Daoh Eirei - dak dalikan tapa ragam daoh
Thứ sáu, 00:00, 14/07/2017 Bhumi Bhumi

Meng dom rai ini mai, daoh eirei hu jeng ilamu di urang bangsa Êđê daok di Tây Nguyên. Eirei hu lagu chreih chrai, bui sambai, bhian hu daoh di dom labik hu rilo menuac mai pataom. Daoh eidei brei palih ruah pauac patui gauk, gam yau ariya gam hu ragam daoh. Dom panuac daoh nan yau pamuak gauk. Dahlau diah, eirei hu daoh dalam taong abih bruk bui sambai di urang Ê đê; daok tuk daoh dalam ndam metai meng brei hu pi đinh năm. Hadei ini, bruk daoh tamia bhap bini pachreih me-in dom alat ragam yuk ka daoh kưt atau eirei, yau nan ye tuk daoh kưt ye brei hu buốt-chok, daok daoh eirei bhian hu pi đinh năm atau hu urang daoh tui. Nghe nhan Aê Tuôr, daok palei Drai Hling, xã Hòa Xuân, ban Buôn Ma Thuột, tỉnh Dak Lak brei thau:

 “Urak ini, hu rilo urang daoh eirei brei hu urang yuk đinh năm. Min meng kan hu rilo urang daoh airei oh cang yuk đinh năm. Tok daoh dom panuac ndem lagaih. Pang oh lagaih ralo. Tuk hu đinh năm ye pang bingi jang…”

Dalam lagu daoh eirei di urang Êđê ralo meng lac daoh nao mai. Hu klau janih eirei daoh nao mai, nan lac daoh dam dara, daoh pok meyaom dom siam mekre  dalam raidiuk, pato pakai anek taco…;  saong ka klau lac daoh pandao.

 

Bruk biak karei di daoh eirei nan oh lac daoh dam dara saoh, bo daok hu likei daoh saong likei, atau kumei daoh saong gauk. Kadha nan yau bruk ndem meyai nao mai meng ragam daoh di dua urang. Tui Nghe nhan Aduôn Nhuăn, daok di xã Ea Tul, huyện Cư Mgar, tỉnh Dak Lak, daoh eirei, abih di nyu nan lac daoh eirei nao mai biak kan, oh lac thei jeng daoh hu. Urang halei hu Yang palih ruak brei thau daoh meng daoh hu. Urang brei thau lagau daoh, samar sahneng mboh, hadar kanal rilo panuac gheih meyai, samar javap jalei. Nghe nhan Aduon Nhuan brei thau:

 

 “ Dalam palei hu ndam mbang thun menyum bilan, sik ngak kubao, limo atau ndam metai ye urang taha daoh kưt daok dom dam dara ba gauk menyum alak, tuk mebuk having ye yuk đinh năm, daoh eirei. Daoh palih panuac meyai ka urang ini, urang diah. Tuk kumei dara caik hatai ranam urang likei dam halei  ye  daoh ka urang nan, bloh hadei di nan, urang likei nan daoh jalei veik dom baoh panuac bo kumei dara birau daoh tangi sua. Hu dom urang jeng diuk jeng pasang tapa daoh eirei.”

 

Gam saong bruk daoh nao mai, eirei daok hu daoh sa drei. Tuk nan, eirei yau dak dalikan ka rup urang daoh, brei mboh hatai ranam atau bui sambai, su-uh su-un sang danaok gauk gar di drei, puk palei atau panauc ong muk kakei anek taco…Lagu daoh eirei jeng daok hu khik tamo, min panuac daoh di yaok urang, yaok palei meda karei di gauk, kayua  akaok sahaneng roh duah karei di gauk.

 

Dahlau diah, eirei bhian hu daoh di jaln tagok apuh, dalam ndam pathi atau ndam ba urang metai nao tagok lot diah. Taha Aê Khon, daok di palei Ea Dho, xã Cư Pơng huyện Krông Buk, tỉnh Dak Lak khan lac:

   Dahlau diah, tuk dalam palei hu ndam metai meng daoh eirei. Daoh eirei brei hu urang yuk đinh năm. Menuac urang hu taom gauk di sang hu ndam metai, ba gauk daoh eirei dak dalikan ka urang metai nan.”

Urak ini, kayua duh ka tuai dulich saong mbeik drei yam tame dunya, mikva meda daoh eirei di tuk halei atau labik halei jeng hu. Meng ragam daoh chreih chrai, bui sambai, eirei hu daoh dalam ndam likhah, ndam klaoh panuac , dom harei rija roya dalam palei…Ragam daoh, panuac daoh di eirei hu rilo urang paneh tabiak kadha daoh danei angan ka Dak Lak, ka Tay Nguyen yau: “Daok ranam ba gauk mai Buôn Ma Thuột”,  “H’Zen tagok apuh”…

Yaom lac yau nan, min jeng yau akayat sử thi, daoh kứt, kong chieng…daoh eirei di urang E de daok dang anak bruk mbuan si lahik nao kayua kurang menuac piah patoa veik. Tui panuac khan di Linh Nga Niê Kdăm, lac nhạc sĩ gam lac urang roh duah ilamu bhap bini, bruk khik ramik, patoa daoh eirei biak kan, kayua kurang labaik daoh, urang daoh dak harei dak takik, daok urang takre, khin bac daoh eirei jeng biak takik. Eirei lac daoh tui gauk. Tal urak ini bahrau hu dua kadha lac “Ơ hoh Cư Ju” saong “Buôn Dur Kmăn” hu lang tapa sap pho thong. Nhac si Linh Nga Niê Kdăm brei thau:

“ Meng kan dalam palei tuk kaoh tui adat cambat tanarakun meng panuac daoh ndem. Langiu bruk kaoh tui adat cambat, urang taom gauk ndem meyai meng daoh kưt, daoh eirei…Dom bruk nan urak ini oh daok tra.

Raidiuk birau gam saong dom jar var, njauk brei hu dom mbang ndom biai nao mai tui ragu daoh ngak brei gheih jang, mekre jang ka raidiuk di urang Êđê. Min dom dalikan meng ragu – daoh eirei – daok khik hu halei oh, lac bruk di bhap bini urang Ede, urang po di ragu daoh eirei ngak megei hatai menuac./.

Bhumi
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC