Jalan  Hoàng Sa song Trường Sa nduac rah tui 2 gah  ribaong Nhiêu Lộc - Thị Nghè  nao tapa dom  quận 1, 3, Tân Bình, Bình Thạnh, Phú Nhuận hu  Sở Giao thông vận tải song dom puk palei peih ngak “jalan kiểu mẫu” ka khik caga môi trường, trật tự, mỹ quan đô thị song pasang iek, langyah catang dom bruk ngak suan. Min, luac harei melam, 2 jalan ni bak menuac kayua hu dom quán cà phê, quán mbang menyum  caik bàn gaghe tabiak lih mek  vỉa hè piah taduan tuai. Meng maong 4 biar harei dom quán nhậu parai bàn tabiak  vỉa hè song dom phun kayau praong vil val nan jeng hu mek piah tual pandap,  tual bảng... Dom bàn nhậu prah nerak saong pandap mbang labaih, khan uak cambuai trun ala kaik vỉa hè. Dom urang nao kabak tapa labik ni njauk nao ala jalan hong radeih  máy, radeih ô tô nduac peih samar. Saai Nguyễn Thị Thanh Tâm, daok di jalan  Hoàng Sa, Quận 3, TPHCM brei thau: Vỉa hè caik bak radeih  song rilo menuac pablei hàng  rong nan ye drei oh hu labik nao tra. Mboh biak duh hatai tuk drei nao kabak bo hu radeih paoh tame ye rah tabiak bala. Drei biak cong khin karja khang hatai jang song ngak catang jang.)

Dreih yau nan, sa jalan kiểu mẫu karei lac  jalan  Nguyễn Trãi (labik di  quận 5). Meng canah pak jalan Trần Bình Trọng tal sang iek ruak Nguyễn Tri Phương, oh hu labik kabak di takai jalan. Rah tui jalan  Nguyễn Trãi (labik meng Cống Quỳnh tal ngã 6 Phù Đổng), hàng quán parang pablei jeng rilo  talei angaok  vỉa hè, radeih di tuai pataok sre 2 gah jalan tuk melam mai . Jabat  chức năng jeng hu tabiak ramik ramik bruk lih mek takai jalan, pablei salih lih mek jalan di angaok dom jalan ni. Tuk jabat  chức năng mai ye  jalan, takai jalan hu rami ramik siam mekre, min hadei di tuk gah chức năng nao truh ye nyu yau kung veik. Dom urang njauk  njauk cap mek pandap  nan jeng lac dom urang pablei  hàng rong, urang pablei salih sit.

Di dom jalan kiểu mẫu di  Quận 3, Quận 5, Quận 10 yau Bà Huyện Thanh Quan, Trương Định, Nguyễn Trãi, Trần Hưng Đạo, 3/2… bruk radeih pataok srau kadau  lih mek abih jalan nao takai di tuai jeng dok rah tabiak. Hu labik, radeih pablei pandap song radeih di tuai blei pandap pataok ala jalan, maong mboh oh siam saong ngak kan kandak ka bruk peih radeih. Makna bo dom urang pablei pandap hàng  rong oh tame pasa lac oh hu phun jien piah pah labik pablei. Muk Lý Thị Huệ, palei daok di Sóc Trăng, hu 25 thun pablei hàng rong di dom jalan dalam quận 5 brei thau

Hulin pablei hu dua pluh dom thun ye, rambah lo jeng nao pablei, pasang likei ruak, meyah oh pablei ye oh duik hu. Dok tame pasa pablei ye drei kan oh pah hu, oh hu jien pah. Drei daok di palei tagok, oh hu labik ngak bruk, nan ye nao pablei hàng rong, gah đô thi pagui, pateok,chap mek radeih… hulin nduac khin metai, hu sruh radeih njauk chap mek miet, min kayua rambah lo jeng daok ngak.)

Jalan  kiểu mẫu ka văn minh đô thị di  ban raya HCM hu dom tiêu chí lac:  Oh hu pablei hàng rong, oh hu urang likau mbang; oh tual, cih, tauk quảng cáo suan hukum, oh lih mek  vỉa hè piah pandar langiu di bruk brei ka urang nao takai ; bruk caik thung hareik, jaman công cộng  brei lagaih iek, lagaih ka urang pandar … Langiu di nan, dom labik ngak bruk di karja, sang dok, labik pablei salih di dom jalan ni jeng brei khik hu hacih saat, siam mekre, oh cambu khan aow, pandap pandar anak mbaok sang.

