Lah cán bộ bâh ntŭk kan khuyến nông n’gor Gia Lai, bâh ntơm rnôk geh rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng xã Ia Băng nkuăl Đăk Đoa geh njêng, nô Bùi Văn Thuận lĕ geh tay nău kan ntĭm leo, hăn ndrel đah ăp nuĭh kan êng bâh rmôt kan. Ndrel đah rmôt kan khuyến nông đah nô Thuận, geh nuĭh lah ƀon lan kan lŏ mir blău, geh nuĭh lah kĩ sư tuch tăm...Ăp nar, khân păng tât ta ăp mir, ăp rnăk tăm cà phê gay ma kơl kan, mbơh an ƀon lan tăm tay cà phê vối ranh jêng rgâl ăp ntil mhe, mât chăm tĭng nău ntrŭnh pah kan tăm cà phê geh kơp dơn 4C.

Rlău ma nĕ, rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng hôm nha geh ƀư jrô nti nău kan an ƀon lan kan lŏ mir mpeh kĩ thuật tuch tăm tâm di nău kơp dơn, mât njăng ăp ntil ndơ  ntuh kơl ta nău tuch tăm. Nkual ndơ tuch tăm mât đăp mpăn n’hanh tŏng mpeh rnoh neh, rmôt kan kơl tay an ƀon lan tâm rgop đah doanh nghiệp gay ma tăch đah rnoh khlăy lơn. Nô Thuận an gĭt lôch ăp geh săk rnglăy bôk năp bâh nău kan aơ, nkuăl Phú Thiện n’hanh nkuăl Chư Prông lĕ geh kơt nti n’hanh njêng tay 9 rmôt kan khuyến nông ta ntŭki rêh jêng ta ăp nkual geh tăm ba, tơm sa play ta ntŭk.

 “Bol ma 2 rmôt kan mhe geh njêng yơn lah lĕ geh nti nău kan, ntĭm nti n’hao nău dơi pah kan. 2 rmôt kan lĕ rƀŭn nchră, geh nău nchrăp pah kan tâm let năp tay. Bôk năp lah tâm rgop ôp đah ăp công ty gay ma ký tâm ton nău kan way kan gay ma ndơ̆ ntil ndơ lăp tăch n’hanh tăch ntil ndơ bâh nuĭh ƀon lan.

Tâm ban kơt nĕ, ta n’gor Kon Tum, wa Đới Văn Cương, kruanh rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng xã Hà Mòn nkuăl Đăk Hà, n’gor Kon Tum an gĭt, kanŭng tâm rlău 1 năm pah kan, rmôt kan lĕ tâm rgop đah ntŭk kan khuyến nông n’gor Kon Tum ƀư âk jrô nti, mbơh nău mhe mpeh kĩ thuật tâm nău pah kan tuch tăm, mbơh tơih 3 nău kan tăm tâm breh tơm sầu riêng tâm mir cà phê, tăm tay cà phê nâp nâl, tăm tâm breh đah tơm mác ca tâm mir cà phê.

Tât tay, ta Kon Tum, lĕ geh 840 rnăk tăm cà phê geh kơl an bâh ăp rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng, njêng nkual tăm cà phê tâm di nău mpŏng kan 4C rhiăng ha, n’hanh dôl geh pơk hvi lơn. Bâh geh ƀư cà phê 4C, ma ntil ndơ bâh ƀon lan geh rvăt khlăy lơn cà phê rnglăy. Wa Cương ŭch tâm let năp tay, nău kan khuyến nông ntŭk rêh jêng geh năp tay máy mok ntil ndơ dŏng, nău dơi kan gay ma ăp nuĭh kan ndrel pah kan geh săk rnglăy lơn.

 “Yor lah leo ƀư kan êng, jêng rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng mô tŏng ndơ dŏng pah kan. Tal 2 lah mô gĭt vât mpeh ntŭk tăch rgâl, tâm rgop pah kan jan sa, rgâl mhe rnoh mbrô tâm tuch tăm. Đă ntŭk kan khuyến nông ngih dak tâm let năp tay an geh nti tay nău kan gay ma n’hao nău dơi kan bâh rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng nkual tăm ndơ n’hanh kơl an mpeh ndơ dŏng an ăp rmôt kan, ngăn lah ăp ntil ndơ ntĭm nti kơl kan kơt máy tính, điện thoại”.

