Tui panuac di Mentri ngak nong saong patagok palei pala, thun 2017 pak darak pasar Mỹ, ikan pra Việt Nam gaok bruk yau Yuan lac “1 cổ 2 tròng”, nan lac: Mỹ kak je pacang pablei khut yaom glaong saong danak dak pasang iek ikan kalik janar samar jang 1 bilan dut haong bruk ba tabiak. Kadha ini nyu ngak ka bruk pablei tapa darak pasar Mỹ trun 11% dut haong thun 2016. Yau nan min, meng kham merat di dom doanh nghiệp pablei ikan pra tabiak negar langiu di Việt Nam hu patagok dom darak pasar karei piah pablei tabiak yau: darak pasar ASEAN, darak pasar Nam Mỹ saong Trung Đông… saong Trung Quốc daok lac darak pasar pablei tabiak prong abih di ikan pra Việt Nam. Tok kuhria ta-eng bruk pablei ikan pra tabiak negar langiu dalam bilan 1 di thun ini mek hu labaih 172 triệu USD, rilo jang jaik 44% dut haong tukvak ini thun dahlau. Dalam nan, Trung Quốc lac darak pasar blei tame dang akaok, meblah jaik 24% jien mek tame meng bruk pablei tabiak negar langiu, samu labaih 41 triệu USD, rilo jang 132% dut haong tukvak ini thun dahlau.

       Ong Nguyễn Văn Tức, urang raong ikan pra di xã Vĩnh Trinh, huyện Vĩnh Thạnh, bal Cần Thơ brei thau, sang ong hu 3ha danao raong ikan pra, tui kuhria vụ ini mek hu 400 tấn ikan. "Ndom biak lac khat dom thun ini mai nan ye  padeih ralo, daok hu oh hadom urang raong. Yau dahlak ini hu 3 ha, jeng oh raong ralo, min raong ralo nyu metai, urak ini daok jaik 400 tấn. Urak ini mahit lac Mỹ kak je glaong ralo huac nyu trun yaom kol dahlak khat. Saong yaom ini nyu glaong jang yaok thun, nan ye dahlak iew pablei, jeng hu laba nan ka meng hu jien raong veik."

Tui dom urang chuyên môn, thun ini meda gaok ralo kan kandah jang ka gah pablei ikan pra tabiak negar langiu; njauk caik hatai lac darak pasar Trung Quốc tuk halei jeng hu taong yaom lac darak pasar bak ralo rủi ro yau pablei tui jalan tiểu ngạch, darak pasar kurang tani tanat, cung cầu kan si thau dahlau… Abih di nyu nan lac dom quy định ka hải quan, kiểm dịch oh cambaih laih saong bhian salih karei... Daok ngan haong darak pasar Mỹ, jeng daok dang anak bruk kak je pacang pablei khut yaom bahrau nan lac meng 2,39 tal 7,74 USD/kg, tagok 5 mbang dut haong mbang pasang iek veik dahlau nan. Ini lac yaom kak je glaong di abih bo Mnetri Thương mại Mỹ ba tabiak bahrau ini hadei di bruk pasang iek hành chính mbang ka 13, ngan haong ikan pra Việt Nam. Taphia di nan, lac bruk pabak dom điều kiện an toàn pandap panda saong duah thau hu asal di nyu ngan haong janih pandap ini, kadha ini meda ngakkan kandah prong tal dom doanh nghiệp saong urang raong. Ndom ka bruk ini, ong Dương Nghĩa Quốc, akaok Hiệp hội Cá tra Việt Nam ndom lac: "Urak ini dom doanh nghiệp ikan pra daok ngak brei tagok chất lượng pandap, pabak hu dom tiêu chuẩn biak catang di darak pasar Mỹ, EU saong dom darak pasar karei ba tabiak paga pacang kỹ thuật... Abih di nyu lac urak ini  Mỹ ba tabiak bruk kak je pacang pablei khut yaom yau nan, dahlak mboh yaom kak je khik caga ikan kalik janar di Mỹ nan lac sa kadha bất hợp lý, tui yaom kak je yau nan, bruk pablei ikan pra tapa negar Mỹ meda gaok ralo kan kandah"

         Ong Cormac O’Sullivan – urang dang akaok kapul raong pala kaya ikan dunya, dalam Tập đoàn SGS (lac gah Giám định, thử nghiệm, thẩm tra saong chứng nhận) brei thau: paga pacang gah pablei salih ikan pra di darak pasa Mỹ gam lac thách thức gam lac cơ hội. Tuk nan, dom labik ngak, chế biến pablei tabiak negar langiu di Việt Nam njauk pasiam veik dom bruk ngak piah ba hu pandap tame darak pasar ini. Tapa nan, ngan haong thủy sản raong pala, urang sản xuất njauk pandar dom tiêu chuẩn kayua darak pasar blei tame nan ba tabiak, yau: GlobalGAP, BAP hay ASC… taong abih dom bruk meng anek pajaih, raong pala, chế biến… jeng njauk mek hu dom tiêu chuẩn kayua darak pasar ba tabiak. 

          Ong Lê Chí Bình, Phaok akaok Hiệp hội Nghề raong saong Chế biến kaya ikan tỉnh An Giang brei thau: tukvak ini, yaom lac suai damuai min jeng hu mong lac tuk piah ka Việt Nam rami ramik veik gah ikan pra; lac tal tuk gah pandap ikan pra oh njauk nduac tui sản lượng bo njauk pataom tame chất lượng, dak padang dom chuỗi pambuak bruk ngak tabiak catang. Taphia di nan, njauk paralo darak pasar; paralo pandap panda; ngak tabiak tui chuỗi liên kết meng đầu vào tal đầu ra; saong brei padang chiến lược truyền thông khang kajap, pagam haong bruk dak padang angan je ikan pra Việt Nam./.