Cù Lao Chàm hu 8 baoh pulao saong hu jaik 3000 menuac. Pak ini hu labaih 300 ha rạn san hô, hu jaik 300 janih; 50ha mblang hareik tasik ngan saong 5 janih biak karei, 76 janih rong biển; labaih 270 janih ikan; 11 janih động vật klik daruai. Daok glai đặc dụng Cù Lao Chàm hu 500 janih. Nan lac dom kaya pandap biak hu yaom glaong meng langik tasik. Yaok bruk patagok jeng brei iek tui bruk pambuak gauk saong iek praong bruk hu bloh meng langik tasik di Cù Lao Chàm.

Bruk oh pandar kadung ni lông di pulao Cù Lao Chàm tapa bruk pathau khan saong phạt jien dom urang ngak sun hu peih tabiak ngak meng di thun 2009, lac tuk Cù Lao Chàm hu Unesco brei panuac lac labik khik piah sinh quyển dunya. Min khang jang sa khẩu hiệu pathau khan halei, meng jalan sahneng saong jalan ngak di bhap bini daok angaok pulao, lac kadha praong abih piah kakei, piah pahadar yaok urang tuk mai tal Cù Lao Chàm dalam bruk khik caga môi trường.

Ong Trần Tấn Dũng, bí thư Đảng ủy xã Tân Hiệp (ban sit Hội An, tỉnh Quảng Nam), brei thau: "Ndom lac kadung nilông oh daok mboh di Cù Lao Chàm lac oh ka njauk. Min lac rahra di Cù Lao Chàm urak ini oh daok thei khin pandar kadung nilông tra lac biak njauk" . Meng jaik pluh thun ini mai, bhap bini angaok pulao du lịch ini ndom oh haong janih pandap  "oh meda kurang hu". Meng darak pasar, quầy hàng mbiah tal yaok baoh sang bhap bini, pak halei jeng hu dom janih pandap salih ka kadung nilông. Amuk Nguyễn Thị Thu Thanh, po labik pablei pandap lưu niệm angaok pulao, lac "Tuk camereip oh brei pandar dahlak mboh biak kan kandah. Kan kandah di abih lac caik dom pandap hu ia bo oh hu kadung nilông lac oh jeng. Min lavik lavik harei bloh jeng bhian randap, mboh urang halei ba kadung nilông tagok pulao ye dahlak pandar urang salih chip. Salih chip yau panuac di amuk Thanh, lac duah dom pandap mbuan ralai piah salih, yau ye hala patei, hala bàng (lac janih hu rilo angaok pulao) saong ba-ar báo piah papaok dom janih pandap thu, atau pandar kadung sinh học ralai eng piah salih ka dom kadung  nilông praong bo tuai ba tabiak.

Kadha mbuan mboh di abih dalam bruk "ndom oh haong nilông" di baoh pulao ini, oh njauk lac blah bảng jak ba tuai damuai hu padang tagok angaok pulao, jeng oh njauk lac bruk brei thau ka taong phạt saong yaom jien bo  "quỹ môi trường" pataom mek hu. Nan lac dom panuac khan di dom wa peih xe ôm, dom anai pablei ia, khan brei tuai damuai thau tuk yam takai tal saong tuk tabiak nao.

Lingiu di bruk ndom oh haong kadung nilon, rahra angaok pulao Cù Lao Chàm jeng oh pandar dom janih ống hút nhựa, salih tame nan, lac ống hút thủy tinh, ống hút gạo…Min dom bruk nan oh hu makna lac Cù Lao Chàm oh dang anak bruk mbuan hu hareik kan ralai, mai meng bruk patagok du lịch. Yaok harei, hu yaok rabau mbang tuai mai ravang, ba tui kadung nilong, hareik thải nhựa meng bao taneh mai…, saong nan oh lac bruk duy nhất. Ong Lê Vĩnh Thuận, Phó giám đốc mban khik iek labik khik ramik tasik pulao Cù Lao Chàm brei thau, tuai dak harei dak rilo, tui nan hareik hareim jeng hu rilo tui, ka 2 lac ba áp lực tagok glai saong tasik tapa dom bruk mbang menyum di tuai damuai. Bruk caluai, njuk meda ngak khut rặng san hô saong dom janih hu yaom glaong karei. Kuhria mboh dahlau bruk tamuh khang du lịch di Cù Lao Chàm, karja ban sit Hội An hu yaok iek hadom tuai tabiak pulao, yaok harei oh brei tapa 3 rabau menuac. Min bruk nan bahrau hu maong lac jalan ngak di anak meta.

Suai lavik, mban khik iek labik khik ramik saong ban sit jeng hu sahneng tal bruk patagok du lịch tui jalan lac pandap du lịch saong chất lượng di pandap. Makna lac ngak dom pandap hu chất lượng, pamaong tal dom urang takre thiên nhiên, langik tasik, caong roh duah piah oh ngak ka pulao ini laik tame bruk quá tải tuai du lịch, meng nan khik caga môi trường hu khang kajap./.

