Tapa dom panuac yaih khan brei mesraiy biak mbuan mboh bak dom gheng gom, daning paga, jeng brei mboh makna “tín dụng đen” diuk hu. Tong abih bruk jeng biak mbuan, biak samar drah, oh cang thế chấp, tok ieu phone, pabak dom harak gar  di drei ye hu jien chip piah langyah bruk di drei. Amuk  Nguyễn Thị Hà, urang pablei salih di pasa  Thị Nghè, ban raya  Hồ Chí Minh brei thau:

Sraiy di glang pariak harak  gar suai damuai, thế chấp ni deih,   brei thế chấp sang danaok meng hu sraiy. Urang pablei salih tok mesraiy dalam harei atau  2 – 3 harei min. Nan ye mesraiy di gah lingiu rilo, min sraiy di gah lingiu yaom laba biak glaong tal 30%. 

Nan ye kol “tín dụng đen” nyu ngak hu bruk di nyu, lac bhap bini oh khin harak gar glaih glar, oh hu  hagait  thế chấp piah sraiy gilang pariak atau dom labik tín dụng. Nan oh ka ndom tal bruk lac, hu oh takik nạn nhân di “tín dụng đen” sập bẫy kayua kurang thau, tok sahneng lac, sraiy dom harei bloh bayar, laba glong hasit, min yaom jien oh biak prong, nan ye oh huac hagait. Min bloh taduan abih boh phik.

Hiện nay ở tất cả các địa phương đều đã có mạng lưới các ngân hàng và các tổ chức tín dụng rộng khắp phục vụ nhu cầu của người dân. Tuy nhiên, đối tượng người lao động có thu nhập thấp đều rất khó tiếp cận nguồn vốn này bởi phần lớn họ không có tài sản thế chấp, không có phương án kinh doanh và không chứng minh được thu nhập ổn định hàng tháng. Chưa kể, thủ tục cho vay cũng khá rườm rà, phức tạp và phải chờ đợi lâu nên nảy sinh tâm lý e ngại. Tiến sĩ Lê Đạt Chí, chuyên gia kinh tế phân tích:

Urak ni di tong abih dom tỉnh, ban jeng hu dom dom gilang pariak song dom tổ chức tín dụng brei nyim sre di grauk labik  pabak ka hatai khin di bhap bini. Min, dom urang ngak hu jien bilan takik jeng biak kan si nyim hu pok jien ni kayua rilo meng lac urang oh hu drap ar thế chấp, oh hu jalan ngak mbang pablei salih song oh ba tabiak hu yaom jien duah hu tani tanat yaok bilan. Nan oh ka ndom tal, harak gar brei nyim biak kan kandah song cang suai lavik nan ye huac oh khin nyim. Tiến sĩ Lê Đạt Chí, chuyên gia kinh tế ndom lac:

Urang khin nyim jien ye biak rilo. Lac urang hu jien bilan takik, lac urang di dom tỉnh ban karei karei  panduan mai, yau nan ye urang khin nyim sre dak harei dak rilo, lagaih ka kol “tín dụng đen”cak raok .

Min gah gilang pariak jeng njauk tuk huac brei sraiy ka dom urang ini kayua mbuan gaok rủi ro, ayua rilo tavak tavaiy, abih rilo jien khik ramik song pataom mek sraiy. Kayua yau nan ye, ngak jeng paga pacang urang kan kthaot, urang duah hu jien takik, kan si nyim hu phun jien di gilang pariak, nan ye njauk duah tal  “tín dụng đen”.

Gah adat hukum, jabat  công an hu chức năng duah thau song langyah dom bruk ngak suan hukum, min jeng mboh having akaok tuk langyah  “tín dụng đen”. Tui  Công an tỉnh Đồng Nai, dom kapul nyaom “tín dụng đen” bhian mek angan lac doanh nghiệp brei pah jien padai, padang pandap. Khol nyu mek bruk ngak mbang njauk adat hukum piah phạm tội, ngak ka bruk đấu tranh triệt phá di gah  công an gaok rilo kan kandah. Giám đốc Công an tỉnh Đồng Nai Huỳnh Tiến Mạnh tong yaom lac

Kol nyu oh vak yaom jien laba dalam hợp đồng, harak mesraiy jien, pandar urang mesraiy mbaoh tangin tame harak pablei drap ar. Meyah urang mesraiy oh bayar hu ye khol nyu mek drap ar piah kaoh sre. Tuk jabat  chức năng thau ye nyu ba tabiak harak  hợp đồng hu mbaoh tangin lac giao dịch dân sự thông thường, oh hu bruk brei mesraiy laba trak, yau nan ye jabat pasang iek biak kan kandah dalam bruk langyah chap mek dom urang ni. 

Dreih yau nan, di ban raya. Hồ Chí Minh, urang pal akaok  công an ban raya brei thau, yaom lac gah công an duah thau hu dom urang brei mesraiy song bruk brei mesraiy trak laba min kan langyah hu. Dalam thun 2018 công an ban raya hu pasang iek, duah mboh, ngak biên bản 60 nyaom,  320 urang ngak suan brei nyim jien oh hu harak adat atau ngak suan ka bruk mek laba trak, min tong abih dom bruk nan tok xử phạt hành chính, saong rilo meng lac taong phạt bruk ngak srau kadau puk palei. Yau nan langyah bruk tín dụng đen ni yau habar? Daa mik va song tong abih gauk pang kadha vak ka 3 dalam dom kadha vak ni dalam danak dak harei page  18-12.