Tui  Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia ban raya HCM, urak ni di dom jalan kiểu mẫu dok ngak ka dom jabat  chức năng “pandik akaok”. Karja kham merat yah klaak, tagok bruk pasang iek, xử phạt hành chính dom bruk ngak suan min jeng daok rah tabiak bruk yau Yuan lac “ bắt cóc bỏ đĩa”. Meda lac bhap bini jeng thau quy định di ban raya  min dok ngak suan kayua rilo makna . Urak ni, rilo jalan dok njauk lih mek bo karja oh pasang iek hu abih, bruk pasang iek jeng oh ka catang, oh ka kham merat abih drei. Tuk hatai sahaneng di bhap bini dok beir, rai duik dok kan kandah, karja oh khang hatai langyah, ye piah ngak hu sa jalan kiểu mẫu tui njauk tanut chuẩn jeng dok rilo kan kandah . Luật sư Nguyễn Văn Hậu ndom lac: Anak bruk ni hulin mboh lac, khol drei njauk ba  tabiak kadha praong dalam bruk ngak di drei, min brei pataom tame bruk ngak tui hukum trật tự an toàn giao thông, khik ramik hacih saat, paglong ilamu ndom puac daok dang labik công cộng. Meyah khol dreo pambuak gauk  ngka siam brku ni ye hulin mboh lac jalan văn minh ka  đô thị nyu trun hu bruk srau kadau nan.)

Sahaneng lac, piah padang ngak hu dom jalan  kiểu mẫu ka  văn minh đô thị di ban raya HCM, langiu di bruk pambuak gauk ngak di dom pakat,  dom gah njauk caik hatai tal bruk caik rilo thung hareik jang, ngak rilo jaman công cộng jang. Lingiu di nan, karja song dom gah chức năng njauk pambuak gauk jak ba  pathau khan, gam hu panuac ieu bhap bini sinya ngak./.

7 năm triển khai "tuyến đường kiểu mẫu" ở TPHCM vẫn nhếch nhác như xưa

Thưa quí vị và các bạn! Năm 2012, Sở Giao thông Vận tải TPHCM và các quận, huyện bắt đầu triển khai thực hiện xây dựng một số tuyến đường kiểu mẫu “xanh, sạch, đẹp, thân thiện” dọc kênh Nhiêu Lộc- Thị Nghè. Sở này cũng cam kết chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND thành phố về việc bảo đảm trật tự an toàn giao thông, giải quyết tình trạng lấn chiếm lòng đường, vỉa hè trên 159 tuyến đường. Tuy nhiên, sau 7 năm thực hiện, hầu hết các “tuyến đường kiểu mẫu” này vẫn “nhếch nhác” như xưa. Phản ánh của phóng viên Tiến Dũng:
          Tuyến đường Hoàng Sa và Trường Sa chạy dọc hai bên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đi qua các quận 1, 3, Tân Bình, Bình Thạnh, Phú Nhuận được Sở Giao thông vận tải và các địa phương thực hiện “tuyến đường kiểu mẫu” về bảo vệ môi trường, trật tự, mỹ quan đô thị và kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, cả ngày lẫm đêm, hai tuyến đường này tấp nập, nhộn nhịp bởi các quán cà phê, quán nhậu dọn sẵn bàn ghế ra chiếm trọn vỉa hè để đón khách. Tầm 16 giờ chiều là các quán nhậu kê bàn ghế ra hết vỉa hè và cả những gốc cây xanh xung quanh cũng được tận dụng để kê đồ, treo bảng... Những bàn nhậu ồn ã cứ vô tư vứt thẳng thức ăn thừa, khăn lau miệng xuống nền gạch vỉa hè. Những người dân đi bộ qua đoạn đường này đều phải chấp nhận đi dưới lòng đường chung với xe máy, ô tô lao qua vun vút. Chị Nguyễn Thị Thanh Tâm, ở đường Hoàng Sa, Quận 3, TPHCM cho biết:

 Vỉa hè tràn lan xe cộ với nhiều người bán hàng rong nên mình không có chỗ đi nữa. Cảm thấy rất bất an lo cho lúc mình đi bộ mà có xe cộ đâm vào thì xảy ra tai nạn. Mình rất mong chính quyền ra tay mạnh hơn và gay gắt hơn.)

