Rilo bangsa takik di taneh ia drei, meng livik mai thau pandar hala phun glai piah ngak jru pasiam ruak. Urang Dao, urang Tày, Thái, Mông, Chăm, H’rê vv... jeng hu dom janih jru meng muk kei di drei. Meng pasiam ruak hanjul yau tagei, pabah, tiêu hóa, dạ dày mbiah tal ruak trak yau me-ik saradang, ruak gút.

Amuk gru Hoàng Thị Than, urang Tày daok di xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên (tinh Lào Cai) brei thau: Urang Tày hu jru pasiam ruak pandik tian, sadah ngin ka anek naih meng 3 asar gấc saong dom asar baoh dak saok klik papaok tame blah khan hacih tauk tagok labik pandik. Daok amuk Hà Thị Lỵ daok di xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập (tinh Lạng Sơn) dane angan haong jru pasiam ruak viêm xoang. Lương y Lý Thị Mai, urang Dao daok di xã Ba Vì, huyện Ba Vì (Hà Nội) pasiam ruak thoái hóa xương, thoát vị đĩa đệm meng jru bangsa Dao... 

Di Lào Cai, urang Dao bhong meng kan livik thau pandar phun jru pasiam ruak saong dane angan haong jru menei ia brei ka urang kumei hadei di tuk ndih tapui bloh. Tui PGS.TS Trần Văn Ơn (Đại học Dược Hà Nội), dalam dom janih phun jru di urang Dao bhong hu jaik 100 janih phun meda ngak hu 34 janih jru biệt dược, dalam nan hu15 janih phun oh kurang hu piah ngak jru menei ia. Daok hu biak rilo janih jru di dom bangsa takik daok hu khik veik tui sang.

Piah daong dom bangsa takik khik ramik saong pandar phun jru, dom urang ilamu yau TS Trần Văn Ơn saong dom urang ngak bruk haong gauk, hu roh duah saong peih ngak hu siam rilo dự án, daong ka phun jru saong dom janih jru meng muk kei di mikva bangsa takik jeng jru piah pablei, daong ka mikva bangsa takik cakrok kinh tế.

Meda yaok tal dom mô hình doanh nghiệp patagok hu meng dom janih jru meng kan, yau ngak jru menei ia di urang Dao daok di Tả Phìn, Sa Pa (Lào Cai); bruk pala phun laya, pabak phun jru saong ngak jeng menyek meng laya piah luk, capat abih pandik di bhum urang  Giáy di Bát Xát (Lào Cai); bruk pala phun thìa canh,pasiam ruak me-ik saradang di bhum urang Tày, Dao, Sán Chay di Yên Ninh, huyện Phú Lương (Thái Nguyên). Mbiah tal harei ini, urang Dao bhong di Sa Pa đã hu ngak pô jru di drei, padang hu bhum nguyên liệu,pala phun jru di bein glai di drei.

Nao gam haong bruk khik ramik phun jru, ye bruk khik ramik dom gru jru di dom bangsa lac bruk njauk ngak. GS.TS Trần Công Khánh, Giám đốc pasak roh duah phun jru Việt Nam mboh lac: “Gru jru Đông y saong dom bangsa takik ngan saong ilamu meng kan iek glang pren yava  di drei eng, lac bruk biak hu yaom glaong. Meyah oh hu sangka khik caga, bruk lihik nao dom urang gru jru, dom ilamu di dom urang nan, lac bruk khat lihik praong ka taneh ia. Kayua lac, meyah lihik “gen” phun jru di labik ini, meda duah di labik karei hu, min meyah lihik nao ilamu, lac lahik abih. Lihik phun jru, oh daok urang gru jru. Lihik menuac thau pandar jru, phun jru jeng phun glai, jeng lac lhik nao phun jru”.

Piah khik ramik saong cakrok dom janih jru bangsa, PGS TS Trần Văn Ơn mboh lac, njauk khik caga quyền sở hữu trí tuệ  saong parabha kein laba ka nyu siam, ka nyu lagaih brei ka urang thau dom janih jru quý. Ong mboh nan lac bruk praong njauk ngak. Kayua lac, meyah oh hu thei hu tacei veik dom janih jru meng kan, ye tuk dom urang gru jru taha bloh metai nao, dom janih jru jeng tui nan lihik nao. Saong kadha praong di abih jeng lac padang hatai jia di dom urang thau dom janih jrud ngan saong menuac sia, xã hội, ngan saong sarak, piah ka dom urang nan halan hatian klah rabha ilamu di muk kei./.  

Bhumi