Urang ngak hu bruk ngak tani tanat 

Biar harei 28/9, di Đắk Lắk, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mbang ka 3 ndom biai nao mai haong urang ngak hamu. Hu mbaok dalam nyaom menyai, hu labaih 300 urang ngak hamu naih gheih.Thủ tướng ndom tal labik dang biak praong di gah ngak nong, urang nong, palei pala Việt Nam dalam dom vaktu patagok di taneh ia.Dalam tuk Covid-19 ngak kan kandah praong tal dunya, bruk ngak nong di Việt Nam jeng daok tagok hu 2,36%, glaong jang 2,1% tukvak ini thun blaoh. Bruk pablei tabiak negar lingiu kaya nong di Việt Nam thun ini meda hu 42 tỷ USD. Dalam vaktu bahrau,Thủ tướng mboh lac, hu 2 kadha praong caik tabiak ka urang ngak nong Việt Nam. Nan lac brei padang rai urang ngak nong hu jalan sahneng bahrau, hu ilamu bahrau saong paglaong bruk eng drei yam tagok di urang ngak nong Việt Nam. 

Kayua jit praong Covid-19 ngak brei gah ngak kayau, pablei kayau tabiak negar lingiu gaok rilo kan kandah. Min bruk pablei kayua tabiak negar lingiu saong dom pandap ngak meng kayau daok tagok veik hadei di yaok mbang jit ruak hu pacang. Tui panuac khan di Tổng cục Lâm nghiệp, yaom jien pablei kayau tabiak negar lingiu saong kaya glai dalam bilan 9/2020 hu 1 tỷ 131 triệu USD, tagok jaik 24% duk saong vaktu ini thun blaoh. Kuhria dalam 9 bilan thun ini, yaom pablei kayua saong kaya glai tabiak negar lingiu hu jaik 9 tỷ USD, tagok 12%. Tui nan, jalan patagok 12-15%,  bruk pablei kayau tabiak negar lingiu thun 2020 meda mek hu 13 tỷ USD, yam tabiak jaik 1 tỷ USD dut saong bruk ba tabiak di Rajaei dalam thun ini.

Jalan cao tốc Lộ Tẻ - Rạch Sỏi atah labaih 51 km, praong 17 m, nduac rah tui gah pai bhum taneran kraong Cửu Long jaik ngak salah blaoh hadei di labaih 4 thun padang ngak. Tui Tổng Công ty patagok saong khik ramik jalan mbak Cửu Long (di Mintri jalan mbak pajeng ba), danak dak ngak hu blaoh 92% bruk di nyu. Jalan cao tốc ini hu 4 jalan radaih, akaok jalan pambuak haong tatua Vàm Cống (Cần Thơ), jhung jalan pambuak haong jalan plaih ban sit Rạch Giá (huyện Châu Thành, tỉnh Kiên Giang). Danak dak hu ngak haong yaom jien labaih 6.300 tỷ đồng. Tui padang ngak, jalan Lộ Tẻ - Rạch Sỏi meda pambuak haong danak dak pambuak pagam pasak taneran Mekong, jeng jalan cao tốc Bắc - Nam gah pai bhum taneran kraong Cửu Long.

Sở Jalan mbak pajeng ba TPHCM bahrau pok panuac tagok UBND TP likau brei ngak iek 5 jalan radaih buýt điện dalam ban raya dalam vaktu 12 bilan Yaok radaih yaom  6,5 tỷ đồng, peih meng điện, oh hu khí thải, takik sap yava, siam la alam môi trường. Tui kuhria hu 77 radaih peih, yaok radaih pajeng hu 65 – 70 menuac. Yaom harak vé tui kuhria hadei di daong yaom lac meng 5.000-7.000 đồng sa mbang; daok anek saih, sinh viên yaom harak vé 3.000 đồng sa mbang. Sở jalan mbak pajeng ba ban raya HCM ndom lac bruk pandar radaih buýt điện lagaih haong jalan ngak di ban raya piah daong patrun njom nerak alam môi trường, parilo janih radaih buýt pandar năng lượng hacih, paglaong bruk duh ka bhap bini.

mBan tacei pato pacang caga bala meng langik tasik haong daong duah urang njauk bala tỉnh Cà Mau brei thau: kayua hajan praong di rilo labik dalam dom harei tapa ba tal rilo khut khat, tui nan hu 1.425 ha taneh ngak padai, 91 ha njam patam, 1.270 ha danao raong hadang dauk dalam. Bhap bini bhum ia taba (huyện Trần Văn Thời saong huyện U Minh) biak duh hatai kayua padai hè thu daok dalam tuk tasak njauk ia dauk saong jaleih nan ye tuk yuak meda gaok rilo kan kandah, asar padai jeng oh siam. Pasak khik ramik, ba pandar danak dak thủy lợi tỉnh Cà Mau daok peih dom cống bhum ia taba saong dom bilai njuk ia. Gam haong nan, jak ba bhap bini eng drei njuk ia dalam mblang hamu piah pacang ia dauk, patrun khat lahik saong ba jamriak nao yuak padai tasak blaoh.      

Tổng thống Mỹ urak ini lac ong Trump meda hu mbang taom gaok ndom biai tapak biak khang haong ong Biden di harei 29/9, ini lac mbang peih mbaok ka bruk pakacah gauk ngak Tổng thống Mỹ. Dom asal kadha praong lac hồ sơ di ong Trump haong Biden, Tòa án pakat glaong di abih, bruk ngak mbang kinh tế, jit praong Covid-19, bruk chủng tộc saong bruk srau kadau, taong paoh gauk di dom ban roya... Dua urang nan hu 15 minit piah ndom biai ka yaok asal kadha dalam bruk hu dui atah 90 minit. Dua mbang taom gaok tapak hadei di nan tui kuhria hu peih tabiak di harei 15/10 saong 20/10. Kayua Covid-19, dom mbang ndom biai nan thun ini hu yaom biak praong kayua dua urang nan takik hu nao jak ba tapak.

Uang dang akaok gah Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus brei thau, jaik 120 triệu pandap dut iek samar Covid-19 hu ngak brei ka dom taneh ia hu jien mek tame takik saong mbiah tui yaom pablei glaong di abih lac 5 đôla 1 bộ pandap. Pandap ini brei thau bruk dut iek dalam 15 tal 30 phút, meda hu tabiak mbaok di bilan 10. WHO hu panuac lac, abih tih menuac metai kayua Covid 19 hu khan brei thau di dunya meda lac oh ka ginup abih, biak di nyu meda hu labaih 1 triệu menuac.

Meng thun 2021, Google hu brei ka yaok urang ngak abih tukvak sa yaom jien daong lac 2.500 USD 1 thun piah ka dom urang nan bayar sraiy tuk daok bac. Jien daong bahrau ini di Google piah daong dom urang ngak patak pataom jien piah meda hu dom bruk ngak praong yau blei sang atau tok diuk, tok pasang. Google brei peih ngak danak dak ini di Mỹ dahlau, blaoh peih praong tabiak ka taong abih urang ngak di drei angaok dunya./.

Urang lang: Hanipha- Mousaphuong