Tương tự, một tuyến đường kiểu mẫu khác là đường Nguyễn Trãi (đoạn thuộc quận 5). Suốt từ ngã tư Trần Bình Trọng đến Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, rất khó tìm thấy những khoảng trống trên lề đường. Dọc tuyến đường Nguyễn Trãi (đoạn từ Cống Quỳnh đến ngã 6 Phù Đổng), hàng quán bày bán  thành nhiều hàng trên vỉa hè, xe của khách đậu kín hai bên đường khi về đêm. Cơ quan chức năng cũng đã ra quân dọn dẹp tình trạng lấn chiếm trái phép vỉa hè, buôn bán chiếm dụng lòng lề đường trên các tuyến đường này. Khi cơ quan chức năng đến thì lòng đường, vỉa hè được dọn dẹp gọn gàng, nhưng sau đó lực lượng này đi khỏi thì "đâu lại vào đấy". Hầu hết những người bị truy quét, bị tịch thu tang vật đều là những người bán hàng rong, người buôn bán nhỏ.

Tại một số tuyến đường kiểu mẫu của Quận 3, Quận 5, Quận 10 như Bà Huyện Thanh Quan, Trương Định, Nguyễn Trãi, Trần Hưng Đạo, 3/2… tình trạng xe cộ dựng ngổn ngang, choán hết lối đi của khách bộ hành vẫn phổ biến. Có nơi, xe bán hàng rong và xe của khách mua hàng đậu ngay dưới lòng đường, vừa làm mất mỹ quan đô thị, vừa ảnh hưởng đến lưu thông. Lý do mà những người bán hàng rong không vào chợ hay nơi buôn bán tập trung đưa ra là do không có vốn để thuê mặt bằng. Bà Lý Thị Huệ, quê Sóc Trăng, đã 25 năm bán hàng rong ở các tuyến đường thuộc quận 5 cho biết

Tôi bán được hai mươi mấy năm rồi, cảnh khổ quá phải đi bán, chồng thì bệnh nếu không bán thì không sống được. Còn vào chợ bán thì mình nghèo thì không có thuê được, không có tiền thuê. Còn mình ở dưới quê lên, không có chỗ làm nên phải đi bán hàng rong thôi, lực lượng đô thi thì rượt đuổi, bắt xe…tôi có chạy muốn chết, có cái xe cũng bị bắt hoài nhưng vì cảnh khổ nên vẫn phải làm.

Tuyến đường kiểu mẫu về văn minh đô thị tại TPHCM có một số tiêu chí gồm: Không có bán hàng rong, ăn xin; không treo, vẽ, dán quảng cáo trái phép; không được lấn chiếm vỉa hè để sử dụng ngoài mục đích dành cho người đi bộ; việc lắp đặt thùng rác, nhà vệ sinh công cộng phải đảm bảo mỹ quan, thuận lợi cho người dân sử dụng… Ngoài ra trụ sở các cơ quan, nhà ở, cửa hàng ở các tuyến đường này cũng phải đảm bảo sạch sẽ, an toàn, không phơi quần áo, đồ dùng sinh hoạt trước mặt tiền nhà…

Theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia TPHCM, hiện nay ở các tuyến đường kiểu mẫu đang khiến các cơ quan chức năng phải “đau đầu”. Chính quyền ra sức dẹp bỏ, tăng cường tuần tra canh gác, xử phạt hành chính các vi phạm nhưng vẫn cứ kiểu “ bắt cóc bỏ đĩa”. Hầu hết người dân đều biết quy định của thành phố nhưng vẫn vi phạm vì nhiều lý do. Thực tế, nhiều tuyến đường đang bị lấn chiếm mà chính quyền không kiểm soát hết được, công tác kiểm tra cũng chưa tích cực, còn dàn trải, chung chung. Khi ý thức người dân kém, cuộc sống còn khó khăn, chính quyền chưa mạnh tay xử lý, thì để đạt được một tuyến đường kiểu mẫu theo đúng tiêu chuẩn xem ra vẫn còn nhiều khó khăn. Luật sư Nguyễn Văn Hậu chia sẻ: Trước thực trạng này thì tôi thấy rằng chúng ta phải triển khai nhiệm vụ trọng tâm công việc của mình nhưng mà phải tập trung vào việc chấp hành pháp luật trật tự an toàn giao thông, giữ gìn vệ sinh, ý thức giao tiếp và ứng xử văn minh nơi công cộng. Nếu chúng ta phối hợp làm tốt điều này thì tôi cho rằng tuyến đường văn minh về đô thị sẽ bớt đi cái nhếch nhác đó.

Thiết nghĩ, để xây dựng thành công các tuyến đường kiểu mẫu về văn minh đô thị tại TPHCM, ngoài sự phối hợp hành động giữa các cấp, các ngành cần phải chú trọng đến việc triển khai lắp đặt thêm thùng rác, nhà vệ sinh công cộng. Đồng thời, chính quyền và ngành chức năng cần kết hợp vừa vận động,  tuyên truyền vừa yêu cầu người dân cam kết thực hiện./.