Lôch tă âk khay uănh năl, rlong âk ntil tơm tăm êng êng, 2 năm aơ, wa Bùi Ngọc Dũng, thôn 3, xã Khuê Ngọc Điền, nkuăl Krông Bông, n’gor Dak Lak lĕ săch ntil tơm mbo njŭng ntil bâh Mỹ tăm ta rnoh neh 7 sào bâh rnăk vâl nơm. Tĭng nău mbơh bâh wa Dũng, ntil mbo aơ dơh tăm kơt ăp ntil tuh mbo ma rnăk vâl dôl tăm ntơm nơh đŏng, yơn nău geh âk lơn.

 Gâp tăm lĕ geh 2 năm hôm, lĕ geh nsĭt tay âk nău geh săk rnglăy. Neh gâp 1 năm tăm 3 yan. Mông nar hao têh tĭng yan. Khay răm rĭ klâp ma 65-70 nar, khay nđik rĭ jŏ 80-85 nar. Du sào n’hâp lĕ prăk sŏk geh klâp ma 4 rkeh tât 4 rkeh n’gul, 1 năm ntop tât 3 yan.

Đah rnăk vâl wa Trịnh Thị Tâm, thôn 1, xã Khuê Ngọc Điền, nkuăl Krông Bông, n’gor Dak Lak, nău rgâl jêng tăm mbo Mỹ lĕ nsĭt nău geh an ƀon lan đăp mpăn n’hanh geh rgâl âk nău rêh ăp rnăk vâl. Tĭng wa Tâm, nău ueh bâh mbo m’êt lah ntil ndơ geh pĕ lêh, tăch bâh rnôk hôm nha rêh, jêng nar mât tăm gleh dơm, mô hoach prăk rklêh găr, geh dŏng tơm mbo ƀư ndơ sa an ndrôk sŭr, yor nĕ hôm nha geh n’hao nău geh đŏng:

" Bar năm aơ gâp saơ rnoh tăch đăp mpăn. Rnôk tăm kơt aơ prăk kan mô ir âk, rlău ma nĕ xã way geh ƀư ăp jrô nti tăm ntil mbo aơ rnôk ƀon lan geh dŏng an nău geh ueh lơn tăch an ntŭk tăch rgâl geh rnoh khlăy. Mbo tât rnôk pâk tăch dâl, tơm mbo n’hanh n’ha rêh njôt an ndrôk sa mô lah ƀư phân”.

Wa Nguyễn Đắc Thành, cán bộ tuch tăm xã Khuê Ngọc Điền, nkuăl Krông Bông, n’gor Dak Lak an gĭt, ntơm nơh ƀon lan ta xã dŭt âk lah tăm ba n’hanh ăp ntil tơm tuh mbo kơt lah: tuh xanh, tuh krăk, bum trău, bum blang, mbrăch...nău bu tuh âk, naư geh mô âk đŏng. Yơn lah, bar pe năm dăch aơ, tâm nău rgâl mhe tơm tăm gay ma n’hao an săk rnglăy wăng sa, tâm di đah nău ŭch ta ntŭk tăch rgâl n’hanh tâm di đah nău rgâl trôk nar mih sial, tơm mbo lĕ geh ƀon lan săch an tăm. Nău geh bâh tơm tăm aơ âk rlăy 2 tât 2.5 tơ̆ đah ăp ntil ndơ tăm êng. Wa Nguyễn Đắc Thành an gĭt.

 “Yan puh wai ta ntŭk way geh tăm tơm mbo mỹ, tâm 3 năm dăch aơ tơm mbo mỹ geh tăm đăp mpăn đah rnoh khlăy bâh 2 rbăn n’gul tât 3 rbăn prăk/play nău geh bâh ƀon lan geh rlău 7 rkeh prăk/sào/yan. Bâh nĕ rnôk mbơh rblang uănh năl nĕ lah ntil tơm tăm nsĭt tay nău khlăy wăng sa an ƀon lan kan lŏ mir”.

          Mbra dơi saơ nău kan rgâl mhe tơm tăm ntil rong, ngăn lah nău kan tăm mbo njŭng lĕ nsĭt tay nău geh đăp mpăn an ƀon lan xã Khuê Ngọc Điền, nkuăl Krông Bông, n’gor Dak Lak. Bâh nĕ ntop njêng tay nău dơi tâm nău pah kan tuch tăm ta ntŭk.

Tơm mbo mỹ ntơm geh âk ƀon lan săch tăm tâm nău rgâl tơm tăm gay ma n’hao nău geh wăng sa, tâm di nău ŭch ta ntŭk tăch rgâl n’hanh tâm di đah rgâl trôk nar mih sial. Yơn lah, nău tăm, mât chăm tơm mbo njŭng aơ mhâm ƀư, ăp nău nkah rnôk mât tăm an geh săk rnglăy mhâm jêng, mơh nău an tơm geh ueh jêng, phóng viên nkô̆ way nkoch geh nău ôp đah wa Bùi Nhật Tuân, cán bộ khuyến nông, Trạm khuyến nông nkuăl Krông Bông mpeh nkô̆ nău aơ.

