Then cuông puông kin luông dú văn hoá khòng côn Tày Nùng

          Té chạu, Then lỏ xểm sài cái diên àu lang pháư chàư mon khong phủ côn họt Pựt Luông ( Then nừa) cánh chảu nặm, chảu đin. Pưa xương nặn, cuông pi va dệt hịt nháư xương xên xo phúc dưn bùn mả, chôm hươn máư, xên sơ pảu pú, chôm mẳn chôm dưn pú da, ải êm...báu xương đàư đút thiếu Then. Pả Đàm Thị Sinh, côn dân nẳng huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng hảu hụ:

          “ Họt bươn nưng hạng pi hư chua hươn khỏi chôm tỏn ải then ma dệt hịt xên hảo, xên han hảu cá hươn hảo hăn dệt n mả khửn, dệt dượn đảy mák, đảy mua. Cánh dệt hịt xên sơ Me Hoà hảu pưng lan nọi vạy pưng lan mả nháư xùng dao. Nẳng nỉ lài côn hên muôn, hên đì cọ mi lài côn tỏn mo then ma dệt hịt vạy phaư cọ mi pặc hanh kin dú muôn hòm. Ặn lỏ ngươn lang văn hoá khòng xum khỏi họt nham bươn nưng hươn đàư cọ dệt hịt”.

          Cắp luông hụ chang khòng một mo, Then mi xương tam dú té Mương Lum khửn mưa Mương phạ báu cọ té Mương Lum long pày Mương phi; mo Then chi tàng nả chảu hươn àu chương khòng cánh lang mon khòng chảu  họt pảu pú mưa lang cánh phạ thèn vạy cụm cuôm hảu lụk la hươn dảo hảo khặn, bun đi mi số...Chơ mo Then khắp khửn, xiêng tính kiểu pày lỏ tẳng cốc dan dệt hịt cánh tam toi pang xên lỏ Then hák mi luông tẳng pan xên, tam tó nả pan sơ Then cánh chảu nặm, chảu đin.

          Lỏ côn hụ chang nóm căm mi lài cóp hôm hảu vịa pảy chự, pếnh khày Then té chạu, ải mo Then Nguyễn Văn Thọ nẳng huyện Tràng Định, Lạng Sơn hảu hụ:

          “ Then cuông puông kin luông dú khòng côn Tày, Nùng té chơ ók côn tạu tài pi nọng lâng dệt hịt. Chếp hại sảy nao, puông kin luông dú mi khù khắt khỏng dạk hư pi nọng lâng tỏn một, mo Then ma tam hảu chu khù đảy lang đì. Then té chạu lỏ Then tam dệt hịt dệt khong, choi po me bản khuống kin dú tiêng an.”

  Té hịt tam Then, mi xương hên đảy hịt khong tòng chặn, nết kin luông dú mi té mưa lang pàng chạu khòng côn Tày, Nùng. Xương ngươn lang hặc thảu panh ké đảy hên cuông hịt chôm mẳn, chôm dưn cắp Then Pủ Lường báu cọ pưng ngon Then xo Me Hoà ( me bảu) pảy chè, cụm cuồm hảu lụk lan phúc dưn bùn mả hảu pưng lan nọi cuông hịt tam nhá bươn. Lung Vi Hồng Nhân côn hụ chang ma tang văn hoá chựa côn Tày nẳng tỉnh Lạng Sơn hảu hụ:

           “ Côn Tày - Nùng xum hau mi ngươn lang dệt Then cuông dan hàu pi máư, lả pi vạy xo phúc dưn bùn mả, hươn dảo úm inh, pi nọng bản khuống kin dú chum yên. Pi nọng khék căn ma pọm phăng, hỏng pi luông nọng nhương quý panh căn. Dệt Then nhăng mi ý nghịa lỏ dà bệnh, xo hảo hăn.”

          Then té chạu té lài ma hák cạt kiên hịt khong tòng chặn cánh văn hoá Tày Nùng xương nặn Then đảy chự mẳn cuông puông kin luông dú khòng pi nọng. Hák va, nọk hịt khong, khắp Then cọ mi lài ngon cạt kiên cắp puông kin luông dú văn hoá, pưng pàng hội mi té mưa lang pàng chạu cánh cá khắp báo xao...Lung Đặng Hoành Loan, cón nị lỏ Phó viện trưởng Viện Âm nhạc ( Học viên Âm nhạc phén mương Việt Nam) nhẳn danh: Then lỏ khò nen văn hoá quý panh, cuông nặn mi lài cá văn học nghệ thuật báu chắc kỷ chạt côn  Tày, Nùng cánh chi pếnh khày mưa nả toi pi bươn.

           Khay nị, hịt khong khòng chựa nọi côn lỏ nhăng chi mi, mi chơ nhăng chi xưa máư. Cuông hịt khong, tòng chặn lỏ phủ côn mi phi khuân, mi khuân khong côn Tày, côn Tay, côn Nùng, khỏi ngắm chi báu mụt báu luội cánh nhương mự nhương chứng mai đảy văn hoá nặn, hịt khong nặn đang cựt tóp đảy lang áo khòng phủ côn. Cánh Then cựt tóp đảy lang áo nặn, pưa nặn Then báu mết xìa cánh khỏi ngắm chi báu mết xắc tưa.

          Then lỏ tàng ỉn muôn tọp hôm lài tang mi cá văn học, âm nhạc, xe cánh mỹ thuật. Then cuông nặn mi lài khù cuông tôn giáo té mưa lang pàng chạu cánh mi luông niếu chưa lài côn tọp hôm ỉn muôn, dệt phủ côn hên pék xương mi tẹk cánh lák khan hák va sảư chăm cắp chảu, ặn lỏ chứng mai hảu luông hanh mả khày khòng ngươn lang văn hoá chựa nọi côn. 

                                                                                                                                Nông Diệp - Hạnh dịch