Cù Lao Chàm - Hòn đảo nói không với túi nilon

            Ô nhiễm từ túi nilon đang là mối thảm họa với môi trường, nhưng vì nhiều lý do, nó vẫn đang được sử dụng khá phổ biến trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, tại hòn đảo Cù Lao Chàm thuộc xã đảo Tân Hiệp, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam, gần 10 năm nay, người dân đã nói không với túi nilon.

Cù Lao Chàm có 8 hòn đảo với khoảng 3000 dân sinh sống. Tại đây có hơn 300 ha rạn san hô, với khoảng 300 loài; 50ha thảm cỏ biển với 5 loài đặc trưng; 76 loài rong biển; hơn 270 loài cá; 11 loài động vật da gai. Khu rừng đặc dụng Cù Lao Chàm có 500 loài. Đó là những giá trị tài nguyên vô giá. Mọi sự phát triển đều phải dựa trên tiêu chí nương tựa và tôn trọng tự nhiên của Cù Lao Chàm.

Chiến dịch không sử dụng túi ni lông tại đảo Cù Lao Chàm thông qua việc tuyên truyền và xử phạt tiền với những hành vi vi phạm đã được triển từ năm 2009, thời điểm Cù Lao Chàm được Unesco công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới.Tuy nhiên, mạnh hơn bất cứ một khẩu hiệu tuyên truyền nào, chính ý thức và hành động của cộng đồng cư dân trên đảo là điều đặc biệt ấn tượng để nhắc nhở bất cứ ai khi đến với Cù Lao Chàm trong vấn đề bảo vệ môi trường.

Ông Trần Tấn Dũng, bí thư Đảng ủy xã Tân Hiệp (TP Hội An, tỉnh Quảng Nam), khẳng định: "Nói túi nilông đã biến mất khỏi Cù Lao Chàm thì chưa đúng. Nhưng nói người dân Cù Lao Chàm giờ không ai còn muốn sử dụng túi nilông nữa là hoàn toàn chính xác" . Đã ngót chục năm nay, người dân trên hòn đảo du lịch này nói không với loại vật dụng "không thể nào thiếu". Từ chợ, quầy hàng cho đến nhà từng hộ dân, đâu đâu cũng có những vật dụng thay thế chức năng túi nilông. Bà Nguyễn Thị Thu Thanh, chủ quầy hàng lưu niệm trên đảo, nói "Hồi đầu mới cấm tui thấy bất tiện lắm. Khó nhất là đựng mấy thứ đồ nước nước không có túi nilông là không được. Nhưng riết rồi thành quen, thấy ai mang túi nilông lên đảo tui rất dị ứng phải bắt họ chuyển ngay" . "Chuyển ngay" theo cách mà bà Thanh nói chính là tìm những thứ đồ dễ tiêu hủy thay thế, chẳng hạn như lá chuối, lá bàng (loại có nhiều trên đảo) và giấy báo để gói những thứ đồ khô, hay như dùng túi sinh học tự hủy để thay thế cho những túi nilông loại lớn mà khách vô tình mang ra.

Điều dễ nhận thấy nhất trong hành trình "nói không với nilông" của hòn đảo này không phải là tấm bảng vận động du khách "chung tay" được dựng trên đảo, cũng không phải là những thông tin chế tài và số tiền mà "quỹ môi trường" thu được. Đó là những lời thủ thỉ nhưng quyết liệt của các bác xe ôm, cô bán nước tới du khách khi đặt chân đến và khi quay trở về.

Không chỉ nói không với túi nilon, người dân trên đảo Cù Lao Chàm cũng đang dần tẩy chay các loại ống hút nhựa, thay vào đó là ống hút thủy tinh, ống hút gạo…Nhưng, những điều đó không có nghĩa là Cù Lao Chàm không phải đối mặt với nguy cơ rác thải khó phân hủy, bởi sức nóng của phát triển du lịch. Mỗi ngày có hàng ngàn lượt khách tới thăm quan mang theo túi nilong, rác thải nhựa từ đất liền…Và đó, không phải là vấn đề duy nhất. Ông Lê Vĩnh Thuận, Phó giám đốc ban quản lý khu bảo tồn biển đảo Cù Lao Chàm cho biết, khách càng ngày càng đông thì sẽ tăng rác thải nếu không kiểm soát tốt, thứ 2 là gây áp lực lên tài nguyên thiên nhiên rừng và biển thông qua hoạt động ẩm thực, ăn uống, nhu cầu thực phẩm của khách. Hoạt động bơi lặn ảnh hưởng đến rặng san hô và các loài có giá trị khác. Dự đoán được sự bùng nổ du lịch tại Cù Lao Chàm, chính quyền TP Hội An đã kiểm soát lượng khách ra đảo, mỗi ngày không quá 3 ngàn người. Tuy nhiên, đó mới chỉ được xem là giải pháp trước mắt.

Về lâu dài, ban quản lý bảo tồn biển và thành phố cũng đã suy nghĩ theo phát triển du lịch theo hướng sản phẩm du lịch và chất lượng của sản phẩm. Nghĩa là làm những sản phẩm có chất lượng, hướng tới những đối tượng yêu thích thiên nhiên, muốn nghiên cứu để không khiến hòn đảo này rơi vào tình cảnh quá tải du khách, từ đó bảo vệ môi trường một cách bền vững./.