Ca Mau: Rilo jalan ngak kè caga glut jaleih siam

Jaik 10 thun ini mai, bruk glut jaleih takai tasik di  tỉnh Cà Mau biak trak, yaok rabau ha taneh glai njauk ia ba theik. Tỉnh hu ba tabiak rilo jalan ngak piah pacang tasik  mbang tame mbaok haluk. Taphia dom bruk ngak lingiu cong trinh di dom libik mbuan glut jaleih lac rilo jalan ngak cong trình hu ngak iek yau kè đê geng huan, kè ngầm jeng bãi...tuk akaok mereip mboh hu siam lagaih, ngak jeng bãi bồi, trun takik bruk glut jaleih kayua riyak tasik. Kadha vak di Trần Hiếu – urang vak di rayo sap ndom VN daok di bhum taneran kraong CL.

Puac thun 2016, Viện Thủy công hu pambuak bruk saong gah ngak nong Cà Mau peih ngak iek 180 m kè đê geng huan tapen tasik Tây di tỉnh ini. Jaik sa thun hadei, đoạn kè hu ngak di xã Khánh Bình Tây (huyện Trần Văn Thời) mboh hu siam lagaih dalam bruk pacang glut jaleih.

Anak meta mboh lac, tuk riyak tasik taong tame mbaok đê geng huan hu njaom tapa dom gilaong huan saong tiêu tán năng lượng dalam hatung đê, riyak glaong hu trun tuk ndik tapa mbaok đê saong oh ngak jeng riyak barau di đê. Abih di nyu nan lac, dom phù sa nduc tame dalam đê geng huan biak kapal, ngak jeng bãi bồi. Ông Nguyễn Long Hoai, akoak Chi cục Thủy lợi Cà Mau taong yaom: Đê geng huan lac hình bán nguyệt meteh khối vil, hu rilo gilaong. Meng gilaong ini nyu ngak trun pren khang di riyak. Nyu vil gul, nan ye trun takik bruk paoh tamet, trun pren khang di riyak tuk paoh tagok kè. Tapa maong mboh lac gah dalam jeng pasiam hu glut jaleih saong jeng hu bồi.

Tui kuhria mboh, meng thun 2007 tal ini, Cà Mau hu labaih 4.000 ha glai di tỉnh njauk riyak tasik ba theik. Meng bruk ini, di thun 2010, Sở ngak nong saong patagok palei pala tỉnh hu ngak iek kè ngầm ngak jeng bãi (daok ieu lac kè ly tâm). Taphia janih kè đê geng huan barau ngak iek brei mboh siam lagaih, lac jalan ngak kè ngầm daok hu maong lac lagaih di abih ngan saong bruk di puk palei ini.

Ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở ngak nong saong patagok palei pala Cà Mau brei thau: rilo thun tapa, Cà Mau hu ngak rilo kè karei di gauk piah pasiam glut jaleih takai tasik. Dom janih kè meng kan, dalam nan hu dom janih kè rọ patau hadei ini hu ngak jaik takai tasik jeng oh siam kayua gaok tapak riyak tasik. Meng di nan, tỉnh brei ngak iek kè ngầm ngak jeng bãi piah lagaih haong langik tasik. Ini lac janaih kè hu ngak meng dua talei geng bê tông, caga riyak meng atah. Kè ngầm ngek jeng bãi brei ia tasik nduac tapa, ba phù sa tame dalam ngak jeng bồi tự nhiên: Sở hu tabiak bruk ngak kè trun takik riyak meng atah. Tui nan ngak kè meng cọc li tâm tuh patau dalam nan. Akaok mereip ngak iek 100 mét, urak ini kè ini ngak hu bruk di nyu lac ngak jeng bãi saong glai pacang caga hu pasiam veik. Hadei di tuk nyu ngak blaoh bruk, kol drei meda ba  kè ini tabiak piah ngak jeng bãi praong.

Tukvak tapa kayua gaok hamiet dom mbang ribuk gam saong angin Tây Nam khang, bruk glut jaleih takai tasik Cà Mau dak harei dak trak. Tui kuhria mboh, takai tasik gah timul di Cà Mau daok hu labaih 24 km glut jaleih biak khang. Abih di nyu nan lac, di takai tasik gah Pai di tỉnh daok hu 57 km glut jaleih trak ngan saong rilo labik mbuan si ngak patuh đê. Dalam nan hu 3 labik barau hu ngak kè ngầm ngek jeng bãi piah khik caga lac : Vàm Đá Bạc – Kênh Mới; Bờ Bắc vàm Tiểu Dừa – Hương Mai saong labik vàm cống T29 – Khánh Hội.

Anak bruk glut jaleih khang di tỉnh, ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở ngak nong saong patagok palei pala Cà Mau caong khin dom mban ngành Trung ương sangka rilo jang, daong ka tỉnh pacang glut jaleih: Dom thun tapa jeng hu Trung ương sangka. Blaoh meng dom kadung jien karei tỉnh jeng hu khik caga labaih 20 km đê tasik. Min, kadung jien di tỉnh biak kan kandah. Yau nan ye, tỉnh jeng hu panuac tagok trung ương daong meng kadung jien caga biến đổi khí hậu. Meyah dom thun tra bo oh hu jalan khik caga gah Pai tasik jaik 60 km saong biển Đông biak praong ye kol drei lihik abih glai phòng hộ saong jhak tal đê tasik.

Bruk ngak dahlau di Cà Mau dalam bruk caga glut jaleih lac ngak habal khik hu glai, ngak jeng bãi bồi pala glai saong yaom phun jien takik di abih. Urak ini, meng rilo phun jien, tỉnh Cà Mau ngak hu labaih 20 km kè khang saong daok mboh hu siam lagaih. Abih di nyu nan lac hadei di rilo mbang salih barau, urak ini kè ngầm ngak jeng bãi trun hu jaik 30 % jien ngak, tok daok labaih 20 tỷ/sa km duk saong akaok mereip. Min, lac sa tỉnh daok rilo kan kandah nan ye bruk pacang glut jaleih trak yau nan lac biak praong jang pren yava di tỉnh./.