Akaok palei urang Mông megru ngak kaya meda

Dalam 16 thun ngak akaok palei, saai Chang A Kỷ, bangsa Mông, tapa bac megru di tapuk, báo saong meng ilamu dalam bruk ngak, hu daong ka raidiuk di rilo sang bhapbini bangsa takik puk palei hu trei sir jang.

Ndih tapui thun 1973, di palei Chin Chu Chải, xã Nùng Nàng, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, akaok bản Kỷ kham merat patagok kinh tế piah paglaong raidiuk ka sang. Saai khan lac, oh thun halei sang ndih dalam angan sang kathaot di bản, xã. Tapa megru ilamu ngak kinh tế, tapa dom urang ngak kinh tế naih joi meng tapuk, báo brei ka bhapbini bangsa takik saong bhum ceik tui Quyết định 2472 saong 1977 di Thủ tướng rajaei , saai Kỷ khang hatai pandar alamu, blei jamraik piah duh ka bruk ngak nong di sang drei. Meng di nan, meng jaik 6 ha thảo quả, padai saong tangei ba mai ka sang saai jaik 100 triệu đồng/sa thun.

Bản Chin Chu Chải hu taong abih menuac lac urang bangsa Mông. Dom thun dahlau thiah, dom sang bhapbini jeng lac sang kathoat. Dua tra veik, cơ sở hạ tầng yau jalan mbak, thủy lợi… oh ka hu buh jien tame ngak rilo; adat cambat tanarakun bhum glaong daok trak damak, daok lạc hậu, nan ye dalam ridiuk jeng ye patagok kinh te di mikva pak ini daok rilo kan kandah, glaih glan. Akaok palei Kỷ brei thau, di bhum bhapbini bangsa takik, salih akaok sahaneg saong jalan ngak mbang ngak huak di bhapbini lac oh mbuan. “Dahlak jeng lac urang bangsa takik, yau nan ye dahlak thau cambaih hatai caong di bhapbini bangsa drei. Piah salih dom jalan ngak nong mengkan oh daok lagaih di mikva, dahlak thau lac njauk hu tukvak saong brei kham merat, oh drah samar hu”, saai Kỷ lac yau nan .

Meng ialan sahaneng yau nan, sa-ai Kỷ kham merat nao tal yaok baok sang jak ba mikva salih bruk ngak mbang, pala drak phun tangei, padai ngak habal piah hu nang suat glaong saong tani tanat; tacei pato mikva bruk drak khak, yuak paik kaya nong siam, njauk alamu. Taphia nan, sa-ai Kỷ jeng duah puac saong duah thau dom ilamu ngak nong tapa tapuk, báo, duah dom bruk ngak nong siam saong taneh riya di puk palei. Piah mikva jia tame, sa-ai Kỷ ngak dahlau piah mikva mboh hu kein laba blaoh ngak tui. Meng di nan, rilo sang meng jia tame, bac megru, dom sang hu patruh kathaot saong hu jien padai blei radaih patuh, pandap điện tử pandar ka sang.  Meng labik lac hu sang kathaot biak rilo, urak ini , dalam 41 sang di palei ye daok jaik meteh nan lac sang kathaot saong jaik si kathaot.

Piah bhapbini dalam palei thau rilo jang ka adat hukum, takik ngak suan adat hukum, akaok palei Chang A Kỷ bhian jak ba, pathau khan tapa dom mbang nyaom palei saong adat jalan nao mai, adat pacang caga ma túy, mại dâm HIV/AIDS, hukum khik caga glai; pathau khan salih dom jalan ngak meng kan oh daok lagaih, jalan ndom puac daok dang siam mekre, meng di nan daong ka mikva thau hu saong peih ngak siam, rik daong dak padang sa palei bhum glaong hadah hadai, tani tanat, siam mekre./..

Thúy Linh