Nău kan khuyến nông ntŭk rêh jêng đah nkual tăm cà phê, geh ntŭk kan khuyến nông ngih dak, n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan mbơh ƀư ta 5 n’gor Tây Nguyên tât aƀaơ lĕ bơi tât 2 năm. Tĭng nĕ, ăp n’gor geh 2 rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng ta nkual geh tăm. Tâm ba năp nơh, ăp rmôt kan khuyến nông ntŭk rêh jêng lĕ kơl an ƀon lan, ăp ntŭk kan ndrel mpeh kĩ thuật tuch tăm cà phê tĭng ăp nău mpong kan, pơk hvi ntŭk tăm cà phê nâp nâl gay ma n’hao rnoh khlăy. Ndrel đah nĕ, tâm rgop đah doanh nghiệp geh nău knơm gay ma tăch cà phê geh kơp dơn đah rnoh khlăy tâm di đah nău kan.

Tâm ăp năm rlău aơ, trong ntĭt leo ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong tâm ƀon lan  ta Tây Nguyên hŏ mpơl nău  khlay kan đah nău pơk hvi n’hanh n’hao săk tam, rnoh khlay nkual tăm cà phê. Gay gĭt kloh tay mpeh trong ntĭt leo ntrŭt nsôr tuch tăm lam ƀon lan, trong n’hao geh nău tam nău kan bah ăp rmôt, phóng viên nkô̆ way nkoch geh rơh tâm ôp đah wa Lê Quốc Thanh- Giám đốc Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong gưl neh dak. Bah kơi aơ lah nkô̆ tâm ôp:

- Hơi wa Lê Quốc Thanh! Lor bôk năp, dăn may an gĭt, rđĭl đah nău ŭch geh bah đề án rlong ƀư ri nău dơi tam ngăn ngăn ăp trong ntĭt leo ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan dah rnoh tât mêh?

Wa Lê Quốc Thanh: Aƀaơ, mpeh đề án rdâk njêng rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan ta lam dak ri mpôl hên mbra dơi lah nău dơi hŏ rlău du đề án rlong ƀư. Ăp n’gor, ăp nhih pah kan lăp kan dŭt lĕ nuih n’hâm, lơn lah ăp nkual rlong ƀư ta ăp nkual tăm rgum âk cà phê bah nkual Tây Nguyên, ri ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan mhe njêng, hŏ lăp kan, geh âk rmôt hŏ ntik dơi nău tam uĕh. Ŭch  rŏng bah mpôl hên lah rdâk njêng dơi ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan dja gay mhâm ƀư buăt nthoi dơi ăp nuĭh nchuăt dŏng công nghệ, buăt nthoi dơi đah doanh nghiệp, buăt nthoi dơi đah ntŭk tăch rgâl. aƀaơ, ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan dja  dôl an ƀư uĕh n’hanh geh nău tam./. 

- Tĭng may, nău kan bah ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan ta nkual rgum tăm âk cà phê moh ndơ geh jêr jŏt mêh?

Wa Lê Quốc Thanh: Nău kan bah ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan âk ntil yor du nkô̆ lah păng mô geh du nău kan ntĭt leo lor đêt. N’hanh aơ lah he n’hao nău dơi kan ntrŭt nsôr  tuch tăm tâm dâng mhâm ƀư gay têk klônh dơi ăp nuĭh kan, ăp mpôl kan râng lăp tâm ăp nău kan ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan. Jêng nău dŭt jêr lah nău dơi kan bah mpôl ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan bah he mô hŏ tâm ban blău. Geh ăp ntŭk, ăp mpôl kan ma geh nău dơi kan uĕh ri mbra dơi hun hao, mbra dơi buăt nthoi uĕh. Hôm ăp ntŭk ma nău dơi kan ăp nuĭh cán bộ ntrŭt nsôr tuch tăm mô hŏ tŏng dơi ri nha hôm ƀư tay đŏng gay mhâm ƀư n’hao dăng ntĭm nti an rmôt kan.

