Ta Tây Nguyên cà phê lah tơm tăm geh nău ŭch dak dŭt âk ta khay wai. Ta rnôk aơ nuĭh tăm cà phê dôl rgum an rơh tŏ dak tal 2. Lĕ rngôch rnoh neh cà phê ê hŏ kơp dơn geh kro phang, yơn lah mô tŏng dak, duh phang hôm nha lah nău mĭn rvê mbro bâh âk nuĭh tăm cà phê ta khay wai. Gay ma bah ir kro phang đah mir tơm cà phê 4,5 ha bâh rnăk vâl nơm. Wa Lê Văn Tâm ta xã Ea Kao, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột an git, wa lĕ leo ntuh kơl, dŏng công nghệ tŏ dak mpêt nkrem, tŏ dak ntruh êng an mir tơm.

 “ Tâm mir tơm jay gâp, gâp lĕ geh ƀư klâp ma 3ha dĭng dak tŏ ntruh êng. Tŏ ntruh păng kanŭng geh du dĭng, 1 béc tŏ ta 1 tơm rĭ păng dơi geh mpêt nkrem dak dŭt âk ngăn n’hanh bah ir hoach nuĭh pah kan đŏng”.

Ndrel đah tơm cà phê, sầu riêng lĕ ŭch an geh âk dak tŏ đŏng. Tĭng nău ŭch geh dak tâm ăp tơ̆ tŏ bâh tơm sầu riêng đê̆ lơn, yơn rnoh tŏ tâm ăp yan wai geh dŭt âk, jêng ƀon lan kan lŏ mir lĕ nchrăp ueh ăp rnoh dak tŏ an tâm di, mât đăp mpăn an tơm geh kao-kơn play n’hanh rong play geh săk rnglăy. Wa Nguyễn Minh Tâm, xã Ea Yông, nkuăl Krông Păk, Dăk Lăk nkoch.

 “ Aƀaơ ta nkual aơ lĕ đăp mpăn mpeh rnoh dak tŏ nđâp ma dak dak n’hong. Rnăk vâl dŏng dak ntu khoan, nuĭh ƀon lan dŏng dak bât. Aƀaơ dôl mât dak tâm klâp ma 4-5 nar tay mơ mbơk tay, ăp tơ̆ kơt nĕ tât 30 mnĭt plơ̆ tay mô geh tŏ âk”.

 Tĭng nău mbơh bâh wa Nguyễn Công Hạnh, groi Giám đốc Công ty TNHH MTV mât uănh nău kan dak bât tŏ djrah Dak Lăk, nchroh lor nău duh nđik râng geh tâm khay wai năm aơ ta nkual Tây Nguyên âk lơn đah âk năm. Nău mbra mô tŏng dak tŏ tâm nău pah kan tŏ djrah lah dŭt âk. Aƀaơ rnoh dak ta ăp dak bât tŏ djrah ta n’gor geh mbơh tơih ta rnoh đê̆ lơn đah rnoh dak hao way geh. Công ty lĕ geh nău nchrăp tâm rdâng rnôk duh phang geh hô.

 “Ntơm lăp ta bôk yan rĭ công ty lĕ ntĭm đă uănh nđôi, uănh năl ta lĕ rngôch ăp rnoh dak gay ma kơl an nuĭh ƀon lan n’hanh geh trong kan gay ma tŏ mpêt nkrem dak ngăn. Ta meng nĕ lĕ ntĭm đă ăp trong kan njrăng rdâng duh phang ta ăp ntŭk mbra geh duh phang mpeh dŭt yan gay ma geh trong kan nchrăp mât uănh”.

Lam n’gor Dak Lak aƀaơ geh 785 nău kan dak bât tŏ djrah, đah lĕ rnoh dak bât geh klâp ma rlău 650 rkeh mét khối dak. Đah nău tâm ban rnoh dak aơ ndrel đah dŏng ăp trong kan kơt lah rgâl mhe tơm tăm, dŏng ntil mhe, geh nău nchrăp srĭh tăm an tâm di, tŏ dak mpêt nkrem...mbra geh mât đăp mpăn dak tŏ an rlău 83% rnoh neh tơm tăm geh nău ŭch dak âk. Wa Mai Trọng Dũng, groi giám đốc ntŭk kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan n’gor Dak Lak an gĭt.

 “ N’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan lĕ tâm rgop ntĭm đă ăp ntŭk mât rgum dak an ueh ta ăp ntŭk dak bât tŏ djrah n’hanh mât đăp mpăn tŏ dak tâm ban kơt lah nău kan njrăng rdâng duh phang”.

Tâm ban năp nơh, n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan, ăp ntŭk lĕ mbơh tơih đah UBND n’gor Dak Lăk mbơh tơih săk rnglăy âk ntil săm ƀŭt ntĭm đă bâh trung ương n’hanh ntŭk kan ba dâng mpeh hun hao dak bât tŏ djrah. Nkre lah, mbơh tơih, rgŏ jă n’hanh mbơh tơih nău tŏ dak, mpêt nkrem dak geh mât uănh; ƀa ƀơ uănh nđôi, uănh năl rnoh dak geh dŏng bâh lĕ trong dak bât, ntŭk bât dak gay ma geh nău nchrăp tâm rgop, pơk dak an tâm di, geh nău nchrăp tâm pleh pă dak an tâm di. Bâh nĕ, nău kan tâm rgop ndơ dŏng mpeh tuch tăm, nkual ƀon lan gŭ geh ntuh kơl n’hao nkra mhe n’hanh geh njoat ƀư ueh mhe, kơl an nău pah kan jan sa, nău rêh ƀon lan, njrăng rdâng nău tât bâh mih sial trôk nar. Năm 2024, n’gâng kan Dak Lăk lĕ geh nău mpŏng kan, trong dak bât tŏ djrah mât đăp mpăn dak tŏ an rlău 84,45% rnoh neh tơm tăm geh nău ŭch tŏ dak.