh nău rêh ƀon lan tâm nkual.

 “Ăp n’gâng kan an geh mĭn uănh trong kan gay ma kơl an ƀon lan. Mbra lah kơl ntrơn n’gâng kan, nău kan, rgâl mhe tơm tăm, mhâm kơl gay ma rnôk nklơi lĕ ngih jay bil, jay jal rĭ nuĭh ƀon lan tuch tăm hôm nha geh mât đăp mpăn nău rêh, mbra geh đah tâm ban mô lah bơi tâm ban đah nău tuch tăm tâm jay bil, jay jal”.

Tĭng nău nchrăp kan mât uănh ngih jay bil, ntrôl nău pah kan tuch tăm dŏng công nghệ mhe an tâm di đah rgâl trôk nar mih sial ta n’gor Lâm Đồng, rnôk rgâl ntrơn pah kan bâh tăm tơm jŏ năm tâm jay bil tât pah kan bah dih, ƀon lan kan lŏ mir geh kơl du tơ̆ 70% rnoh prăk rvăt tơm ntil, ndơ dŏng, ndơ dŏng khlăy gay ma ƀư tĭng pah kan ta du rnoh neh rgâl mhe.

Ndrel đah nĕ, Lâm Đồng mbra geh rgum mĭn uănh, nglăp ntil tơm tăm mhe đah nău ŭch pah kan bah dih an geh săk rnglăy âk, ntrôl dăng nău pah kan nău khlăy ăp ntil ndơ tuch tăm bâh nău nkret njêng na nê̆ ndrel đah rdâk njêng ăp nău tâm rgop. Nkre lah, rdâk njêng n’hanh mbơh tơih âk nău an manh kơl an hun hao tuch tăm ntŭk gŭ rêh, tuch tăm tâm pleh, dŏng công nghệ mhe mô dŏng jay bil.

Kơt nău nchih mhe aơ nơh, Lâm Đồng n’gluh tât năm 2030 tâm trôm nkual ƀon têh Đà Lạt mbra mô hôm geh jay bil tuch tăm. Ndrĭ nău dja mbra mhâm ƀư, moh geh trong nkra gay nsĭt tay nău tâm ban ŭch, ndrel hăn bah mpeh ƀon lan kan  lŏ mir, tâm ôp bah kơi aơ đah wa Phạm S, Groi kruanh UBND n’gor Lâm Đồng mbra nchră mpeh nkô̆ nău dja:

-Hơi wa, trong nchrăp tât năm 2030 ri n’gor Lâm Đồng mbra rơih lĕ rngôch jay bil luh bah dih nkual ƀon têh Đà Lạt, may moh geh nău lah mpeh trong nchrăp kan dja mêh?

          Wa Phạm S: He mbra dơi lah Lâm Đồng lah ngoăy tâm ăp n’gor dâk leo lor dŏng nău kan tuch tăm công nghệ mhe. N’hanh ndơ ƀư tuch tăm lah jay bil, jay jal lah ngoăy tâm 8 glo tơm nău kan tuch tăm dŏng công nghệ mhe. Tât năm 2022, lam n’gor Lâm Đống geh nklăp 5.000ha jay bil, tâm nê êng nkual ƀon têh Đà Lạt hŏ  âk 50% rnoh hvi neh jay bil. Yơn lah, tâm rnôk ƀư njêng âk jay bil ri ăp nău dơh uĕh hŏ nsĭt rnoh geh wăng sa âk, ndơ geh ƀư tuch tăm têh uĕh tâm ban, săk kah tâm ban; rlơ̆ tay lah khuch  tât uĕh măt uănh nkual ƀon têh, njêng luh n’hong hoch rgum rnôk rnoh âk dak mih, lah mô koch mbluh hoch trong dak sor ri nha ndâp băm êng tĭng ntŭk đŏng rnôk geh mih têh mô năn jŏ. Jêng, n’gor n’gluh an dŏng du đề án mât dŏng jay bil tâm nău kan tuch tăm,  ăp phường trôm nkual ƀon têh Đà Lạt tĭng trong rƀŏng ntrơn du mbrơi ntơm bah năm 2023 tât 2030 tĭng trong tor gĭt lor hŭch mbrơi n’hanh mô hôm geh du jay bil tâm trôm nkual ƀon têh.

- Hơi wa, aƀaơ kônh wa ƀon lan kan lŏ mir Đà Lạt – ăp nuĭh dôl kan tuch tăm đăp mpăn tâm jay bil dŭt uănh khlay n’hanh lah ntlơi jay bil ri nău kan tuch tăm mhâm ƀư jêng?  

