3 harei hadei kuhria meng melam 20/5, ikan metai dok veik  yaok pluh tấn  dalam bè di saai  Huỳnh Tấn Hùng, urang rong ikan di palei bè La Ngà, Đồng Nai jeng oh ka srong tagok hu abih. Dom ikan jiak tal harei pablei, min nyu metai song dok seik dalam lồng. Tok dalam sa melam, labaih 100 tấn ikan dom janih di saai  Hùng oh dok duik hu sa drei halei. Labaih 20 tấn ikan chép dòn song 80 tấn ikan  diêu hồng hu pablei lap yau brei saoh, labaih 2.000 đồng/kg piah… ủ khak. Meyah ikan dok duik, saai Hùng meda duah hu labaih 4 tỷ đồng tui yaom darak pasa, min tok dalam dom tuk, drap ar prong nyu oh daok hagait. Saai Hùng pandik harao lac:

Tuk ni biak dut hatai, min kham ngak piah rong anek, meyah drei klak ye anek bhik bac daa habar. Hadei di ni drei cong  đại lý daong ka drei rong veik bo đại lý oh brei rong ye drei oh raong hu, nao ngak bruk hagait piah duah jien raong anek. 

Ni oh lac mbang camereip urang rong ikan  di palei  bè La Ngà laik tame kan kandah yau nan. Dom thun dahlau deih jeng bhian rah tabiak bruk ikan metai rilo kayua ia njom nerak.  Ia ba bruk duikrai ka yaok rituh boh sang di labik ni, min ia jeng meblah abih bruk diukrai di urang. Saai Nguyễn Văn Khiêm, urang rong ikan brei thau

 “Hulin dok di labik ni 25 thun ye, rong ikan jeng hu rilo mbang ikan metai, min oh ka mbang halei nyu metai rilo yau thun ni. Nyu metai  meng akaok krong trun metai abih. Jeng cong khin dom gah chức năng pasang iek veik jalan ia song dong ka urang raong ikan raong veik, urak ni  khol hulin patih tangin 

Song oh lac di La Ngà saoh, urang rong ikan  lồng bè di rilo labik karei  jeng hu oh takik mbang gaok bruk ikan metai yau nan, yau palei  bè Tân Mai angaok krong  Đồng Nai (ban . Biên Hòa), palei bè Long Sơn (tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) atau palei  bè angaok krong  Bưởi (tỉnh Thanh Hóa)… Ikan metai gam gam, hu thun metai dom mbang, yaok mbang urang raong ikan lahik tal yaok rituh tấn ikan.

Yaok mbang ikan metai, gah chức năng jeng samar trun tal labik piah duah thau makna. Bahrau abih di  La Ngà, tapa pasang iek samar  brei mboh lac chỉ số môi trường tapa rilo mbang  tanut brei adat yau: hàm lượng oxy hoà tan beir, tok meng labaih  2,6 – 3,2mg/L, dalam tuk panuac kakei lac meng  4 mg/l tagok; hàm lượng NH4 yam tapa tanut  brei adat di ikan raong meng  5,6 -11 mbang ; hàm lượng NO2 yam tapa tanut brei adat meng  10 – 20 mbang. Yau nan lac ikan metai  cá kayua njom nerak.

Dom makna bhian hu ba  tabiak langyah ka bruk ikan metai lac: ikan metai kayua raong biak katin atau kayua lingik tasik, nan lac akaok bilan hajan , ia tuh mai khang ngak srau kadau gam tui dom bruk oh lagaih ngak brei ikan metai. Ong Huỳnh Thành Vinh, Giám đốc Sở ngak nong song patagok palei pala  tỉnh Đồng Nai lac.

Kol drei pataom veik yau nan hàm lượng dom janih dalam  môi trường oh siam, njauk ảnh hưởng. Dok urang raong ikan ndom lac  rong patom veik yau nan mbuan khik caga , urang oh sahaneng lac rong yau nan nyu  ảnh hưởng,  nan ye urang tok rong pataom veik di 2 gah tatua La Ngà.

Yaom lac yau nan, min tui ilamu di dom urang rong ikan lavik thun, ikan metai lac kayua  ô nhiễm meng sa jalan tathuak ia halei nan, oh lac kayua lingik tasik. Ong Võ Văn Thảo, urang rong ikan palei bè La Ngà ndom lac

Dom công ty angaok nan tathuak ia trun ikan meng metai, nyu nao tal halei metai tal nan, nao tapa dalam 30 minite lac metai. Ikan langiu krong dok metai, oh lac kayua hajan bo metai. Meyah ia gluh nyu oh metai yau nan, ia nyu tuh trun dalam 30 minite ye ikan metai abih.

Di  La Ngà, hu dom angan  sang  máy hu bau tal, jeng lac dom sang máy ngak bruk gah mbuan  ba tal ô nhiễm. Ikan metai kayua ô nhiễm ye mbuan thau, min jalan ô nhiễm meng halei mai? Urang rong ikan oh lac oh hu lý tuk ndom lac ô nhiễm kayua anek menuac oh lac kayua hajan, kayua lingik tasik.

Dalam tuk nan,  Phó Chủ tịch Ubbhap bini huyện Định Quán, ong Trần Nam Biên jeng ndom lac, bruk hu dom  cơ sở sản xuất  gah angaok kraong  lac tất yếu, min huyện jeng oh ka thau makna nan lac  kayua sang máy tathuak ia halei oh:

Baoh krong halei  dalam lưu vực di nyu jeng hu dom  đơn vị sản xuất. Dok bruk  kết luận yau habar, bruk tathuak ia nyu hu ảnh hưởng halei oh brei hu panuac kết luận di dom  jabat  chuyên môn, Khol drei oh ka  kết luận hu bruk ni.

Ikan metai lac  kayua ô nhiễm, min jalan ô nhiễm ni mai meng halei? Meng lingik tasik kayua hajan, kayua jalan ia nduac atau kayua bruk  tathuak ia nerak di menuac urang  ? Oh ka hu makna cambaih laih. Yau nan , urang rong ikan jeng dok cang panuac jalei meng gah chức năng. Dalam tuk dok cang panuac jalei ni, ye rai duik di yaok rituh urang raong ikan jeng daok mbleing mblang yau dom boh lồng bè di kreih danao prong./.