- Ndrĭ tĭng may, tâm let năp tay, ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan ta Tây Nguyên ân moh ndơ ƀư tâm nău kan gay rgop ăp tŏng rêng n’gâng kan cà phê mêh?

Wa Lê Quốc Thanh: Mpôl hên mĭn lah rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan dja lah đah nău tât dŭt âk trong, mô dơn lah nkô̆ nău kỹ thuật ma aơ hôm lah ăp nkô̆ nău tâm  buăt nthoi đah ntŭk tăch rgâl. jêng geh ăp  nău lư dŭt di an nău geh tuch tăm, hôm buăt nthoi nsum đah ăp doanh nghiệp đŏng, doanh nghiệp tơm lăp, doanh nghiệp trong luh. N’hanh hôm tĭng ƀư ăp nău dơn kan êng ƀa ƀă đŏng. Yor kơt nê̆, nău n’glăp mpôl kan dja gay sinh hoạt tâm rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan hŏ njêng dơi suan ntrôl nsum. Mbra lah ăp nuĭh ƀư kỹ thuật ân gĭt wât lơn lah nău ring tam kỹ thuật bah he tât nău ŭch geh bah ntŭk tăch rgâl mhâm ƀư; hôm ăp nuĭh doanh nghiệp ân gĭt kloh lơn đah ăp nuĭh mât chăm; hôm ăp nuĭh kơp dơn ân ndrel hăn bah ntơm rnôk nchrăp nău kan tuch tăm dĭl; hôm ăp nuĭh kan bah wăng sa tâm boh hun hao ntơm bah nê đŏng. Mhâm ƀư gay he njêng luh du rêng ndơ geh ƀư ri rêng ndơ nê ân dơi nâp dăng ntơm bah rnôk ntơm bôk năp. He rdâk njêng trong nchrăp hôm păng mbra nâp dăng tâm rnôk ndrel hăn tĭng ƀư păng. N’hanh kêng dŭt lah he ân năl gĭt ngăn du ntil lah đah ăp nău ndrel hăn kơt nê ri he mbra geh dơi du ntil ndơ geh ƀư tâm ban đah ăp rnoh khlay bah he n’gluh an ƀư. Du ntil nău năl ngăn đŏng lah rnôk he ƀư uĕh ri he mbra dơi in geh ntŭk tăch rgâl.

- Hơi wa, let năp tay, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm gưl neh dak mbra ntop kơl, ndrel hăn đah ăp rmôt ntrŭt nsôr tuch tăm nsum mpôl tâm ƀon lan mhâm ƀư gay trong leo ntrŭt nsôr tuch tăm dja geh nău tam n’hanh jŏ jong mêh?

Wa Lê Quốc Thanh:  Nău dŭt khlay lah mhâm ƀư gay n’hao nău dơi kan an rmôt kan. Ntơm nơh, dơi ntĭm nti rƀŏng mpeh nău way rnâng kan nê nơh dơm yơn I ngăn ri ăp nău way rnâng kan dja ân geh du ntŭk kan ngăn mơ. Nuĭh ƀư pah kan ntrŭt nsôr tuch tăm ân geh ăp nău gĭt wât jru lơn, rlău ma rnâng kan jru bah he. Ăp năm, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm gưl neh dak pơk mbro jrô kan ntĭm nti, tiăr nti, kuăl jă ăp nuĭh rnâng kan ta âk trong kan êng êng gay ntĭm nti mpôl kan dja tât dơi ăp trong ƀư mhe, tât dơi đah ăp nkô̆ nău mhe n’hanh geh ăp tŏng ndơ năp ƀư, geh ăp tŏng nău gĭt blău gay kơl nău kan ƀư njêng kloh rvah, nău dơn kan, geh nău tam.

Ơ, dăn lah uĕh wa Lê Quốc Thanh.