Wa Phạm S: Kônh kan lŏ mir dôl uănh khlay n’hŭch jay bil ri tĭng ƀư moh nkô̆ nău? Gay đăp mpăn tâm ban lăp dơi hun hao wăng sa n’hanh ntŭk gŭ rêh ri ân geh du trong kan ăp kôp. Lor bôk năp lah tăm tơm si ta chông yôk, ntŭk kônh wa muĭh kăl gay ƀư nău kan tuch tăm. Aơ lah ngoăy tâm ăp nkô̆ ƀư jêng dak sor rchoh neh. Tâl bar lah tăm biăp, kao mô ƀư jay bil njêng rup uĕh măt uănh rhŏ dŏng an dăp grep n’hanh hun hao nkual ƀon têh. Tâl pe lah rgum tăm rơ̆ jêng âk tơm dak si. Tâl puăn lah leo ƀư, tor luh tay ăp trong ntĭt leo pâl nđaih tuch tăm. Tâl prăm lah yơn ntil, lơn lah ntil tơm Invitro, djăt ma 1.000m2 yơng ntil ri nsĭt tơm geh âk lơn rđĭl  đah mât chăm 1ha jay bil tuch tăm. Jêng, mpôl hên rgum nău rnâng kan gay ƀư yơng ntil gay pă an ăp nkual tâm dak n’hanh tăch n’gluh. Kêng dŭt lah hun hao ăp ƀon hăr blău ti kan way ơm, ăp rhŏ dŏng năch gay  đăp mpăn nău rêh bah nuĭh ƀon lan, hŭch bah ir n’hanh hăn tât mô hôm geh jay bil tâm nău kan tuch tăm. Geh kơt nê mơ đăp mpăn dơi tâm ban  lăp geh tĭng trong tor gĭt lor, đăp mpăn mplơ̆ tay nđĭr uĕh an nkual ƀon têh Đà Lạt, nkre nuĭh ƀon lan kan lŏ mir nsĭt geh wăng sa, mât dơi ntŭk gŭ rêh bri dak nđĭr uĕh jŏ jong nâp dăng.

- Hơi wa, ndrĭ gay nuĭh ƀon lan ndrel tâm ban ŭch n’hanh ndrel hăn đah n’gâng kan tĭng ƀư jăp ăp nău kan kơt may mhe nkoch nê nơh ri n’gor ân mhâm ƀư mêh?

Wa Phạm S: Đah du njônh nkrum lam, aƀaơ nău kan tuch tăm tĭng trong rƀŏng nđĭr uĕh, tuch tăm jŏ jong n’hanh tuch tăm geh âk ntil  ndơ gŭ rêh, tuch tăm sĭt jêng tay, tuch tăm rmŭ ôm. Uănh tĭng ntil tơm tăm ma he nkrêp đah neh ntu tuch tăm bah tĭng phường, tĭng ƀư  mât chăm tĭng trong tuch  tăm mô dŏng geh jay bil, yơn nha hôm đăp mpăn nsĭt geh wăng sa ta ăp ha âk đŏng ma trong sơch ăp ntil tơm tăm, tơm dak si geh rnoh khlay wăng sa âk ma mô kâp jay bil. Gay rgop mât dơi tuch tăm jŏ jong, nsĭt geh wăng sa âk n’hanh đăp mpăn ntŭk gŭ rêh neh ntu bri dak.

Aơ lah du nkô̆ dŭt khlay, ndrĭ mhâm ƀư gay nuĭh ƀon lan gĭt wât, ƀon lan tâm boh n’hanh ƀư tĭng ri tâm đề án n’gor hŏ rđău đă, jao an Sở Nông nghiệp kan nsum đah nkual ƀon têh Đà Lạt, tâm nê nhih pah kan na nê̆ ƀư lah UBND nkual ƀon têh Đà Lạt dăch dêh ƀon lan, grêt tĭng ƀon lan, gĭt wât ƀon lan, rƀah gĭt kloh dăp rgum Đà Lạt. Yor kơt nê̆, ân n’hao  dăng nkoch trêng, ntĭm nti gay nuĭh ƀon lan wât dơi trong nchrăp tor gĭt lor n’hŭch đêt jay bil yơn nha hôm nsĭt geh wăng sa âk ta du rnoh neh tuch tăm bah he đŏng.

Ơ, dăn lah uĕh wa!