          -Hơi wa mbo njŭng way geh tăm mơh rơh tâm năm mêh. Ta meng săch ntil tăm ueh jêng rĭ mơh nău nkah rnôk ƀon lan săch tăm ntil mbo aơ mêh?

-Nău way rĭ geh 3 yan tơm tâm năm: puh wai, mih iang n’hanh khay puh. Gay ma tơm mbo geh jêng n’hanh săk rnglăy ueh ngăn rĭ nău ƀư neh lah dŭt khlăy. He an geh tĕ phân lor n’hanh dŏng vôi. Tơm mbo aơ tâm ăp yan êng an geh tŏ dak ngăn lah ta puh wai. Tơm mbo rnôk rong play an geh rnoh dak dŭt âk n’hanh tơm mbo aơ mô dơi lăp ta trôm gay ma tŏ dak jêng lah ƀon lan kan lŏ mir mbra tŏ ma bec bruh dak.

Tâm rnôk tơm mbo mhe geh klâp ma 5-6 n’ha n’hanh lvang nchrăp luh kao tom mbo mbra geh 1 đê̆ tu lôk. Yơn dŭt nkah ngăn lah tơm geh tu lôk. He an geh mât njrăng tu lôk tơm tâm rơh nchrăp luh kao n’hanh rong play.

          Kơt nĕ gay ma bah tu lôk tơm ƀon lan mhâm ƀư njrăng mêh wa?

-Gay ma mât njrăng ueh nău aơ rĭ ƀon lan an geh hăn chop mir tăm ƀa ƀơ, hăn uănh năl geh tơm i bu tuh rĭ an geh rôk njrăng dâl. He mbra rseh tơm nĕ bun bah dih ntŭk tăm n’hanh su. Lơi an tâm ntŭk tăm yor lah tu nĕ luh bah dih mô lah tăp tu mbra deh tay lăp sa tât tơm êng. Rnôk geh saơ tu tuh ƀon lan an geh dŏng dak si mât tơm tăm geh tu tơm sinh học. Yor aƀaơ nău đăp mpăn ndơ sông sa dôl lah nău an geh ƀư tĭng hêhn đă mbơh ƀon lan an geh dŏng di dak si, di rnôk. Di dak si ta aơ lah he dŏng du đê̆ dak si njrăng tu bâh sinh hoc, mô dơi dŏng ăp ntil dak si njrăng tu ma hóa học âk ir.

Ơ, mbra dơi saơ tăm mbo lah nsum n’hanh mbo Mỹ lah êng rĭ nău tăm mât dơh dơm. Yơn lah gay ma mboh săk, găr têh n’hanh tâm ban tâm rnôk luh kao n’hanh jêng mbo rĭ mhâm nău mât uănh mêh wa?

-Nău way rĭ mbo tât rnôk luh kao n’hanh ntơm luh mbrui ntơm mă oh bê rĭ way tâm ăp yan êng êng kơt lah puh wai rĭ he njrăng rŏ dak ƀa ƀơ, hôm tâm yan nđik kơt aơ rĭ mih âk rĭ mô kâpư tŏ dak đah ăp khay êng. Lah mbo dôl rong pkay rĭ uănh njrăng tât 1 đê̆ ntil bu tuh dơm. Yơn rnoh âk he mơ dŏng dak si, hôm lah du đê̆ rĭ lơi dĭng dŏng dak si ngăn lah mô dơi dŏng dak si njrăng tu.

-Hơi wa mbra dơi saơ tâm yan puh wai rĭ ƀon lan ta ntŭk ta n’gor Dak Lak lĕ geh săch ntil mbo njŭng, ntil Mỹ ndơn đah ăp ntil tơm tăm gleh nar kơt ntơm nơh kơt nĕ mpeh nău kĩ thuật rĭ mơh nău wa nkah an ƀon lan mpeh nău aơ mêh?

Đah nău uănh mpeh kĩ thuật rĭ gâp đă ƀon lan he an geh tăm tâm pleh. He lôch tăm 1 yan mbo rĭ he mbra tăm ăp ntil tơm tăm êng. Nău tâm pleh tăm nsĭt tay nău geh săk rnglăy âk, bôk năp lah nău ndơ kah tâm neh. Êng tơm mbo n’hanh ăp ntil tơm êng ăp ntil mbra geh djrôp ăp ndơ kah tâm neh êng êng jêng lah mpeh nău tăm tâm pleh an geh nkoch mbơh tât ndơ kah ueh tâm neh. Tal 2 lah ăp ntil nău bu tuh, ăp ntil tơm tăm geh ăp ntil bu tuh êng êng. Lah tâm pleh he mbra dơi njrăng nău bu tuh ơm geh n’hanh nău rêh bâh nău bu tuh nĕ.

          Ơ, dăn lah ueh wa.